The Relationship between Five Factor Personality Traits, Emotion Regulation and Secondary Traumatic Stress Levels in Psychologists Working with Individuals Affected by the Kahramanmaraş Earthquakes

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 3, 1460 - 1476, 30.11.2025

Ali Barkın Alkan , Esra Gül Koçyiğit

https://doi.org/10.35341/afet.1677583

Öz

This study examined the relationship between the Big Five personality traits, secondary traumatic stress levels, and emotion regulation strategies among psychologists working with individuals affected by the Kahramanmaraş earthquakes. The sample consisted of 201 psychologists. Data were collected via online methods using the “Demographic Information Form”, “Big Five-50 Personality Test”, “Secondary Traumatic Stress Inventory” and “Emotion Regulation Scale”. The findings indicated that higher levels of extraversion, agreeableness, conscientiousness, and emotional stability were associated with lower levels of secondary traumatic stress. Furthermore, extraversion and agreeableness showed a positive correlation with the suppression subdimension of emotion regulation, while openness to experience was positively related to both suppression and cognitive reappraisal strategies. Notably, changes in the emotional stability trait significantly predicted decreases in secondary traumatic stress, highlighting its important role as a predictor variable.

Anahtar Kelimeler

Earthquake , Emotion Regulation , Personality , Psychologist , Secondary Trauma

Kahramanmaraş Depremlerinden Etkilenmiş Bireylerle Çalışan Psikologlarda Beş Faktör Kişilik Özellikleri, Duygu Düzenleme ve İkincil Travmatik Stres Düzeyleri Arasındaki İlişki

Öz

Bu araştırmada, Kahramanmaraş depremlerinden etkilenen bireylerle çalışan psikologların beş faktör kişilik özellikleri, ikincil travmatik stres düzeyleri ve duygu düzenleme biçimleri arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Araştırma kapsamında 201 psikologdan oluşan bir örneklem grubu yer almıştır. Veriler, “Demografik Bilgi Formu”, “Büyük Beş-50 Kişilik Testi”, “İkincil Travmatik Stres Ölçeği” ve “Duygu Düzenleme Ölçeği” kullanılarak çevrimiçi yöntemler aracılığıyla toplanmıştır. Elde edilen bulgulara göre, dışadönüklük, uyumluluk, sorumluluk ve duygusal denge düzeyleri arttıkça ikincil travmatik stres düzeylerinin azaldığı görülmüştür. Ayrıca, dışadönüklük ve uyumluluk özelliklerinin duygu düzenleme stratejilerinden bastırma ile pozitif yönde ilişkili olduğu, gelişime ve gelişime açıklığın ise hem bastırma hem de yeniden değerlendirme stratejileriyle pozitif yönde ilişkili olduğu saptanmıştır. Özellikle duygusal denge boyutundaki artışların, ikincil travmatik stres düzeylerinde anlamlı bir azalmaya yol açtığı ve bu değişkenin stres üzerinde anlamlı bir yordayıcı olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Deprem , Duygu Düzenleme , İkincil Travma , Kişilik , Psikolog

