İşgücü Piyasasında Kadınlar ve Karşılaştıkları Engeller

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 3, 37 - 60, 27.12.2016

Şerife Durmaz

Öz

Geçmişten
günümüze kadar pek çok nedenle kadınlar işgücü piyasasına girmekte ve işgücü
piyasasında kalmakta oldukça güçlük çekmiş ve pek çok engelle karşı karşıya
kalmıştır. Gelişmişlik düzeyini göre farklılık göstermekle birlikte Dünya’da ki
pek çok ülkede karşılaşılan engellerler benzerlik göstermekte olup ülkenin
gelişmişlik düzeyine, toplumsal ve ekonomik yapısına ve piyasaya girecek olan
kadının kalifiye olup olmama durumuna bağlı olarak hangi engelin daha baskın
olduğu değişmektedir. Kadının işgücü piyasasın da kendine yer bulması sadece iş
ve aile kavramlarını etkilemekle kalmamakta aynı zamanda toplumsal, sosyal ve
ekonomik etkilerde yaratmaktadır.  Bu nedenle bu
çalışmada Dünya’da ve Türkiye’de kadınların işgücü piyasasına nasıl girdikleri,
kadının işgücüne katılımına yönelik yapılmış bazı çalışmalar ve kadınların
işgücü piyasasında karşılaştıkları engeller incelenerek genel bir değerlendirme
yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

işgücü piyasası, kadın, kadın işgücü, işgücü piyasası engelleri

Kaynakça

• Adak, N., (2007), Kadınların İkilemi: İş Ve Aile Yaşamı, Ege Üniversitesi,. Edebiyat Fakültesi Yayını, Sosyoloji Dergisi, Ülgen Oskay’a Armağan Özel Sayısı (Hakemsiz),17, 2007, 137-152.
• Ağazade, S., (2014), Türkiye’de İşsizlik ve İşgücüne Katılım İlişkisinin Doğrusal ve Doğrusal Olmayan Koentegrasyon Yöntemleri ile Analizi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Aralık 2014, 9(3), 145- 161.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü,(2014), Türkiye’de Kadın İşgücü Profili ve İstatistiklerinin Analizi, Ankara: Duygu
• Akın, A., Demirel, S., (2003), Toplumsal Cinsiyet Kavramı Ve Sağlığa Etkileri, Cumhuriyet Üniversitesi, Tip Fakültesi Dergisi, 25, 4-Ek, 83-88.
• Aksu, A., Çek, F., Şenol, B., (2013), Kadınların Müdür Olmalarının Önündeki Cam Tavan ve Cam Tavanı Aşma Stratejileri’ne İlişkin İlköğretim Okulu Müdürlerinin Görüşleri, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2013, 25, 133-160.
• Akyıldız, H., (2010), Çalışma Ekonomisi, Ankara: Alter.
• Anafarta, N., Sarvan, F., Yapıcı, N., (2008), Konaklama İşletmelerinde Kadın Yöneticilerin Cam Tavan Algısı: Antalya İlinde Bir Araştırma, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, (15), 111-137.
• Ansal, H., (1996), Yeni Teknolojiler ve Kadın İstihdamı, Kadın Araştırmaları Dergisi, 4, 55-72.
• Bakkal, U., (2007), Kayıt Dışı Ekonomi, Derin.
• Başak, S., (2009), Cam Tavanlar, KÖK Araştırmalar KÖK Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, XI, 2, Güz 2009, 119- 132.
• Başbakanlık Kadın Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü, (1999a), Yeni Üretim Süreçleri ve Kadın Emeği, (Proje Yürütücüsü: Prof. Dr. Ayda Eraydın), Ekim 1999, Ankara: Cem.
• Başbakanlık Kadın Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü, (1999b), Cinsiyete Dayalı Ayrımcılık: Türkiye’de Eğitim Sektörü Örneği, (Araştırmacılar: Prof. Dr. Feride Acar, Prof. Dr. Ayşe Güneş Ayata, Dr. Demet Varoğlu), Aralık 1999, Ankara: Cem.
