Müfide Ferit Tek’in “Aydemir” ve Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın “Hakk’a Sığındık” Romanlarında Yabancılaşma Olgusu

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 613 - 630, 30.07.2022

Ayşegül Sekman , Yakup Çelik , Ramazan Korkmaz

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1116068

Öz

Yabancılaşma, geçmişi çok eskiye dayanan ve günümüzde sıkça bahsi geçen kavramlardan biridir. Kökeni Eski Ahit’teki puta tapma geleneğine kadar götürülen bu olgu pek çok düşünür tarafından farklı şekillerde ele alınır. Çalışmanın konusunu oluşturan yabancılaşma olgusu, Müfide Ferit Tek’in “Aydemir” (1918) ve Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın “Hakk’a Sığındık” (1919) romanları çerçevesinde incelenmiştir. Bir yıl ara ile basılan bu iki roman farklı konu ve temaları içermesi bakımından yabancılaşma olgusunu çeşitli cepheleriyle irdeleme imkânı sunar. Millî Edebiyat dönemi içerisinde basılan iki eser, yazarlarının bakış açısına göre şekillenen farklı bir yorumla dönemlerine tutulan projeksiyon işlevi görür. Toplumun yaşadığı sosyo-ekonomik bunalımları, yöneticiler ile halk arasındaki sıkıntıları, dönemin Türkleri’nin Ruslaştırılma politikasını konu alan romanlarda toplumsal yabancılaşmanın izlerini sürmek mümkündür. Diğer cephesiyle bireylerin sosyo-kültürel çevrenin tesiriyle yaşadıkları benlik yitimi neticesinde ortaya çıkan bireysel yabancılaşma da kurgu içerisinde yer alır. Bu anlamda romanlarda yer alan yabancılaşma unsurlarının tespit edilerek tasnif edilmesi amaçlanır. Çalışma, “Giriş” bölümünün ardından yabancılaşma olgusunun genel bir izahını içerir. İncelenen romanlarda “Ekonomik Yabancılaşma”, “Dinsel Yabancılaşma”, “Aydın Yabancılaşması”, “Bireyin Siyasi Otoriteye/Yönetime Yabancılaşması”, “Benlik Kaybı/Yitimi”, “Musiki ve Yabancılaşma”, “Evlilikte Yabancılaşma” gibi alt başlıklar etrafında yaşanan yabancılaşma türleri tespit edilmiştir. Çalışmada toplumda yaşanan siyasi ve sosyal olayların bireylerin ekonomik refah düzeylerini etkilediği görülmektedir. Türkler’in sömürgeleştirilme politikaları neticesinde benlik kaybı yaşamaları, kendi kültürel ve dinî değerlerine yabancılaşarak asimile olmaları kültürel yozlaşmanın tezahürü addedilir.

Anahtar Kelimeler

Aydemir, Hakk'a Sığındık, Millî Edebiyat, roman, yabancılaşma

Kaynakça

• Adler, A. (2020). Nevroz sorunları. (A. Kılıçlıoğlu, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Durakoğlu, A. (2007). Kierkegaard’ta insan ve varoluş problemi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ergin, S. (1993). Modern Amerikan şiirinde yabancılaşma. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Ertoy, M. (2007). Yabancılaşma kader mi, tercih mi? Ankara: Lotus Yayınları.
• Fordham, F. (1983). Jung psikolojisinin ana hatları. (A.Yalçıner, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Fromm, E. (2015). Yeni bir insan yeni bir toplum. (N. Arat, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Fromm, E. (2016). Marx’ın insan anlayışı. (K. H. Ökten, Çev.). İstanbul: Say Yayınları. Fromm, E. (2019). Sahip olmak ya da olmamak. (A. Arıtan, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Geçtan, E. (2017). Psikodinamik psikiyatri ve normaldışı davranışlar. İstanbul: Metis Yayınları.
• Geçtan, E. (2019). Varoluş ve psikiyatri. İstanbul: Metis Yayınları.
• Gürpınar, H. R. (2016). Hakk’a sığındık. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Horney, K. (2017). Nevrozlar ve insan gelişimi/kendini gerçekleştirme mücadelesi. (E. Erbatur, Çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Horney, K. 2020a. İçsel çatışmalarımız. (Z. Koçak, Çev.). İstanbul: Sel Yayınları.
• Horney, K. 2020b. Kadın psikolojisi. (S. Budak, Çev.). İstanbul: Totem Yayınları.
• Jung, C. G. (2015). İnsan ve sembolleri. (H. M. İlgün, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Kervégan, J. F. (2005). Hegel ve Hegelcilik. (İ. Yerguz, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Kızıltan, G. S. (1986). Kişinin silinen yüzü/çağımızda yabancılaşma sorunu. İstanbul: Metis Yayınları.
• Marx, K. (2017). Yabancılaşma. (B. Erdost, Der.). Ankara: Sol Yayınları.
• Okay, M. O. (2013). Batılılaşma devri Türk edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Özbudun, S., Markus, G., Demirer, T., 2008. Yabancılaşma ve… Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Pappenheim, F. (2002). Modern insanın yabancılaşması. (S. Ak, Çev.). Ankara: Phoenix Yayınları. Sartre, J. P. (2017). Varoluşçuluk. (A. Bezirci, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
• Sazyek, H. (2008). Abdülhak Şinasi Hisar’ın romanlarında özel yabancılaşma. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tek, M. F. (2002). Aydemir. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Tolan, B. (1981). Çağdaş toplumun bunalımı/ anomi ve yabancılaşma. Ankara: Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları.
• Topçu, N. (2015). Varoluş felsefesi hareket felsefesi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tuğcu, T. (2002). Yabancılaşma problemi. Hristiyanlığın ve Marksizmin Kökleri. Ankara: Alesta Yayınları.
• Yalom, I. (2014). Varoluşçu psikoterapi. (Z. İ. Babayiğit, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Yörükân, T. (2020). Alfred Adler-sosyal roller ve kişilik. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.