Ortaokul Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Dersinde Çalışkanlık Değerine Yönelik Metafor Algıları

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 449 - 466, 21.07.2020

Vedat Aktepe Abdulkadir Uzunöz İlhami Sarıçam

https://doi.org/10.31592/aeusbed.660037

Cited By: 2

Öz

Araştırmanın amacı; 5, 6, 7 ve 8. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler öğretimi programında yer alan ‘çalışkanlık’ değerine yönelik algılarını tespit etmek, metafor aracılığıyla bu algıyı sınıf ve cinsiyet düzeylerinde belirlemektir. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden “Olgubilim” kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma gurubu 2018-2019 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde (II. Dönem) 5, 6, 7 ve 8. sınıfların dört şubesinden ikisi seçilmiş, sekiz şube üzerinden ‘Örnek Form ve Bireysel Bilgi Formu’ aracılığıyla veri toplamak için çalışmaya katılım gösteren 136 (68 kız - 68 erkek) öğrenciden oluşmaktadır. Ankara İli Sincan İlçesinde eğitim öğretim faaliyetine devam eden 5, 6, 7 ve 8. Sınıf öğrencilerinin çalışkanlık değerine yönelik görüşleri içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiş elde edilen metaforlar uygun kategorilere ayrılarak belli temalar altında toplanmıştır. Sosyal Bilgiler Eğitimi Programında yer alan değerlerden ‘Çalışkanlık’ değerine ilişkin geliştirdikleri metaforları ortaya çıkarmak için Çalışkanlık, ‘…..…… ’ ya benzer. Çünkü, ‘……………’ dır. Cümlesi şeklinde iki soru sorulmuş ve katılımcıların cevaplamaları istenmiştir. Araştırmada çalışkanlık değerine yönelik öğrenci görüşlerinden yapılan gruplamalarla “Mücadele, beklenti, sorumluluk, planlı olma ve düzen” kategorileri oluşturulmuştur. Yine araştırmada çalışkanlık değerine yönelik “Karınca, arı, azim, başarı, kitap, anne ve baba” metaforları ön plana çıkmıştır. Araştırmaya katılan 5.sınıf öğrencileri daha çok somut kavramları, 8.sınıflar ise daha çok soyut kavramları metafor olarak kullanmışlardır. Öğrencilerin değerler üzerinde yapılan metafor çalışmaları etkili olması için öğretmenlerin sözlü ve yazılı anlatım çalışmalarını yapmalarının yanında alt sınıflardan üst sınıflara doğru somuttan soyuta öğretim ilkesini temel almaları önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Öğrenci, metafor, sosyal bilgiler

