Afet Araştırmalarında Fenomenolojik Desen Kullanımı: Yöntemsel Bir İnceleme

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 3, 681 - 694, 30.11.2025

Bektaş Sarı

https://doi.org/10.35341/afet.1526901

Öz

Afetlerin toplumlar üzerindeki yıkıcı etkileri her geçen gün artarak tecrübe edilmektedir. Toplumların meydana gelen afetlere karşı dirençli hale gelebilmeleri, afetleri meydana gelme süreçleri açısından anlama ve anlamlandırabilmeleri ile yakından ilişkilidir. Afetlerin tüm süreçlerini anlamak için en uygun yöntemlerden birisi nitel araştırmalar içerisinde yer alan fenomenolojik desendir. Bunun temel nedeni, fenomenolojik yöntemin yaşanan afet tecrübelerini farklı açılardan ve derinlemesine anlamaya çalışmasıdır. Bu makalenin amacı, afet araştırmalarında sık kullanılan fenomenolojik yöntemin tüm aşamalarını detaylı olarak açıklamak ve afet araştırmacılarına yöntemsel bir katkı sunmaktır. Bu çalışma Web of Science, ProQuest, Google Akademik ve TRDİZİN alt yapıları taranarak derleme makale olarak hazırlanmıştır. Yapılan taramalarda “afetlerde araştırma, afetlerde nitel yöntem ve afetlerde fenomenolojik yöntem,” anahtar kelimeleri kullanılmıştır. Bulgular kısmında afet araştırmalarında fenomenolojik yöntem kullanılırken takip edilmesi gereken adımlar, konu seçimi, araştırma sorularının belirlenmesi, literatür taraması, örneklem seçimi, geçerlilik ve güvenilirlik, varsayımlar, verilerin toplanması ve çözümlenmesi, bulgular, tartışma ve sonuç yazımı şeklindedir. Fenomenolojik desenin tüm adımlarının eksiksiz uygulanabilmesi, özellikle tecrübe edilen afetlerden çıkartılacak derslerin doğru anlaşılması için kritik bir öneme sahiptir. Tecrübelerden elde edilen bilgilerin doğru anlaşılması, toplumların afetlere karşı dirençli olabilmeleri için gerekli görülmektedir. Bu çalışmada fenomenolojik desenin tüm aşamalarının evrensel kaynaklar ışığında detaylı açıklaması yapılmıştır. Çalışmanın afet araştırmalarında fenomenolojik yaklaşımı kullanmak isteyen araştırmacılara yöntem arayışı açısından katkı sunacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Afet , Afetlerde Araştırma , Fenomenoloji , Nitel Yöntem

Etik Beyan

Bu çalışma etik kurul onayı gerektirmemektedir.

Proje Numarası

-

Phenomenological Pattern in Disaster Research: A Methodological Approach

Öz

Communities are experiencing the devastating effects of disasters, and this reality is becoming increasingly apparent. A community's ability to recover from a disaster depends on understanding the event and its processes. Phenomenological research is a practical approach to understanding disasters. The main reason for this is that the phenomenological method seeks to comprehend disaster experiences from diverse and in-depth perspectives. This article offers a comprehensive breakdown of the stages involved in the phenomenological design, a widely employed method in disaster research. The primary objective of this study is to enhance the value of disaster research by conducting an exhaustive analysis of credible sources, including Web of Science, ProQuest, Google Scholar, and the TRDIZIN index. The research focused on the use of "research in disasters," "qualitative method in disasters," and "phenomenological method in disasters" as keywords. When employing the phenomenological approach in disaster research, it is essential to follow specific steps, including topic selection, research question, literature review, sample selection, validity and reliability, data collection and analysis, findings, and discussion and conclusion writing. Properly implementing these steps is crucial for accurately understanding the lessons learned from past disasters, which is vital for building resilient communities. This study comprehensively explains the phenomenological pattern based on universal sources. It is believed to assist researchers in effectively using phenomenological methods in disaster research.

