İlkokul Öğrencilerinin Merhamet Değerine Sahiplik Düzeylerine İlişkin Öğretmen Değerlendirmelerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 3, 981 - 999, 30.11.2024

Süheybe Karataş , Rüştü Yeşil

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1526508

Öz

Bu çalışmanın amacı, bazı değişkenler açısından ilkokul öğrencilerinin merhamet değerine sahiplik düzeylerine ilişkin öğretmen değerlendirmelerini belirlemektir. Böylelikle öğrencilerin merhamet değerine sahiplik düzeyi konusunda belirlenen sorunlu alanlara ilişkin alınabilecek önlemlerde yol gösterici olabilecek bilimsel verilere ulaşmak amaçlanmıştır. Araştırma, genel tarama modellerinden ilişkisel tarama modeline göre tasarlanmış betimsel ve nicel bir çalışmadır. Araştırmanın çalışma grubunu Şanlıurfa ili merkez ilçeleri olan Eyyübiye, Haliliye ve Karaköprü ilçelerinde görev yapan 299 sınıf öğretmenidir. Araştırmanın verileri, araştırmacılar tarafından geliştirilen “Kişisel Bilgi Formu” ve “Merhamet Ölçeği” ile toplanmıştır. Ölçeğin KMO değeri 0,966; Bartlett Testi değerleri ise x2=5992,493 sd=561; p<0,001’dir. Açıklanan toplam varyans %46,597 ve Özdeğeri 15,843’tür. Veriler çevrim içi yolla ve Google Form yardımıyla toplanmıştır. Toplanan veriler üzerinde araştırmanın amaçları doğrultusunda aritmetik ortalama, standart sapma, t testi, Anova, Scheffe ve korelasyon testi analizleri yapılmıştır. Araştırma sonunda öğretmenler öğrencilerinin merhamet değerine sahiplik düzeyinin “iyi” düzeyde olduğunu belirttikleri; yapılan değerlendirmelerin öğretmenlerin cinsiyetine, mezun olunan fakülteye, değer eğitimi konulu eğitim alma durumlarına göre anlamlı düzeyde farklılaşırken idari görev deneyimlerine, mesleki kıdemlerine, sınıf düzeylerine göre farklılaşmadığı belirlenmiştir. Diğer taraftan öğretmenin mesleki kıdemi ile yaptıkları değerlendirmeler arasında negatif yönlü anlamlı bir ilişki belirlenmiştir. Merhamet değerine yönelik yurt içi ve yurt dışı araştırmalar kapsamında detaylı incelemeler yapılmıştır. Sonuçlar alanyazın eşliğinde tartışılarak önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