Kaynakça

• Akar, C., İnel, Y. ve Yalçıntaş, E. (2017), Research of levels of democratic values of classroom teacher candidates on various variables. Journal of Current Researches on Educational Studies. 7(2), doi: 10.26579/jocures-7.2.4
• Aktepe, V. (2010), İlköğretim 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde “Yardımseverlik” Değerinin Etkinlik Temelli Öğretimi ve Öğrencilerin Tutumlarına Etkisi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Arslan, M. M. ve Bayrakçı, M. (2006), Metaforik Düşünme ve Öğrenme Yaklaşımının Eğitim Öğretim Açısından İncelenmesi, Milli Eğitim, 171, 100–107.
• Aydın, E ve Sulak, S. (2015), Sınıf Öğretmeni Adaylarının “Değer” Kavramına Yönelik Metafor Algıları, Bartın University Journal of Faculty of Education, 4(2),482-500.DOI: 10.14686/buefad.v4i2.5000148420
• Ayverdi, İ. (2011), Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Yayınevi.
• Balcı, A. ve F. Yanpar Yelken, T. (2013), İlköğretim sosyal bilgiler programında yer alan değerler ve değer eğitimi uygulamaları konusunda öğretmen görüşleri, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD). 14, (1), 195-213.
• Binbaşıoğlu, C. (1991), Genel Öğretim Bilgisi, İlk ve Orta Dereceli Okul Öğretmenleri İçin Öğretimde İlke, Yöntem ve Teknikler (6.Basım), Ankara: Kadıoğlu Yayınevi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2010), Bilimsel Araştırma Yöntemleri, (7. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Cerit, Y. (2008), Öğretmen Kavramı İle İlgili Metaforlara İlişkin, Öğretmen ve Yöneticilerin Görüşleri, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 693-712.
• Cora, İ. (1990), Ahilik Örgütünün Osmanlı Toplumundaki Yeri ve Ahilik Örgütü İlkelerinin Günümüz Esnaf ve Zanaatkârlarına Uygulanabilirliği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: Marmara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çelikkaya, T. ve Seyhan, O. (2017), Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin ve Öğretmen Adaylarının Evrensel Değerlere İlişkin Metafor Algıları, E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 3, 2017, ss. 65-87, DOI: 10.19160/ijer.342330.
• Demirkaya, H. ve Çal, Ü. T. (2018), Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Dürüstlük Değerine İlişkin Metaforik Algıları, Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 1981-1998.
• Deveci, H. ve Selanik Ay, T. (2009), İlköğretim Öğrencilerinin Günlüklerine Göre Günlük Yaşamda Değerler, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 167- 181.
• Dirican, R. (2013), 3-6 Yaş Grubu Çocuklarına Yönelik Yayımlanan Resimli Hikâye Kitaplarının Bazı Temel Değerler Açısından İncelenmesi, Ankara: Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Erdem, A. R. (2003), Üniversite Kültüründe Önemli Bir Unsur: Değerler, Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 55-72.
• Er-Türküresin, H., Başer, E ve Yapıcı, H. (2018), Ortaokul Öğrencilerinin Dayanışma Kavramına İlişkin Algılarının Metaforlar Yoluyla İncelenmesi, Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, UBEK-2018 () , 61-80.
• Gökyay, O.Ş. (1973), Dedem Korkutun Kitabı, İstanbul: Millî Eğitim Yayınevi.
• Gömleksiz, M., Kan, A ve Öner, Ü. (2012), Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Bir Değer Olarak Demokrasi Kavramına İlişkin Metaforik Algıları, Değerler Eğitimi Dergisi , 10 (24) , 79-100.
• Gutek, G. L. (2011), Eğitimde Felsefi ve İdeolojik Yaklaşımlar, (3. Basım) (Çev. N. Kale). Ankara: Ütopya Yayınları.
• Güngör, E. (2000), Değerler Psikolojisi Üzerine Araştırmalar (3. Baskı), İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Halstead, J. M. & Taylor, M. J. (2000), Learning and Teaching About Values: A Review Of Recent Research, Cambridge Journal Of Education. 30(2). 169-202.
• Hökelekli, H. ve Gündüz, T. (2007), Üstün Yetenekli Çocukların Değer Yönelimleri ve Eğitimleri, R. Kaymakcan, S. Kenan, H. Hökelekli, Ş. Arslan ve M. Zengin (Ed.), Değerler ve Eğitimi Uluslararası Sempozyumu. İstanbul: DEM. ss. 371- 396.
• İnel, Y., Urhan, E ve Ünal, A. (2018), Ortaokul Öğrencilerinin Adalet Kavramına İlişkin Metaforik Algıları, Anadolu Journal Of Educational Sciences International , 8 (2) , 379-402.
• Karadeniz, O., Er, H. ve Tangülü, Z. (2014), 8. Sınıf öğrencilerinin SBS’ye yönelik metaforik algıları, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (15), 64-81.
• Kunduroğlu, T. (2010), 4. Sınıf Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programıyla Bütünleştirilmiş “Değerler Eğitimi” Programının Etkililiğinin İncelenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Lacoff, G. & Johnson, M. (2005), Metaforlar, Hayat Anlam ve Dil (Metaphors We Lived By), Çeviren: Gökhan Yavuz Demir, Chicago, IL: The University Of Chicago Press.
• MEB. (2018). Milli Eğitim Bakanlığı Sosyal Bilgiler Öğretim Programı. http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686 internet sayfasından 15 Kasım 2019 tarihinde alınmıştır.
• Özden, Y. (2005), Eğitimde Yeni Değerler, Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Öztürk, C. & Otluoğlu, R. (2005), Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebi Ürünler ve Yazılı Materyaller, (3. Baskı), Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Patton, M. Q. (1987), How to Use Qualitative Methods in Evaluation, Newbury Park: SAGE.
• Saban, A. (2009), Öğretmen Adaylarının Öğrenci Kavramına İlişkin Sahip Oldukları Zihinsel İmgeler, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326.
• Steger, T. (2007), The Stories Metaphors Tell: Metaphors as a Tool to Decipher Tacit Aspects in Narratives. Field Methods, 19 (3):1-22.
• Şaban, A. ve Koçbekir, B.N. (2006), Öğretmen Adaylarının Öğretmen Kavramına İlişkin Algılarının Metafor Analizi Yoluyla İncelenmesi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6 (2) 461-522.
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. (2010), İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar Öğretim Programı, 5 Şubat 2013 tarihinde http://ttkb.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/72 sayfasından erişilmiştir.
• Tulunay Ateş, Ö. (2016). Öğrencilerin Öğretmen ve Okul Metaforları. International Journal of Contemporary Educational Studies (IntJCES), 2(1), s.78-93
• Türk Dil Kurumu, (17 Mayıs 2019), http://www.tdk.gov.tr/index. internet adresinden alınmıştır.
• Ulu Kalın, Ö., ve Koçoğlu, E. (2017), Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bağımsızlık değerine karşı metaforik algıları, Journal of Kirsehir Education Faculty, 18(2), 419-434.
• Uzunöz, A., Aktepe, V. ve Köybaşı, E. (2018), Değer Analizi Yoluyla Dürüstlük Değerine Yönelik Öğrenci cevaplarının İncelenmesi, Kuramsal Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(3), 606-626.
• Yalman, E., Aktepe, V. ve Uzunöz, A. (2018), Ahlaki İkilem Tekniğine Dayalı Çalışma Yaprağına İlişkin 7. Sınıf Öğrencilerinin Görüşleri: Farklılıklara Saygı Değeri, Anemon Muş Alparaslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(3), 413-420.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yiğittir S. ve Kaymakçı, S. (2012), Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Uygulama Kılavuzu’nda Yer Alan Etkinliklerin Değer Eğitimi Yaklaşımları Açısından İncelenmesi, Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2).