Ebeveynlerin Çocuk Cinsel İstismarına Yönelik Bilgi ve Tutumlarının İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 2, 325 - 343, 31.07.2025

Zehra Nur Karabuğa , Özge Özel

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1656778

Öz

Araştırma kapsamında 3-6 yaş arası çocuğu olan ebeveynlerin çocuk cinsel istismarına yönelik bilgi ve tutumları, ebeveynlerin sosyodemografik özelliklerine göre incelemek amaçlanmıştır. Üzerinde inceleme yapılan değişkenler ebeveynlerin cinsiyeti, yaş grubu, gelir düzeyi, yaşadıkları çevre, aile tipleri, medeni durumları, çocuk cinsel istismarının ne olduğunu bilip bilmedikleri ve çocuk cinsel istismarı ile ilgili bir eğitim alıp almadıklarıdır. Araştırma nicel bir çalışma olup ilişkisel tarama modeline göre düzenlenmiştir. Veri toplama aracı olarak ‘‘Ebeveyn Kişisel Bilgi Formu’’ ve ‘‘Ebeveynler İçin Çocuk Cinsel İstismarı Bilgi/Tutum Ölçeği (Türkçe Uyarlaması)’’ kullanılmıştır. Çalışma grubunu Tekirdağ ilinde ikamet eden, en az bir adet 3-6 yaş arası çocuğa sahip olan, herhangi bir psikiyatrik rahatsızlığı bulunmayan, cinsel taciz geçmişi olmayan ve araştırmaya gönüllü olarak katılan 256 kadın ve 132 erkek olmak üzere 388 ebeveyn oluşturmuştur. Çalışma grubu oluşturulurken, ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın bulgularına bakıldığında, ebeveynlerin çocuk cinsel istismarına yönelik bilgi ve tutumları cinsiyetlerine göre kadınlar lehine ‘‘İnanç, Önleyici Tutumlar, Güven- Kaygı- Tekrar Cinsel İstismarı Yaşama’’ alt boyutlarında ve toplam puanda farklılaşırken yaş grubunda yalnızca ‘‘Mitler-Gerçekler’’ alt boyutunda 36-40 yaş lehine farklılaşmıştır. Gelir düzeyine göre, ebeveynlerin kırsal veya kentsel alanda yaşamalarına göre ve medeni durumları göre ise farklılaşma görülmemiştir. Aile tipi değişkeninde ise yalnızca ‘‘Bilgi-Tutum-Hizmetler ve Raporlama Bilgisi’’ alt boyutunda çekirdek aile tipi lehine farklılaşma olduğu saptanmıştır. Ebeveynlerin çocuk cinsel istismarını bilip bilmeme değişkeninde farklılaşmaya rastlanırken, daha önce çocuk cinsel istismarı ile ilgili bir eğitim alıp almama değişkeninde yalnızca ‘‘Bilgi- Tutum-Hizmetler ve Raporlama Bilgisi’’ alt boyutunda bir farklılaşma olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Cinsel istismar , ebeveyn cinsel istismar bilgisi , ebeveyn cinsel istismar tutumu , erken çocukluk.

Examining Parent’s Knowledge and Attitudes Towards Child Sexual Abuse

Öz

Within the scope of the research, it was aimed to examine the knowledge and attitudes of parents of children aged 3-6 years towards child sexual abuse according to the sociodemographic characteristics of the parents. The variables examined are the gender of the parents, age group, income level, the environment in which they live, family types, marital status, whether they know what child sexual abuse is, and whether they have received an education about child sexual abuse. The research was designed as a quantitative, relational screening model. The ‘Parental Personal Information Form’ and the ‘Child Sexual Abuse Information/Attitude Scale for Parents (Turkish Adaptation)’ were used as data collection tools. The study group consisted of 388 parents, including 256 women and 132 men, residing in Tekirdağ province, having at least one child aged 3-6, not having any psychiatric disorders, not having a history of sexual harassment, and voluntarily participating in the study. Findings showed parents' knowledge and attitudes towards child sexual abuse differed in favor of women according to their gender in the ‘Belief, Preventive Attitudes, Trust- Anxiety- Experiencing Sexual Abuse Again’ sub-dimensions and the total score, while they differed only in the ‘Myths-Facts’ sub-dimension in the age group in favor of 36-40 years. There were no differences in the income levels, where they live, and marital status. However, there was a difference in favor of the nuclear family type only in the ’Information-Attitude-Services and Reporting Information" sub-dimension.

