Climate Change, Unconscious Agriculture and Disaster Management: A Perspective on the Sinkholes of Karapınar

Yıl 2024, , 410 - 425, 31.07.2024

Gülsen Çankal , Ruhi Can Alkın

https://doi.org/10.35341/afet.1384107

Öz

The formation of sinkholes, which occurred once or twice a year on average from the 1920s to the early 2000s, has been recorded as 40 per year in the last decade and the existence of 2,240 sinkholes identified is a direct consequence of the overuse of water resources and unsustainable environmental management practices. In this respect, sinkholes, as a natural phenomenon, are included in the field of sociology due to their increasing frequency of occurrence within human activities such as climate change and unconscious agricultural practices, and ultimately their potential to affect humans. Analyzing the effects of the formation of sinkholes on societies and taking preventive and administrative measures to cope with such natural disasters has an important position within disaster sociology. Factors such as climate change, unconscious agricultural practices and misuse of underground water resources are considered as factors that trigger the formation of sinkholes. In order to minimize the impacts of such natural disasters and to ensure that societies are better prepared for disasters, a number of various measures should be taken. In particular, combating climate change, sustainable management of water resources and conscious agricultural practices can help prevent such disasters. Decisions taken to combat climate change and sustainable agricultural practices can play an important role in reducing sinkhole formation. Such preventive measures require raising awareness of local people and working in cooperation. Furthermore, monitoring and management of groundwater resources is critical to ensure their sustainable use. Considering that the depletion of natural resources and the lack of sustainable use of the environment are among the most important causes of sinkhole formation, especially in Konya, the measures to be taken should be implemented in an essential way.

Anahtar Kelimeler

Climate change, Disaster management, Obruks, Sociology of disaster

İklim Değişikliği, Bilinçsiz Tarım ve Afet Yönetimi: Karapınar Obruklarına Bir Bakış

Öz

1920’lerden 2000’li yılların başına kadar yılda ortalama bir veya iki kez görülen obruk oluşumunun son on yılda yıllık 40 olarak kaydedilmesi ve tespit edilen 2 bin 240 obruğun mevcudiyeti su kaynaklarının aşırı kullanımı ve sürdürülebilir olmayan çevre yönetimi pratiklerinin doğrudan bir sonucu olarak karşılık bulmaktadır. Bu doğrultuda obruklar, doğal bir olay olarak; iklim değişikliği ve bilinçsiz tarım uygulamaları gibi insan faaliyetleri dahilinde oluşum sıklığını artırması ve nihayetinde insanı etkileme potansiyeli nedeni ile sosyolojinin ilgi alanına dahil olmaktadır. Obrukların oluşumunun toplumlar üzerindeki etkilerini incelemek ve bu tür doğal afetlerle başa çıkmak için önleyici ve yönetici önlemler almak ise afet sosyoloji dahilinde önemli bir konum elde etmektedir. İklim değişikliği, bilinçsiz tarım uygulamaları ve yeraltı su kaynaklarının yanlış kullanımı gibi faktörler, obrukların oluşumunu tetikleyen etkenler olarak göz önüne alınmaktadır. Bu tür doğal afetlerin etkilerini minimize etmek ve toplumların afetlere daha iyi hazırlıklı olmalarını sağlamak için ise bir takım çeşitli önlemler alınmalıdır. Özellikle iklim değişikliğiyle mücadele, su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi ve bilinçli tarım uygulamaları bu tür afetlerin önlenmesine yardımcı olabilecek niteliktedir. İklim değişikliği ile mücadele için alınan kararlar ve sürdürülebilir tarım uygulamaları obruk oluşumunu azaltmada önemli bir rol oynayabilir. Bu tür önleyici tedbirler ise yerel halkın bilinçlendirilmesi ve işbirliği içinde çalışmaları gerektirir. Ayrıca, yeraltı su kaynaklarının izlenmesi ve yönetilmesi, bu kaynakların sürdürülebilir kullanımını sağlamak için kritik bir öneme sahiptir. Özellikle Konya’da obruk oluşumunun en önemli nedenlerinde arasında doğal kaynakların tükenmesi ve çevrenin sürdürülebilir bir şekilde kullanılmaması düşünüldüğünde alınması gereken tedbirlerin elzem bir şekilde hayata geçirilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Afet yönetimi, Afet sosyolojisi, İklim değişikliği, Obruklar

