Cumhuriyet Döneminde Unutulmuş Bir Tarihi Roman: Hakanlar Hakanı Cengiz

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 3, 768 - 782, 30.11.2025

Hatice Kılıç

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1601114

Öz

Cumhuriyet döneminde tarih konusunu işleyen romanların sayısında hızlı bir artış dikkat çeker. Tarihin şanlı devrelerine giderek hem millî uyanışı gerçekleştirmek hem de topluma kurtuluş çareleri sunmak amacıyla tarihî olaylar veya tarihî kahramanlar romanların konusu olur. Turhan Tan, Abdullah Ziya Kozanoğlu, Ragıp Şevki Yeşim, erken Cumhuriyet döneminde (1923-1938) tarihi roman türünde eser veren sanatçılardır. Bu sanatçılar içerisinde Ragıp Şevki Yeşim’in İçimizden Biri (1936), Dişi Örümcek (1937), Efeler (1938) adlı eserleri tarihi roman olarak bilinmektedir. Bu çalışma, Ragıp Şevki Yeşim’in Çocuk dergisinde tefrika edilen Hakanlar Hakanı Cengiz adlı romanı üzerinedir. Eser, Çocuk dergisinin 67 ila 90. sayılarında, 31.12.1937-10.06.1938 tarih aralığında tefrika edilmiştir. İncelemede, adından da anlaşılacağı üzere tarihî bir roman olan bu eserin edebiyat araştırmacılarına tanıtılması amaçlanmıştır. Bu amaçla öncelikle tarih-edebiyat ilişkisi üzerinde durulmuş, tarihî roman kavramı ve örnekleri hakkında bilgiler verildikten sonra yazar tanıtılmıştır. Bulgular bölümü, Ragıp Şevki Yeşim’in Hakanlar Hakanı Cengiz romanı üzerine değerlendirmelerden oluşmaktadır. Çin ordularını bozguna uğratan Cengiz Han’ı, Türklük bilincine gönderme yaparak ve resmi tarih tezine uygun bir bakış açısıyla anlatan roman, klasik metin incelemesi yöntemi ile (olay, zaman, mekân, anlatıcı ve bakış açısı, kişiler) ele alındı.

Anahtar Kelimeler

Roman , tarihî roman , Ragıp Şevki Yeşim.

A Forgotten Historical Novel of the Republican Era: The Khan of Khans, Genghis

Öz

During the Republican era, there was a noticeable rapid increase in the number of novels addressing historical subjects. Historical events or heroes became the subjects of these novels with the aim of both achieving national awakening by revisiting the glorious periods of history and offering solutions for the nation's salvation. Turhan Tan, Abdullah Ziya Kozanoğlu, and Ragıp Şevki Yeşim are artists who produced works in the historical novel genre during the early Republican period (1923-1938). Among these artists, Ragıp Şevki Yeşim's works titled One of Us (1936), The Female Spider (1937), and The Heroes (1938) are known as historical novels. This study focuses on Ragıp Şevki Yeşim's novel The Khan of Khans, Genghis, which was serialized in the magazine Çocuk. The work was published in issues 67 to 90 of Çocuk magazine between December 31, 1937, and June 10, 1938. The aim of this analysis is to introduce this historical novel to literary researchers. For this purpose, the relationship between history and literature is emphasized; after providing information about the concept of the historical novel and its examples, the author is introduced. The findings section consists of evaluations of Ragıp Şevki Yeşim's novel The Khan of Khans, Genghis. The novel, which narrates Genghis Khan defeating the Chinese armies by referencing Turkish identity consciousness and from a perspective aligned with the official historical thesis, was analyzed using the classical text analysis method (event, time, place, narrator and point of view, characters).

Anahtar Kelimeler

Novel , historical novel , Ragıp Şevki Yeşim.

Kaynakça

• Aktaş, Ş. (2005). Roman sanatı ve roman incelemesine giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Argunşah, H. (1990). Türk edebiyatında tarihî roman (Türk tarihiyle ilgili). İstanbul: Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Argunşah, H. (2016). Klâsik tarihî roman üzerine. Tarih ve roman İstanbul: Kesit Yayınları ss. 97-146.
• Çelik, Y. (2002). Tarih ve tarihî roman arasındaki ilişki- tarihî romanda kişiler. Bilig S. 22, ss. 49-68.
• Çetin, N. (2019). Roman çözümleme yöntemi. Ankara: Öncü Kitap.
• Çetindaş, D. (2020). Ragıp Şevki Yeşim. Türk edebiyatı isimler sözlüğü. (https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yesim-ragip-sevki 22.10.2024.
• Çil, V. (2019). Türk romanında Mete Han, Attilâ ve Cengiz Han. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.
• Dural, B. (1991). Edebiyatımızın üvey evladı tarihi roman, İstanbul: Bizim Gergef Yayınları.
• Eliade, M. (2003). Mitlerin özellikleri, çev. Sema Rifat, İstanbul: Simavi Yayınları.
• Ergin, M. (1988). Oğuz Kağan destanı. Hülbe.
• Güler Özkara, H. (2024 a). Motif hafızası: Memlûkler örneği. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 17(48), 2300-2315. Güler Özkara, H. (2024 b). Sâye-i tâcda mevkiinin temsili: Memlûk sultanlarının başlıkları. Güncel, bilimsel Türk tarihi araştırmaları-1 Memlûkler, Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti, Ankara: İksad Yayınevi.
• İnan, A. (1986). Tarihte ve bugün Şamanizm: materyaller ve araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kafesoğlu, İ. (2015). Türk milli kültürü. Ötüken Neşriyat AŞ.
• Korat, G. (2009). Romanda tarih. Kitap-lık, ss. 23-27.
• Schimmel, A. (1998). Sayıların Gizemi. (Çev. Mustafa Küpüşoğlu). Kabalcı yayınevi.
• Tekin, M. (2017). Roman sanatı 1 (romanın unsurları). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Tural, S. K. (1984). Tarihçinin edebiyat dünyasından alması gerekenler, Fırat Üniversitesi Tarih Metodolojisi ve Türk Tarihinin Meseleleri Kolokyumu, (21-26 Mayıs 1984), Bildiriler, Elazığ 1990, s.211-221.
• Türk, E. B. (2018). Milli bir imge olarak Türk romanında kalpak, Gazi Türkiyat, Bahar s. 159-178.
• Wellek, R., A. Varren. (2001). Edebiyat Teorisi, (çev.: Ömer Faruk Huyugüzel). İzmir: Akademi Kitabevi.
• Yalçın-Çelik, D. (2005). Yeni tarihselcilik kuramı ve Türk edebiyatında postmodern tarih romanları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yeşim, R. Ş. (1938), Hakanlar hakanı Cengiz, Çocuk S. 67-90.
• Yılmaz, B. (2022). Türk ve Moğol kültürünün tarihsel paydası: dokuz sayısı, Motif Akademi Halk Bilimi Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 40, 1410-1425.