Anahtar Kelimeler

Early Childhood , parental sexual abuse attitude , parental sexual abuse information , sexual abuse

Kaynakça

• Acehan, S., Bilen, A., Ay, M. O., Gülen, M., Avcı, A. ve İçme, F. (2013). Çocuk istismarı ve ihmalinin değerlendirilmesi. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 22(4), 591-614.
• Akgül, E. (2015). Okul öncesi eğitim kurumlarında çalışan personelin cinsel istismar bildirim durumları, Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Akgün, R. ve Çetin, H. (2020). 4-6 yaş arası çocuğu olan ebeveyn tutumlarının ve istismar farkındalıklarının belirlenmesi üzerine bir çalışma. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 5, 42-61.
• Akyüz, E. (2012). Çocuk hukuku (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Alisinanoğlu, F. ve Bağcı, S. (2023). Erken çocukluk döneminde ebeveynlerin çocuk ihmal ve istismarına ilişkin farkındalık düzeyleri. Edebiyat Dilbilim Eğitim ve Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 2(1), 63-78.
• Alpaslan, A. H. (2014). Çocukluk döneminde cinsel istismar. Kocatepe Tıp Dergisi, 15(2), 194-201.
• Alzoubi, F. A., Ali, R. A., Flah, I. H. and Alnatour, A. (2018). Mothers’ knowledge & perception about child sexual abuse in Jordan. Child Abuse & Neglect, 75, 149–158. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2017.06.006
• Apaydın Cirik, V., Gül, U. ve Aksoy, B. (2022). Çocukların ve ebeveynlerin çocuk cinsel istismarı hakkındaki bilgi ve tutumları: Kesitsel bir çalışma. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 14(2), 321-331. https://doi.org/10.5336/nurses.2021-85187
• Arslan, Z. G. ve Demircioğlu, H. (2024). Baba katılımına sosyodemografik değişkenler ve toplumsal cinsiyet perspektifi üzerinden yaklaşım. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(1), 39-58. https://doi.org/10.31592/aeusbed.1344238
• Baskak, İ. (2023). Çocuğa yönelik duygusal istismar. Uluslararası Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 3(1), 61-72. https://doi.org/10.57114/jswrpub.1233975
• Bayrakdar, U. (2023). Annelerin çocuk gelişimine ilişkin bilgileri özel gereksinimli çocukların ev ortamlarının kalitesini yordar mı?. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 60-79. https://doi.org/10.31592/aeusbed.1212416
• Berkmen, B. (2022). Examining the awareness levels of parents on child sexual abuse. Journal of Indian Association for Child and Adolescent Mental Health, 18(4), 348-357. https://doi.org/10.1177/09731342231156498
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Cacciatore, R., Korteniemi-Poikela, E. and Kaltiala, R. (2019). The steps of sexuality-a developmental, emotion-focused, child-centered model of sexual development and sexuality education from birth to adulthood. International Journal of Sexual Health, 31(3), 319-338. https://doi.org/10.1080/19317611.2019.1645783
• Chen, J. Q. and Chen, D. G. (2005). Awareness of child sexual abuse prevention education among parents of Grade 3 elementary school pupils in Fuxin City, China. Health Education Research, 20(5), 540-547. https://doi.org/10.1093/her/cyh012
• Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği. (2020). Cinsel istismarın tanımı ve farklı türleri. https://cinselsiddetlemucadele.org/2020/05/18/cocuga-yonelik-cinsel-istismar-tanimi-ve-farkli-turleri/ adresinden 14.04.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Cüceloğlu, D. (2007). İçimizdeki çocuk. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Del Campo, A., Fávero, M. and Sousa-Gomes, V. (2023). The role of parents in preventing child sexual abuse: evaluation of previous knowledge and the results of a training program. Sexuality research and social policy, 20(1), 208-215. https://doi.org/10.1007/s13178-022-00697-9
• Dubowitz, H., Black, M., Starr Jr, R. H. and Zuravin, S. (1993). A conceptual definition of child neglect. Criminal Justice and Behavior, 20(1), 8-26. https://doi.org/10.1177/0093854893020001003
• Elihoş, H. (2019). 3-6 yaş çocuklarının ebeveynlerinin çocuk cinsel istismarı hakkındaki farkındalıkları uygulamaları ve kaygılarının incelenmesi, Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ercan, N. (2018). 4-6 yaş grubunda çocuğu olan ebeveynlerin istismar farkındalıkları. Yüksek lisans tezi, Çağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Gilbert, R., Widom, C. S., Browne, K., Fergusson, D., Webb, E. and Janson, S. (2009). Burden and consequences of child maltreatment in high-income countries. Lancet, 373(9657), 68-81. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(08)61706-7