merhamet değeri, değer eğitimi, ilkokul öğrencisi, sınıf öğretmeni

Kaynakça

• Akbaş, M. ve Sülü, R. (2019). Öğrenci ebelerin merhamet düzeylerinin ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. 6.Uluslararası 10. Ulusal Ebelik Öğrencileri Kongre Özet Kitabı, Sözel bildiri (S95), Sivas, 442.
• Akdeniz, S. (2014). Farklı merhamet düzeylerine sahip üniversite öğrencilerinde depresyon, anksiyete, stres ve duygusal zekânın incelenmesi. Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Akdeniz, S. ve Deniz, M. E. (2019). Farklı merhamet düzeylerine sahip üniversite öğrencilerinde depresyon, anksiyete, stres ve duygusal zekanın incelenmesi. Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2, 183-207.
• Aktepe, V., Keser, H. ve Şeref, Ş. E. (2020). Sınıf öğretmenlerinin perspektifinden değerler ve değerler eğitimi uygulamalarının değerlendirilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(4), 897-918.
• Akyüz, A. (2013). Determinant factors influencing eWOM. Mediterranean Journal of Social Sciences, 4(11).
• Alpöge, G. (2011). Okul öncesi dönemde değer eğitimi. İstanbul: Bilgi Yayınları.
• Arıcı, H.Y., Arıcan, S. ve Üker, H. (2022). İlkokulda alınan değerler eğitiminin ortaokul dönemindeki değer ve davranışlara etkisi: İstanbul örneği. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi. 14(3), 983-1011.
• Avşaroğlu, S. (2019). Merhamet eğitimi programının üniversite öğrencilerinin merhametli olma düzeylerine etkisi, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(3), 2484-2500.
• Aydemir, B. (2018). Öğretmenlerdeki merhamet düzeylerinin cinsiyet, kıdem, branş ve algılanan anne-baba tutumlarına göre incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Babahanoğlu, R., Obuz, A. T. ve Gencer, N. (2021). Sosyal hizmet öğrencilerinin merhamet düzeyleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 32(3), 847-866. https://doi.org/10.33417/tsh.888894
• Başer, D. ve Tekin, H. H. (2019). Sosyal hizmet öğrencilerinin merhamet ve özgecilik düzeylerinin incelenmesi. M. Kırlıoğlu ve H. H. Tekin (Ed.). Güncel Sosyal Hizmet Çalışmaları içinde (ss. 82-89). Konya: Çizgi Yayınevi.
• Candemir, M. L. (2019). Engelli çocuğa sahip olan ve olmayan ebeveynlerin öz anlayış kişilik ve merhamet özelliklerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Comte-Sponville, A. (2004). Büyük erdemler risalesi (Çev. I. Ergüden). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çapan, M. (2019). Üniversite öğrencilerinin merhamet ve öz-anlayış düzeylerinin kişilik özellikleri açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çetin, N.ve Balanuye, Ç. (2015). Değerler ve eğitim ilişkisi üzerine. Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 24, 191-203. https://doi.org/10.20981/kuufefd.03311
• Das, S., Majhi, S. ve Liu, Z. (2018). A novel class of complete complementary codes and their applications for APU matrices. IEEE Signal processing letters, 25(9), 1300-1304.
• Demirel, G., Kaya, N. ve Doğaner, A. (2020). Ebelik öğrencilerinin kültürlerarası yaklaşımlarının merhamet ve empati düzeylerine etkisi. OPUS International Journal of Society Researches, 15(21), 282-300.
• Demirhan İşcan, C. (2007). İlköğretim düzeyinde değerler eğitimi programının etkililiği. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Eryaman, M. Y., Genc, S. Z. ve Aktan, E. (2012). Perceptions of the EU and Democratic Values. Cultural Diversity in the Classroom: A European Comparison, 199-217.
• Eskimez, Z., Tosunöz, İ. K., Şişman, H. ve Akyüz, S. (2022). Hematoloji ve Onkoloji Hemşirelerinde Merhamet Düzeyi ve İlişkili Faktörler. Izmir Democracy University Health Sciences Journal, 5(1), 192-205.
• Gilbert, P. (2009). Introducing compassion-focused therapy. Advances in Psychiatric Treatment, 15, 199-208. https://doi.org/10.1192/apt.bp.107.005264
• Gilbert, P. ve Irons, C. (2005). Focused therapies and compassionate mind training for shame and self-attacking. In Compassion, 263-325. Routledge.
• Gör, F. (2013). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi öğretim programında merhamet değeri. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Gül, T. (2019). 4-6 yaş dönemi çocuklarda merhamet eğitimi. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Gülaçtı, F. ve Çiftci, Z. (2018). Öğrencilerin yaşam doyumu, memnuniyet ve merhamet düzeylerinin incelenmesi. Pegem Atıf İndeksi, 499-506. https: //doi.org/10.14527/9786052412480.33
• Güleş, E. (2017). Özel gereksinimli çocuğa sahip anne babaların yaşam doyumlarının öz-anlayış ve merhamet düzeyleri açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Güleş, E. ve Avşaroğlu, S. (2017). Özel gereksinimli çocuğu olan anne babaların merhamet düzeyleri. II. Ines Uluslararası Akademik Araştırmalar Kongresi. Antalya, Alanya.
• Gündüzoğlu, N. Ç., Korhan, E. A., Yıldırım, Y. K., Aykar, F. Ş. ve Üstün, Ç. (2019). Compassion level of nursing students. Journal of Human Rhythm, 5(2), 104-116.
• Hacıkeleşoğlu, A. G. H. ve Kartopu, S. (2017). Merhamet ve dindarlık: Üniversite öğrencileri üzerine ampirik bir araştırma. The Journal of Academic Social Science Studies, 59, 203-227. doi: 10.9761/JASSS7234