Anahtar Kelimeler

Disaster , Phenomenology , Qualitative Method , Research in Disasters

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Arık, Ferhat, ve Işıl Avşar Arık. 2016. “Grounded Teori Metodolojisi ve Türkiyede Grounded Teori Çalışmaları”. Akademik Bakış Dergisi 58:285–309.
• Arsu, Şerife Uğuz, ve Tekindal Melike. 2021. “Nitel araştırmalarda anlatı araştırmasının tanımı, kapsamı ve süreci”. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi 21(1):85–124.
• Başkale, Hatice. 2016. “Determination of Validity, Reliability and Sample Size in Qualitative Studies”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 9(1):23–28.
• Bulduklu, Yasin. 2019. “Eleştirel Çalışmalarda Nitel Araştırma Yöntemi Olarak Gömülü Teori”. Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi (March):1–14.
• Carr, Lowell Juilliard. 1932. “Disaster and the Sequence-Pattern Concept of Social Change”. American Journal of Sociology 38(2):207–18. doi: 10.1086/216030.
• Cho, Jeasik, ve Allen Trent. 2006. “Validity in qualitative research revisited”. Qualitative Research 6(3):319– 40. doi: 10.1177/1468794106065006.
• Comfort, Louise K. 1985. “Integrating Organizational Action in Emergency Management; Strategies for Change”. Public Administration Review 45(Special Issue):155–64. doi: 10.2307/3135010.
• Creswell, John W. 2002. Research Design Qualitative, Quantitative and Mixed Methods Approaches. 2. Baskı.
• Creswell, John W. 2007. Qualitative Inquiry & Research Design: Choosing Among Five Approaches. Second Edi. SAGE Publications, Inc.
• Creswell, John W. 2013. Qualitative Inquiry and Research Design: Choosing Among Five Approaches. 3. baskı. California: SAGE Publications, Inc.
• Creswell, John W., ve David J. Creswell. 2018. Research Designs: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches. Fifth Edit. SAGE Publications, Inc.
• Çelik, Hilal, Nur Başer Baykal, ve Hale Nur Kılıç Memur. 2020. “Qualitative Data Analysis and Fundamental Principles”. Journal of Qualitative Research in Education 8(1):379–406. doi: 10.14689/issn.2148-2624.1.8c.1s.16m.
• Day, R. A. 1989. “The origins of the scientific paper: the IMRAD format”. AMWA Journal 4:16–18.
• Denzin, Norman K., ve Yvonna S. Lincoln. 2018. The SAGE Handbook of Qualitative Research. 5. baskı. SAGE Publications, Inc.
• Erduyan, I. 2017. “Etnografi”. Ss. 82–104 içinde Nitel araştırma: Yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımları, editör F. N. Seggie ve Y. Bayyurt. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Glaser, Barney, ve Anselmo Strauss. 1967. The Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research. Rutgers University Press.
• Guba, Egon G., ve Yvonna S. Lincoln. 1982. “Epistemological and Methodological Bases of Naturalistic Inquiry”. Educational Communications and Technology 30(4):233–52. doi: https://www.jstor.org/stable/30219846.
• Hatipoğlu, Hasan. 2021. “Sistematik Derleme ve Meta Analiz”. ESTUDAM Bilişim Dergisi 2(1):7–10.
• Herr, Kathryn, ve Gary L. Anderson. 2015. The Action Research Dissertation: A Guide for Students and Faculty. 2. Baskı. SAGE Publications, Inc.
• Houser, Janet. 2018. Nursing Research Reading, Using, and Creating Evidence. 4. baskı. Jones & Bartlett Learning.
• Krefting, Laura. 1991. “Rigor in Qualitative Research: The Assessment of Trustworthiness”. American Journal of Occupational Therapy 45(3):214–22. doi: https://doi.org/10.5014/ajot.45.3.214.