• Glaser, D. (2002). Emotional abuse and neglect (psychological maltreatment): A conceptual framework. Child Abuse & Neglect, 26(6-7), 697-714. https://doi.org/10.1016/S0145-2134(02)00342-3
• Gökçe İmren, S., Ayaz, A., Yusufoğlu, C. ve Rodopman Arman, A. (2013). Cinsel istismara uğrayan çocuk ve ergenlerde klinik özellikler ve intihar girişimi ile risk etmenleri. Marmara Medical Journal, 26(1), 11-16. https://doi.org/10.5472/MMJ.2012.02518.1
• Hancı, H. (2008). İzmir'de eğitim hastanelerinde çocuk istismarı tanısı alan olgularla ilgili İzmir çocuk istismarı araştırma grubunun on sekiz aylık deneyimi. http://www.med.ege.edu.tr/~hanci adresinden 17.03.2024 tarihinde erişilmiştir.
• İkican Çömez, T. ve Küçük, L. (2020). Child sexual abuse knowledge/attitude scale for parents: Reliability and validity of the Turkish version. Perspective in Psychiatric Care, 57(2), 1-9. https://doi.org/10.1111/ppc.12615
• İşeri, E. (2008). Cinsel istismar. F. Ç. Çetin, B. Pehlivantürk, F. Ünal, R. Uslu, E. İşeri, T. Türkbay, A. Coşkun, S. Miral, N. Motavallı (Eds.), Çocuk ve ergen psikiyatrisi temel kitabı içinde (ss. 470-477). Ankara: HYB Yayıncılık.
• İşler, S. ve Gürşimsek, A. İ. (2018). 3-6 yaş arası cinsel eğitimin gereklilikleri ile ilgili ebeveyn kayıtlarının incelenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(3), 845-867. https://doi.org/10.17152/gefad.377583
• Kalay, Z. (2022). Sağlık çalışanı ebeveynlerin cinsel istismar konusundaki farkındalık düzeyinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Karabük Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Karabük.
• Kalaycı, Ş. (2008). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Akademik.
• Kellogg, N. (2005). American Academy of Pediatrics Committee on Child Abuse and Neglect. The evaluation of sexual abuse in children. Pediatrics, 116(2), 506-512. https://doi.org/10.1542/peds.2005-1336
• Mathoma, A. M., Maripe-Perera, D. B., Khumalo, L. P., Mbayi, B. L. and Seloilwe, E. S. (2006). Knowledge and perceptions of parents regarding child sexual abuse in Botswana and Swaziland. Journal of Pediatric Nursing, 21(1), 67–72. https://doi.org/10.1016/j.pedn.2005.08.002
• Meraki, S. ve Çalık Var, E. (2019). Alt-sosyo ekonomik düzeye sahip ailelerin çocuk istismarı ve ihmali konusunda farkındalık düzeylerinin incelenmesi. Türkiye Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 2(1), 1-12.
• Nurcombe, B. (2000). Child sexual abuse I: Psychopathology. Aust N Z J Psychiatry, 34(1), 85. https://doi.org/10.1046/j.1440-1614.2000.00642.x
• Okyay, Ö. ve Erol, D. (2021). Okul öncesi öğretmen adaylarının çocuk istismarı ve ihmali üzerine farkındalık düzeylerinin incelenmesi. Kalem Uluslararası Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 11(2), 755-771. https://doi.org/10.23863/kalem.2021.223
• Özer, G. (2014). Ebeveynlerin çocuk cinsel istismarına dair bilinçleri, endişeleri ve aldıkları önlemler. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Adli Tıp Enstitüsü, İstanbul.
• Özgülük, S. B. (2010). Prediction of attitudes towards child abuse by gender, age, income, and education. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 5, 515-519. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.07.135
• Polansky, N. A., Gaudin, J. M. and Ammons, P. W. (1985). The psychological ecology of the neglectful mother. Child Abuse & Neglect, 9(1), 265-275. https://doi.org/10.1016/0145-2134(85)90019-5
• Polat, O. (2007). Tüm boyutları ile çocuk istismarı (2. baskı). Ankara: Seçkin Yayınları.
• Prabhu, S., Prabhu, S. and Noronha, F. (2023). Knowledge of child sexual abuse and attitudes towards reporting it among teachers and parents of children studying in selected primary schools of Udupi Taluk, India. Egyptian Journal of Forensic Sciences, 13(1), 46-57. https://doi.org/10.1186/s41935-023-00365-y