• Başbakanlık Kadın Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü, (2000a), Kadın İstihdamı İçin Yeni Perspektifler ve Kadın İşgücüne Muhtemel Talep, (Proje Yürütücüsü: Doç.Dr. Şemsa ÖZAR), Nisan 2000, Ankara: Cem.
• Başbakanlık Kadın Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü, (2000b), Kız Çocuklarının Mesleki Eğitime ve İstihdama Yönelimleri: Milli Eğitim Bakanlığına Bağlı Örgün ve Yaygın Mesleki Eğitimin Kız Öğrencilerin Mesleğe Yöneltilmesi ve İstihdamı Açısından Değerlendirilmesi, (Proje Yürütücüsü: Prof. Dr. İlhan Akhun), Mayıs 2000, Ankara: Cem.
• Becker, G. S., (1965), A Theory Of The Allocation Of Time , The Economic Journal, 45, 299, Eylül 1965, 493-517.
• Belet, N. H.,(2013), Kriz Olgusunun Kadına Yönelik Algıya Ve Kadın İşgücüne Etkisi, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15, 1, 196-223.
• Belghiti-Mahut, S., Bergmann, N., Gärtner, M., Hearn, J., Holter, Ø. G., Hrženjak , M., Puchert, R., Scambor, C., Scambor, E., Schuck, H., Seidler, V., White, A., Wojnicka, K., (2012), The Role of Men in Gender Equality - European Strategies & İnsights: Study On The Role Of Men İn Gender Equality, European Commission – Directorate-General for Justice Luxembourg, Publications Office of the European Union, December 2012.
• Berber, M., Yılmaz Eser, B., (2008), Türkiye’de Kadın İstihdamı: Ülke Ve Bölge Düzeyinde Sektörel Analiz, “İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 10, Sayı:2 , Nisan 2008, 1-16.
• Biçerli, M. K., (2005), Çalışma Ekonomisi, Genişletilmiş 3. Bası,İstanbul:Beta.
• Bilican Gökkaya, V., (2011), Türkiye’de Kadına Yönelik Ekonomik Şiddet, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(2), 101- 112.
• Bilican Gökkaya, V., (2015), Ahtapot Kadınlar: Aile Ve İş Yaşamı Kıskacındaki Kadınlar Ve Karşılaştıkları Sorunlar, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10/10,Summer, 2015, 233-248.
• Bilican Gökkaya, V., (2014), Cam Tavan, Kadın Ve Ekonomik Şiddet, The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, 26 , Summer II 2014, 371-383.
• Blau, D., Robins, P., (1988), Child Care Costs And Family Labor Supply, Review Of Economics and Statistics, 374-381.
• Blau, D., Robins, P., (1989), Fertility, Employment and Child-Care Costs, Demography, 26 (2), 287-299.
• Bombuwela ,PM ve De Alwis, A. C., (2013), Effects of Glass Ceiling on Women Career Development in Private Sector Organizations – Case of Sri Lanka, Journal of Competitiveness, June 2013, 5(2), 3-19.
• Busch, A., ve Holst, E., (2011), Gender-Specific Occupational Segregation, Glass Ceiling Effects, and Earnings in Managerial Positions: Results of a Fixed Effects Model, Institute for the Study of Labor (IZA) Discussion Paper Series, Paper Series No: 5448, January 2011.
• Cattan, P, (1991), Child Care Problems: An Obstacle To Work, Monthly Labor Review, 1-8.
• Cognard-Black, A. J., , (2004), Will They Stay, or Will They Go? Sex-Atypical Work Among Token Men Who Teach, The Sociological Quarterly, 45(1), Winter, 2004,113-139.
• Cognard-Black, A. J., (2012), Riding The Glass Escalator To The Principal’s Office, Teorıja In Praksa let. 49, 6/2012, 878- 900.
• Çakır, Ö., (2008), Türkiye’de Kadının Çalışma Yaşamından Dışlanması, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31, Temmuz-Aralık 2008, 25-47.
• Çetin, M., Atan, E., (2012), İlköğretim Okullarında Görev Yapan Kadın Okul Yöneticilerinin “Cam Tavan”a İlişkin Algılarının İncelenmesi, M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 2012(35), 123-136.