• Halstead, J. M. ve Taylor, M. J. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambridge Journal Of Education, 30(2), 169-202.
• İşgör, İ. Y. (2017). Üniversite öğrencilerinde bağlanma stilleri ve akademik başarının merhamet üzerindeki yordayıcı etkisi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 82-99. https://doi.org/10.17556/erziefd.299182
• Karataş, Z. Ve Öksüz, M. (2020). Sosyal çalışmacı adaylarının koşulsuz kendini kabul etme ve merhamet düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(4), 2547-2559.
• Keskinoğlu, Ş. M. (2008). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerine uygulanan mesnevi temelli değerler eğitimi programının ahlaki olgunluğa ve saldırganlık eğilimine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Kohlberg, L.(1974). Education, Moral Development and Faith. Journal of Moral Education, 4(1), 5-16.
• Kolts, R. L. (2016). Cft made simple: a clinician's guide to practicing compassion-focused therapy. Oakland, CA: New Harbinger.
• Kumbasar, E. (2011). Muzaffer İzgü’nün romanlarının değerler eğitimi açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Küçükaydın, Z. (2015). Fen bilimleri derslerinde merhamet eğitimi üzerine bir çalışma. Yüksek Lisans Tezi. Giresun Üniversitesi, Giresun.
• Mansur, F. Özzeybek Taş, M. ve Ekinci, N. (2022). Sağlık çalışanlarında merhamet doyumu ve merhamet yorgunluğunun sürekli öfke düzeyine etkisi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40, 436-469.
• Nas, E. (2022). Merhamet konusunda yapılmış araştırmaların incelenmesi. Akademik Platform Eğitim ve Değişim Dergisi, 5(1), 75-100.
• Nas, E., Sak, İ. T. Ş. ve Sak, R. (2022). Ortaokul son sınıf öğrencilerinin merhamet düzeyleri ile yaşam doyumlarının incelenmesi. Beykoz Akademi Dergisi, 10(2), 108-133.
• Nas, E., Sak, R. ve Tanhan, F. (2021). Lise öğrencilerinin kapasite düzeylerinin sosyo-demografik değişkenlere göre incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 50(231), 305-334. https://doi.org/10.37669milliegitim. 737212
• Oktay, A. (1999). Yaşamın Sihirli Yılları: Okul Öncesi Dönem. İstanbul: Epsilon Yayınları.
• Öksüz, Y. (2011). 11-12 yaş çocuklarının değerleri kazanım düzeylerinin bazı değişkenler açısından karşılaştırılması: Samsun-Lancashire örneği. The Journal of Academic Social Science Studies. 4(2), 61-78.
• Özcan, B. (2005). Anne-babaları boşanmış ve anne-babaları birlikte olan lise öğrencilerinin yılmazlık özellikleri ve koruyucu faktörler açısından karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özkan, R. (2011). Toplumsal yapı, değerler ve eğitim ilişkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(1), 333-344. Pommier, E. A. (2010). The compassion scale. Doctoral Thesis, The Graduate School of the University of Texas at Austin.
• Pür, İ. (2022). Lise öğrencilerinde merhamet ve dindarlık arasındaki ilişkinin incelenmesi. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21(21), 143-172. https://doi.org/ 10.51553/bozifder.1103595
• Schopenhauer, A. (2014). Merhamet. (Çev: Z. Kocatürk). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Schwartz, E.S. (1997). The stochastic behavior of commodity prices: implications for valuation and hedging. Journal of Finance, 52, 923-73. https://doi.org/ 10.32709/akusosbil.781857
• Sprecher, S. ve Fehr, B. (2005). Compassionate love for close others and humanity. Journal Of Social And Personal Relationships, 22(5), 629-651. https://doi.org/ 10.1177/0265407505056439
• Süzen, H. ve Çevik, K. (2020). Hemşirelerin profesyonel değerleri ile merhamet ve sabır düzeyleri arasındaki ilişki. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 12(4).
• Şanlıurfa İl Milli Eğitim Müdürlüğü. (ŞMEM). (2023).
• Tanrıkulu, G. ve Ceylan, B. (2021). Çocuk kliniklerinde çalışan hemşirelerde merhamet düzeyi ve merhamet yorgunluğu. Sağlık Bilimleri Dergisi, 30(1), 31-36.
• Tozoğlu, E., Dursun, M. ve Güler, B. (2019). Eğitim fakültesi öğrencilerinin merhamet düzeylerinin spor ve farklı değişkenler açısından incelenmesi. Türk Spor Bilimleri Dergisi, 2(2), 156-164.
• Uğurlu, A. K. ve Eti Aslan, F. (2017). Merhamet ve Hemşirelik: Merhamet Ölçülebilir mi?. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 9(3).
• Veugelers, W. ve Vedder P. (2003). Values in teaching. Teachers and Teaching: Theory And Practice, 9(4), 377-389. https://doi.org/ 10.1080/1354060032000097262
• Yeşil, R. (2002). Okul ve ailede insan hakları ve demokrasi eğitimi. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Yeşil, R. (2003). Sorumluluk bilincinin gelişmesine okul ve ailenin etkisi. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 10, 175-183.
• Yeşil, R. (2021). Tohum sorun: sorumluluk ve eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayınevi.
• Yüksekol, Ö. D., Orhan, İ., Yıldız, E., & Yılmaz, A. N. (2020). Ebelik bölümü öğrencilerinin merhamet düzeylerinin belirlenmesi. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 8(3), 566-577.