• Prikhidko, A. and Kenny, M. C. (2021). Examination of parents’ attitudes toward and efforts to discuss child sexual abuse prevention with their children. Children and Youth Services Review, 121, 105810. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2020.105810
• Pulido, M. L., Dauber, S., Tully, B. A., Hamilton, P., Smith, M. J. and Freeman, K. (2015). Knowledge gains following a child sexual abuse prevention program among urban students: A cluster-randomized evaluation. American Journal of Public Health, 105(7), 1344-1350. https://doi.org/10.2105/ajph.2015.302594
• Rohanachandra, Y. M., Amarakoon, L., Alles, P. S., Amarasekera, A. U. and Mapatunage, C. N. (2023). Parental knowledge and attitudes about child sexual abuse and their practices of sex education in a Sri Lankan setting. Asian Journal of Psychiatry, 85, 103623. https://doi.org/10.1016/j.ajp.2023.103623
• Salloum, A., Johnco, C., Zepeda-Burgos, R. M., Cepeda, S. L., Guttfreund, D., Novoa, J. C., ... and Storch, E. A. (2020). Parents’ knowledge, attitudes, and experiences in child sexual abuse prevention in El Salvador. Child Psychiatry & Human Development, 51, 343-354. https://doi.org/10.1007/s10578-019-00946-w
• Seçgin, D. (2018). Çocukların cinsel istismarı suçu. Yüksek lisans tezi, Çankaya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sedlak, A. J. and Broadhurst, D. D. (1996). The national incidence study of child abuse and neglect. Washington, DC: US Department of Health and Human Services.
• Şahin, S. K. ve Koçtürk, N. (2021). Ebeveynlerin çocukluk dönemi cinsel istismarına ilişkin mitleri. Turkish Studies-Social Sciences, 16(3), 1223-1239. https://dx.doi.org/10.47356/TurkishStudies.46751
• Şiddeti Önleme ve Rehabilitasyon Derneği. (2021). Pedofili Raporu: İstanbul. https://imdat.org/raporlar adresinden 23.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Tabachnick, B. G. and Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6. baskı). Boston: Pearson Publishing.
• Tıraşçı, Y. ve Gören, S. (2007). Çocuk istismarı ve ihmali. Dicle Tıp Dergisi, 34(1), 70-74.
• Turhan, E., Sangün, Ö. ve İnandı, T. (2006). Birinci basamakta çocuk istismarı ve önlenmesi. Türk Tabipleri Birliği Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 15(9), 153-157.
• Türnüklü, A. (2001). Eğitim bilim alanında aynı araştırma sorusunu yanıtlamak için farklı araştırma tekniklerinin birlikte kullanılması. Eğitim ve Bilim, 26(120) 8-13. . Uzkul, S. ve Öğretir Özçelik, A. D. (2024). Ebeveynlerin cinsel bilgi düzeyi, tutum, cinsel iletişim ve cinsel istismar farkındalığını etkileyen etmenler. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 507-544. https://doi.org/10.30561/sinopusd.1333336
• Ülküer, N. ve Yüzügüldü, M.A. (2023). Ebeveynlerin çocuk yetiştirmeye yönelik tutumları ile çocuk istismarı ve ihmali hakkında bilgi ve farkındalık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 23(1),1-21. https://doi.org/10.54961/uobild.1281126
• Üstündağ, A. (2022). Ebeveynlerin Cinsel İstismardan Korunma Eğitimine Yönelik Tutumlarının İncelenmesi. Current Perspectives in Social Sciences, 26(1), 118-129. https://doi.org/10.54614/JSSI.2022.952721
• Üstündağ, A., Şenol, F. ve Mağden, D. (2015). Ebeveynler çocuk istismarına yönelik bilgi düzeylerinin belirlenmesi ve bilinçlendirilmesi. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal, 1(2), 212-227.
• Waliyanti, E. ve Maulida, N.A. (2022). The experince of parents in providing islamic sexual education to their children. Journal of Health Technology Assessment in Midwifery, 5(2) 109-122. https://doi.org/10.31101/jhtam.2577
• Walsh, K., Zwi, K., Woolfenden, S. and Shlonsky, A. (2015). School-based education programmes for the prevention of child sexual abuse. Cochrane Database of Systematic Reviews, 4, 1–123. https://doi.org/10.1002/14651858.CD004380.pub3
• Xie, Q. W., Qiao, D. P. and Wang, X. L. (2016). Parent-involved prevention of child sexual abuse: A qualitative exploration of parents’ perceptions and practices in Beijing. Journal of Child and Family Studies, 25, 999–1010. https://doi.org/10.1007/s10826-015-0277-5
• Zhang, W., Ren, P., Yin, G., Li, H. and Jin, Y. (2020). Sexual abuse prevention education for preschool-aged children: Parents’ attitudes, knowledge and practices in Beijing, China. Journal of child sexual abuse, 29(3), 295-311. https://doi.org/10.1080/10538712.2019.1709240