• Çetinkaya, E., (2010), Genç İşsizliğinin Teorik Açıklamaları, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 58, 45-57.
• Derks, B., Ellemers, N., Van Laar, C., De Groot, K., (2011), Do Sexist Organizational Cultures Create The Queen Bee?, British Journal of Social Psychology, 50(3), 519–535.
• Ecevit, Y., (2003), Toplumsal Cinsiyetle Yoksulluk İlişkisi Nasıl Kurulabilir? Bu İlişki Nasıl Çalışılabilir?, Cumhuriyet Üniversitesi Tip Fakültesi Dergisi , 25(4-Ek), 83-88.
• Erbay, E., Tuncay, T., (2006), Sosyal Hizmet Bakışıyla Kadın İstihdamı, Toplum ve Sosyal Hizmet, 17(2), 25-40.
• Erdem, Z., Şahin, L., (2008), Ev Hizmetlerinde Yabancı İşgücü İstihdamı, Kamu-iş Dergisi, 10(2), 43-78.
• Eyuboğlu, D., (1999), Kadın İşgücünün Değerlendirilmesinde Yetersizlikler, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, No: 637, Ankara
• Goldin, C., (1995). The U-Shaped Female Labor Force Function in Economic Development and Economic History içinde Investment in Women’s Human Capital, Chicago: The University of Chicago Press, 61-90.
• Gronau, R. , (1977), Leisure, Home Production, and Work--the Theory of the Allocation of Time Revisited, The Journal of Political Economy, 85(6), 1099-1123, December 1977.
• De Groot, G., (2010), Queen Bee Behaviour: A Women’s Fight, Under Which Conditions Does İt Appear And How Can İt Be Reduced?, University of Groningen, Faculty of Economics and Business, Msc Human Resource Management, Master Thesis, August 2010.
• Gül, H., Oktay, E., (2009), Türkiye Ve Dünya’da Kadınların Çalışma Hayatında Yaşadıkları Cam Tavan Algıları Üzerine Kavramsal Bir Çalışma”, Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(18), 2009, 421-436.
• Gündoğan, N., (2001), Genç İşsizliği, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 1320, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınları No:173, Eskişehir.
• Güner, T., Ural Uslan, Y., Çiçek, Ö., (2014), Türkiye Ve Avrupa Birliği’nde Kadın İstihdamının Karşılaştırmalı İncelenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 5, 10, 55-75.
• Hewlett, S. A., Luce, C. B., (2006), İşte Mola Alma-İşe Geri Dönme” içinde Harvard Business Review Dergisinden Seçmeler: İş Yaşamında Kadınlar, L. ASLAN( Çeviren), Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası Yayın No:494, Mart 2006, İstanbul.
• Hill, M.A., (1983), Female Labor Force Participation İn Developing And Developed Countries, Review of Economics and Statistics, 65(3), 459-467.
• International Labour Organization (İLO), (2012), Global Employment Trends For Women, International Labour Office – Geneva: ILO, First Published, December 2012.
• Jackson, J. F. L., M., O’Callaghan, E., (2009), What Do We Know About Glass Ceiling Effects? A Taxonomy and Critical Review to Inform Higher Education Research, Res High Educ, 2009, 50, 460–482.
• Janzen, B. L., (1998), Women, Gender And Health: A Review of the Recent Literature, Prairie Women’s Health Centre of Excellence (PWHCE) Research Policy Community, PWHCE Publication.
• Kadın Emeği Ve İstihdamı Girişimi (KEİG), (2015a), Türkiye’de Kadın Kooperatifleşmesi: Eğilimler Ve İdeal Tipler, Ekim 2015, İstanbul: Kayhan.
• Kadın Emeği Ve İstihdamı Girişimi (KEİG), (2015b), Özel İstihdam Büroları Ve Bürolar Aracılığıyla Geçici İş İlişkisi: Kadın İstihdamı İçin Çözüm mü? Güvencesiz Esneklik İçin Tuzak Mı?, KEİG Yayınları Dizisi: Araştırma Raporu, Eylül 2015, İstanbul: Kayhan.