Kaynakça

• Alagöz, A. (2018). Tarihi Obruk Han'ın yapısal davranışının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı, KTO Karatay Üniversitesi.
• Alkın, R. C. (2021). Bütünleşik afet yönetimine sosyolojik bakış: Toplumsal yapı, işlev ve temel kavramlar ışığında bir okuma denemesi. Medeniyet ve Toplum Dergisi (METDER), 5(1), 18-34.
• Arık, F. (2018). Obruklar, Orta Anadolu’da obruk oluşumları ve çözüm önerileri. Maden ve İnsan, 1(3), 46-53.
• Arık, F. (2023). Dünya’da ve Türkiye’de obruk oluşumları: Tanım, sınıflandırma ve oluşum koşulları, İçinde, Farklı Yaklaşımlarla Minareller ve Doğal Taşlar, (121-155), Ankara: Orient Yayınevi.
• Beck, U. (2011). Risk toplumu: Başka bir modernliğe doğru (Çev. Kazım Özdoğan ve Bülent Doğan). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Birekul, M. (2020). İnsan/doğa ilişkisi: Bir “doğal/sosyal afet” olarak küresel ısınma ve iklim değişikliği. İ. Can (ed.), Afet Sosyolojisi içinde (s. 153-166). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Bostancı, S. H. (2019). Sustainability dimensions for inhabitants living near sinkholes. 5th International Conference on Sustainable Development Proceedings Book, (45-52), 17-21, Belgrad.
• Bozyiğit, R., & Tapur, T. (2009). Konya Ovası ve çevresindeki yeraltı sularının obruk oluşumlarına etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 137-155.
• Can, İ. (2020). Giriş niyetine: afet sosyolojisine alan açma çabası. İ. Can (Ed.), Afet Sosyolojisi içinde (s. 15-40). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Ceyhan, S., & Akıllı, H. (2009). Karapınar’da neler oluyor? Mavi Gezegen, 14, 52-57.
• Dynes, R. (1988). Cross-Cultural ınternational research: sociology and disaster. International Journal of Mass Emergencies and Disasters, 6(2), 101-129.
• Ewaid, S. H., Abed, S. A., & Al-Ansari, N. (2019). Crop water requirements and ırrigation schedules for some major crops in Southern Iraq. Water, 11, 756, doi:10.3390/w11040756.
• FAO (2019). Sürdürülebilir Toprak Yönetimi Gönüllü Kılavuz İlkeleri. Roma.
• Fritz, C. E. (1961). Disaster. In: Merton, R. K. and Nisbet, R. A. (Eds.), Contemporary Social Problems. New York: Harcourt, Brace and World, 651-694.
• Göçmez, G., & İşçioğlu, A. (2004). Konya Kapalı Havzası’nda yer altı suyu seviye değişimleri. I. Yeraltı Suları Ulusal Sempozyumu, 9-19.
• Gökalp Yılmaz, G. & Şikar Turan, A. (2023). Afetlerin etkilerinin zorunlu göç bağlamında incelenmesi: 2023 Kahramanmaraş depremi. Afet ve Risk Dergisi 6(4), 1247-1268.
• Gökalp Yılmaz, G. (2021). Afetlere sosyolojik bakış ve Türkiye’de afet yazınına kuramsal bir yaklaşım. Anemon, 9(1), 194-204. Gökçen, A. (2020). Afet kavramı ve başlıca afet türleri. İ. Can (Ed.), Afet Sosyolojisi içinde (s. 41-62). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Gönülal, E. (2022). İlkim değişikliği-tarım etkileşimi ve alınabilecek önlemler, Konya Toprak Ve Su Dergisi, 1.
• Gutierrez, F. (2016). Sinkhole Hazards. Oxford Research Encyclopedia of Natural Hazards Science. https://doi.org/10.1093/acrefore/9780199389407.013.40.
• İklim Şurası (25 Şubat 2022) Komisyon tavsiye kararları, https://iklimsurasi.gov.tr/public/images/sonucbildirgesi.pdf.
• Khorrami, B., Arık, F., & Gündüz, O. (2021). Land deformation and sinkhole occurrence in response to the fluctuations of groundwater storage: an integrated assessment of GRACE gravity measurements, ICESat/ICESat-2 Altimetry Data, and Hydrologic Models, GIScience & Remote Sensing, 58(8), 1518–1542, https://doi.org/10.1080/15481603.2021.2000349.
• Kızılelma, Y., Çelik, M., & Karabulut, M. (2015). İç Anadolu Bölgesinde sıcaklık ve yağışların trend analizi. Türk Coğrafya Dergisi, (64), 1-10.
• Konya Valiliği. (2023). Karapınar. http://www.konya.gov.tr/karapinar.
• KOP (2018). KOP eylem planı ve KOP bölgesi kamu yatırımları 2017 Yılı IV. Dönem İzleme Raporu.
• Köse, Z. (2018). Obruk Barajındaki düşey deformasyonların hassas Nivelman Yöntemi ile belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Harita Mühendisliği Ana Bilim Dalı, Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Küçük, İ. Ç. (2022). Tarihi yapıların yeniden işlevlendirilmesine bütüncül bir yaklaşım: Konya ili Obruk hanı, Yüksek Lisans Tezi, İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Ana Bilim Dalı, Selçuk Üniversitesi.