• LeCompte, Margaret D., ve Jean J. Schensul. 2010. Designing and Conducting Ethnographic Research: An Introduction. 2. Basım. Maryland: AltaMira Press.
• Lincoln, Yvonna S., ve Egon G. Guba. 1985. Naturalistic Inquiry. SAGE Publications, Inc.
• Van Manen, Max. 2014. Phenomenology of Practice: Meaning-Giving Methods in Phenomenological Research and Writing. New York: Routledge.
• Maxwell, Joseph A. 2013. Qualitative Research Design: An Interactive Approach. 3rd Editio. London: SAGE Publications, Inc.
• Meadows, Jack. 1985. “The scientific journal as an archeological artefact”. Journal of information science 11:27–30.
• Merriam, Sharan B., ve Elizabeth J. Tisdell. 2016. Qualitative Research: A Guide to Design and Implementation. 4th Editio. Jossey-Bass A Wiley Brand.
• Miles, M. B., ve A. M. Huberman. 1994. Qualitative data analysis. California: SAGE Publications, Inc.
• Montori, Victor M., Marc F. Swiontkowski, ve Deborah J. Cook. 2003. “Methodologic Issues in Systematic Reviews and Meta-Analyses”. Clinical Orthopaedics and Related Research 413(413):43–54. doi: 10.1097/01.blo.0000079322.41006.5b.
• Moustakas, Clark. 1994. Phenomenological Research Methods. London, UK: SAGE Publications Ltd.
• Patton, Micheal Quinn. 2015. Qualitative Research and Evaluation Methods. 4. baskı. London: SAGE Publications, Inc.
• Petak, William J. 1985. “Emergency Management : A Challenge for Public Administration”. Public Administration Review 45(Special Issue):3–7. doi: 10.2307/3134992.
• Powell, John Walker. 1954. An Introduction to the Natural History of Disaster. College Park: University of Maryland Disaster Research Project. Maryland.
• Prince, Samual Henry. 1920. “Catastrophe and Social Change Based Upon a Sociological Study of the Halifax Disaster”. Columbia University.
• Quarantelli, E. L. 1994. “Disaster Studies: The Consequences of the Historical Use of a Sociological Approach in the Development of Research”. International Journal of Mass Emergencies and Disasters 12(1):25–49.
• Scanlon, T. Josehp. 1988. “Disaster’s Little Known Pioneer: Canada’s Samuel Henry Prince”. International Journal of Mass Emergencies and Disasters 6(3):213–32.
• Schram, Thomas H. 2003. Conceptualizing Qualitative Inquiry: Mindwork for Fieldwork in Education and the Social Sciences. Pearson College Div.
• Streubert, Helen, ve Dona Rinaldi Carpenter. 2011. Qualitative Research in Nursing: Advancing the Humanistic Imperative. 5. baskı. Lippincott Williams & Wilkins.
• Subaşı, Münevver, ve Kübra Okumuş. 2017. “Bir Araştırma Yöntemi Olarak Durum Çalışması”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21(2):419–26.
• Topdemir, H. G. 2011. “Bilimsel Yöntemin Tarihsel Gelişimi : Antikçağ”. TÜBİTAK Bilim ve Teknik 104–6.
• Uman, L. S. 2011. “Systematic reviews and meta-analyses”. Information Management for the Busy Practitioner 20(1):57–59. doi: 10.1007/978-1-59745-230-4_18.
• Whittemore, Robin, Susan K. Chase, ve Carol Lynn Mandle. 2001. “Validity in Qualitative Research”. Qualitative Health Research 11(4):522–37. doi: 10.1177/104973201129119299.
• Wu, Jianguo. 2011. “Improving the writing of research papers: IMRAD and beyond”. Landscape Ecology 26(10):1345–49. doi: 10.1007/s10980-011-9674-3.
• Yıldırım, Ali, ve Hasan Şimşek. 2013. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. 9. Baskı. Seçkin Yayıncılık.