• Kadın Emeği Ve İstihdamı Girişimi (KEİG), (2015c), Çalışma Yaşamında Eğretilik, Eğreti İstihdam Ve Atipik İstihdam İlişkisi, KEİG Yayınları Dizisi: Araştırma Raporu, Ekim 2015, İstanbul: Kayhan.
• Kadın Emeği Ve İstihdamı Girişimi Platformu (KEİG), (2014), Esnekleşme Ve Enformelleşme Kıskacında Türkiye’de Kadın Emeği Ve İstihdamı: Politika Metinleri Çerçevesinde Bir Analiz, KEİG Yayınları Dizisi: Rapor, Eylül 2014, İstanbul: Hazal.
• Kamberidou, I., (2010), The “Glass Escalator” & “Gender Fatigue”: Getting Gender Back On The Agenda , The 5th International Conference on Interdisciplinarity in Education ICIE’10 June 17-19, Tallinn, Estonia, 89-98.
• Kanter, R. M.,(1977), Men and Women Of The Corporation, 1977.
• Karabıyık, İ., (2012), Türkiye’de Çalışma Hayatında Kadın İstihdamı, Marmara Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, XXXII (I), 231-260.
• Kılıç, D., Öztürk, S., (2014), Türkiye’de Kadınların İşgücüne Katılımı Önündeki Engeller ve Çözüm Yolları: Bir Ampirik Uygulama, Amme İdaresi Dergisi, 47(1), 107-130.
• Kocacık, F., Gökkaya, V. B., (2005), Türkiye’de Çalışan Kadınlar Ve Sorunları, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6(1), 195- 219.
• Korkmaz, H., (2014), Yönetim Kademelerinde Kadına Yönelik Cinsiyet Ayrımcılığı Ve Cam Tavan Sendromu, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(5), 1-14.
• Lockwood, N., (2004), The Glass Ceiling: Domestic and International Perspectives, Society for Human Resource Management, Research Quarterly, 2004.
• Macdonald, H. I., (1999), Women’s Employment and Commuting: Explaining the Links, Journal of Planning Literature, 13(3), 267- 283.
• Makal, A., (2011), Türkiye’de 1950-1965 Döneminde Ücretli Kadın Emeğine İlişkin Gelişmeler”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 56(2), 117- 155.
• Mckoy, Y. D., (2013), The Queen Bee Syndrome: A Violent Super Bee, International Conference on Nursing & Emergency Medicine, 2(3).
• Meyerson, D. E., K. Fletcher, J., (2006), Cam Tavanı Parçalamak İçin Ilımlı Bir Manifesto içinde Harvard Business Review Dergisinden Seçmeler: İş Yaşamında Kadınlar, L. ASLAN( Çeviren), Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası Yayın No:494, İstanbul.
• Mızrahı, R., Aracı, H., (2010), Kadın Yöneticiler Ve Cam Tavan Sendromu Üzerine Bir Araştırma, Organizasyon Ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(1), 149-156.
• Mincer, J., (1984), Inter-Country Comparisons of Labor Force Trends and of Related Developments: An Overview, Journal of Labor Economics, 3(1), 1-32.
• Mythili, M., (2013), The Role of Organisational Culture in Women’s Career Advancement: A Review, The İnternational Journal’s Research Journal of Commerce&Behavioural Science, 2(7), 55-62.
• Oakley ,J. G., (2000), Gender-based Barriers to Senior Management Positions: Understanding the Scarcity of Female CEOs, Journal of Business Ethics, 27, 321–334.
• Önder, N., (2013), Türkiye’de Kadın İşgücünün Görünümü, ÇSGB Çalışma Dünyası Dergisi, 1(1), 35-61.
• Küçükkalay, M. A., (1998), Türkiye’de Planlı Dönemde Kadın Nüfusu ve Kadın İşgücü İstihdamındaki Gelişmeler, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3, 35-44.
• Örücü, E., Kılıç, R., Kılıç, T., (2007), Cam Tavan Sendromu ve Kadınların Üst Düzey Yönetici Pozisyonuna Yükselmelerindeki Engeller: Balıkesir İli Örneği, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi Yönetim Ve Ekonomi, 14(2), 117- 135.