• Levent, A. (2020). Afetin ekonomik etkileri. İ. Can (Ed.), Afet Sosyolojisi içinde (s. 219-234). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Orhan, O., Kırtıloğlu, O. S., & Yakar, M., (2019). Konya kapalı havzası obruk envanter bilgi sisteminin oluşturulması. Geomatik, 5(2), 81-90.
• Partigöç, N. S. & Soğancı, S. (2019). Küresel iklim değişikliğinin kaçınılmaz sonucu: Kuraklık, Dirençlilik Dergisi, 3(2), 287-299.
• Pekkan, E. (2004). Konya Kapalı Havzası'nda karstik çöküntü yapıları olan obrukların oluşumunu etkileyen hidrojeokimyasal süreçlerin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Jeoloji Mühendisliği, Hacettepe Üniversitesi.
• Polat, G. (2003). Türkiye’nin afet yönetimi sisteminin kritik bir değerlendirmesi, Deprem Şurası Paneli, Ankara.
• Sarış, F., & Gedik, F. (2021). Konya Kapalı Havzası’nda meteorolojik kuraklık analizi. Coğrafya Dergisi, 42(1), 1-14.
• Shalev, E., Lyakhovsky, V. & Yechieli, Y. (2006). Salt dissolution and sinkhole formation along the Dead Sea shore, Journal of Geophysical Research, 111, 1-12.
• Şen, Z. (2022). İklim değişikliği ve Türkiye. Çevre Şehir ve İklim Dergisi, 1(1), 1-19.
• Şentürk, Ü. (2020). Bir çatışma kaynağı olarak afetlerin değişmeye etkisi. İ. Can (Ed.), Afet Sosyolojisi içinde (s. 111-132). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Tassı Saa, A. (2022). Çumra-Hotamış (Konya) bölgesinin obruk potansiyeli ve obruk formasyonlarının jeolojik incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Jeofizik Mühendisliği, Konya Teknik Üniversitesi. Tercan Kozan, S. (2020). Obruk baraj gölünün bakteriyolojik özelliklerinin çevre koşulları ile değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Moleküler Biyoloji ve Genetik Ana Bilim Dalı, Hitit Üniversitesi.
• Todorovic, M. (2005). Crop water requirements. In: Water Encyclopedia: Surface and Agricultural Water (Jay H. Lehr, Jack Keeley, Eds.), AW-59, p. 557-558, John Wiley & Sons Publisher, USA
• Turhan, Ş. (2005). Tarımda sürdürülebilirlik ve organik tarım, Tarım Ekonomi Dergisi, 11(1), 13-24.
• Türkeş, M. (2012). Türkiye’de gözlenen ve öngörülen iklim değişikliği, kuraklık ve çölleşme. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 4(2), 1-32.
• Türkeş, M., Sümer, U. M., & Çetiner, G. (2000). Küresel iklim değişikliği ve olası etkileri. Turkish State Meteorological Service.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2019). On Birinci Kalkınma Planı 2019-2023, Ankara.
• URL 1 (2022). https://www.aa.com.tr/tr/cevre/konya-ovasindaki-yillara-gore-obruk-olusum-sayisi-belirlendi/2470651# (Son Erişim: 24.08.2022).
• URL 2 (2024) Obruklar hakkında bilgi, Obruk Uygulama, Araştırma Merkezi, Konya Teknik Üniversitesi Bağlantı: https://www.ktun.edu.tr/tr/Birim/Index/?brm=LI4ZaR6VzKx3bmsGxi2H4w (Son Erişim: 20.05.2024)
• URL 3 (2024). Obruklar hakkında bilgi, Obruk Uygulama, Araştırma Merkezi, Bağlantı: https://www.ktun.edu.tr/tr/Birim/Index/?brm=LI4ZaR6VzKx3bmsGxi2H4w (Son Erişim: 21.05.2024).
• URL 4 (2023). Konya’da obruklar evlerin dibine kadar dayandı: Vatandaşlar tedirgin. Bağlantı: https://www.yenicaggazetesi.com.tr/konyada-obruklar-evlerin-dibine-kadar-dayandi-vatandaslar-tedirgin-298472h.htm, (Son Erişim: 20.05.2024).
• USGS (2023). What are some of the signs of climate change? Available at. https://www.usgs.gov/faqs/what-are-some-signs-climate-change (Son Erişim: 24.08.2022).
• Üstün, A., Tuşat, E. A., & Abbak, R. A. (2007). Konya Kapalı Havzasında Yeraltı suyu çekilmesi ve olası sonuçlarının jeodezik yöntemlerle izlenmesi. 3. Mühendislik Ölçmeleri Sempozyumu, 24 ‐26 Ekim 2007, 52-61, Konya.
• Yalçın, N. (2010). Saimbeyli (Adana) Obruk Şelalesi karst hidrojeolojisi incelemesi. Doktora Tezi. Jeoloji Mühendisliği, Çukurova Üniversitesi.
• Zeybek, H. İ. (2004). Türkiye’de karstik alanların korunma gerekliliği ve alınabilecek bazı önlemler. Doğu Coğrafya Dergisi, 9(11), 93-116.