• Özar, Ş., (2000), Kadın İstihdamı, içinde İstihdamda Toplumsal Cinsiyet Ayrımının Uluslararası Karşılaştırmalı Bir Çözümlemesi, T.Bulutay(Ed.), 151- 175, Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü
• Özyer, K., Azizoğlu, Ö., (2014), İş Hayatında Kadınların Önündeki Cam Tavan Engelleri İle Algılanan Örgütsel Adalet Arasındaki İlişki, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 95-106.
• Palaz, S., (2003), Türkiye'de Cinsiyet Ayırımcılığı Analizinde Neo Klasik Yaklaşıma Karşı Kurumcu Yaklaşım: Eşitliği Sağlayıcı Politika Önerileri, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (9), 87-109.
• Russell, H., Banks, J., (2011), Pregnancy and Employment: A Literature Review, HSE Crisis Pregnancy Programme and the Equality Authority, May 2011.
• Sayın, A., (2008), Avrupa Birliği’nde Çalışma Yaşamında Kadın-Erkek Eşitliği: Türkiye Açısından Karşılaştırmalı Bir İnceleme, KEİG Yayınları Dizisi, Ayhan Matbaası, Aralık 2008.
• Solmon, L.C., (1987), The Quality of Education, içinde Economics of Education Research and Studies, George Psacharapoulos (Ed.), Pergamon Press, 53-62.
• Tansel, A., (2000), Kadın İstihdamı, içinde İktisadi Kalkınma ve Kadınların İşgücüne Katılımı: Türkiye’den Zaman-Serisi Kanıtları ve İllere Göre Yatay Kesit Kestirimleri, T.Bulutay(Ed.), 111-151, Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü
• Taşkın, E., Çetin, A., (2012), Kadın Yöneticilerin Cam Tavan Algısının Cam Tavanı Aşma Stratejilerine Etkisi: Bursa Örneği, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33, 19-34.
• Tsani, S., Paroussos, L., Fragiadakis, C., Charalambidis, I., Capros, P., (2012), Female Labour Force Participation and Economic Development in Southern Mediterranean Countries: What scenarios for 2030?”, MEDPRO Technical Report No. 19.
• Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK), (2002), Çağdaş Sanayi Merkezlerinde Kadın İşgücünün Konumu: Bursa Örneği, TİSK Yayın No: 219, Mart 2002, Basım Tarihi: 03.01.2013, Ankara.
• United Nations, (2004), YOUTH Report 2003: The Global Situation Of Young People, Department of Economic and Social Affairs, United Nations Publication.
• Weyer, B., (2007), Twenty Years Later: Explaining The Persistence of the Glass Ceiling For Women Leaders, Women in Management Review, 22( 6), 482-496.
• Williams, C. L. , (2013), The Glass Escalator, Revısıted: Gender Inequality in Neoliberal Times, SWS Feminist Lecturer, Gender & Society, 27(5), 609-629.
• Williams, C. L., (1992), The Glass Escalator: Hidden Advantages for Men in the "Female" Professions, Social Problems, 39( 3), 253-267.
• Wingfield, A. H., (2009), Racializing The Glass Escalator: Reconsidering Men’s Experiences with Women’s Work, Gender & Society, 23(1), 5-26.
• Yılmaz, A., Bozkurt, Y., İzci, F., (2008), Kamu Örgütlerinde Çalışan Kadın İşgörenlerin Çalışma Yaşamlarında Karşılaştıkları Sorunlar Üzerine Bir Araştırma, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), Aralık 2008, 89-114.
• Yüksel, İ., (2005), İşsizlik Olgusunun Psikolojik Boyutu: Görgül Bir Araştırma, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60(3), 255-274.
• Zamfirache, I., (2010), Women And Politics – The Glass Ceiling”, Journal Of Comparative Research In Anthropology And Sociology, 1(1), 175-185.
• Zel, U., (2002), İş Arenasında Kadın Yöneticilerin Algılanması Ve “Kraliçe Arı Sendromu”, Amme İdaresi Dergisi, 35(2), Haziran 2002, 39-48.