Kaynakça

• Aka, B. T. (2011). Perceived parenting styles, emotion recognition, and emotion regulation in relation to psychological well-being: Symptoms of depression, obsessive-compulsive disorder, and social anxiety. Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• APA (2013). DSM-5 Tanı ölçütleri ve başvuru el kitabı. (E. Köroğlu, Çev.). Hekimler Yayın Birliği, Ankara.
• Azarashk, A., Hatamian, H., Jomehri, F., Ahadi, H. (2015). A comparative study of five personality factors among employed and unemployed people. Caspian Journal of Neurological Sciences, 1(2), 30-36.
• Barańczuk, U. (2019). The five factor model of personality and alexithymia: A meta-analysis. Journal of Research in Personality, 78, 227–248. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2018.12.005
• Basım, H. N., Çetin, F., Tabak, A. (2009). Beş faktör kişilik özelliklerinin kişilerarası çatışma çözme yaklaşımlarıyla ilişkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 24(63), 20–34.
• Berking, M., Margraf, M., Ebert, D., Wupperman, P., Hofmann, S. G., Junghanns, K. (2011). Deficits in emotion-regulation skills predict alcohol use during and after cognitive–behavioral therapy for alcohol dependence. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 79(3), 307.
• Bride, B. E., Radey, M., Figley, C. R. (2007). Measuring compassion fatigue. Clinical Social Work Journal, 35(3), 155–163. https://doi.org/10.1007/s10615-007-0091-7
• Bride, B. E., Robinson, M. M., Yegidis, B., Figley, C. R. (2004). Development and validation of the secondary traumatic stress scale. Research on Social Work Practice, 14(1), 27–35. https://doi.org/10.1177/1049731503254106
• Campos, J. J., Frankel, C. B., ve Camras, L. (2004). On the Nature of Emotion Regulation. Child Development, 75(2), 377–394. doi:10.1111/j.1467-8624.2004.00681.x
• Caspi, A., ve Roberts, B. W. (2001). Personality Development Across the Life Course: The Argument for Change and Continuity. Psychological Inquiry, 12(2), 49–66. doi:10.1207/s15327965pli1202_01
• Ceobanu, M. C., Mairean, C. (2015). The relation between personality traits, social support and traumatic stress. Revista de Cercetare si Interventie Sociala, 48, 17.
• Ceran, H. Ş. (2024). Çatışma eylem stillerinin duygu düzenleme ve kişilik özellikleri açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Choi, G. T. (2011). Organizational impacts on the secondary traumatic stress of social workers assisting family violence or sexual assault survivors. Administration in Social Work. 35, 225-242.
• Compas, B. E., Jaser, S. S., Bettis, A. H., Watson, K. H., Gruhn, M. A., Dunbar, J. P., Williams, E., Thigpen, J. C. (2017). Coping, emotion regulation, and psychopathology in childhood and adolescence: A meta-analysis and narrative review. Psychological Bulletin, 143(9), 939–991. https://doi.org/10.1037/bul0000110
• Costa, P. T., McCrae, R. R. (1992). Four ways five factors are basic. Personality and Individual Differences, 13(6), 653–665. https://doi.org/10.1016/0191-8869(92)90236-i
• Costa, P. T., McCrae, R. R. (1992). The five-factor model of personality and its relevance to personality disorders. Journal of Personality Disorders, 6(4), 343–359. https://doi.org/10.1521/pedi.1992.6.4.343
• Coşgun, M. G. (2022). 2020 İzmir depremini yaşamış bireylerde travma sonrası stres bozukluğu belirtileri ve kişilik özellikleri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• Cundiff, J. M. (2012). Complementarity in marriage: Evidence from perception and behavior and associations with interaction and relationship outcomes. Doktora Tezi, Department of Psychology, University of Utah.
• Çayan, Ş. (2021). COVID-19 pandemi döneminde travma sonrası stres belirtileri, travma sonrası büyüme, kişilik özellikleri, bilişsel esneklik ve öz duyarlılık arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi.
• Çiçek, İ. Aslan, A. E. (2020). Kişilik ve beş faktör kişilik özellikleri: Kuramsal bir çerçeve. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 10(1), 137-147.
• De Fruyt, F., Mervielde, I. (1999). RIASEC types and Big Five traits as predictors of employment status and nature of employment. Personnel psychology, 52(3), 701-727.
• Doğan, T. (2013). Beş faktör kişilik özellikleri ve öznel iyi oluş. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(1), 56-64.
• Doocy, S., Daniels, A., Packer, C., Dick, A., Kirsch, T. D. (2013). The human impact of earthquakes: A historical review of events 1980-2009 and systematic literature review. PLoS Curr. https://doi.org/10.1371/currents.dis.67bd14fe457f1db0b5433a8ee20fb833
• Eldeleklioğlu, J., Eroğlu, Y. (2015). A Turkish adaptation of the emotion regulation questionnaire. Journal of Human Sciences, 12(1), 1157-1168.
• Farooqui, M., Quadri, S. A., Suriya, S. S., Khan, M. A., Ovais, M., Sohail, Z., Shoaib, S., Tohid, H., ve Hassan, M. (2017). Posttraumatic stress disorder: a serious post- earthquake complication. Trends in Psychiatry and Psychotherapy, 39(2), 135–143. https://doi.org/10.1590/2237-6089-2016-0029
• Figley, C. R. (Ed.). (1995). Compassion fatigue: Coping with secondary traumatic stress disorder in those who treat the traumatized. Brunner/Mazel Psychological Stress Series, 23.
• Garnefski, N., Kraaij, V. (2007). The cognitive emotion regulation questionnaire. European Journal of Psychological Assessment, 23(3), 141–149. https://doi.org/10.1027/1015-5759.23.3.141
• Gleason, K. A., Jensen-Campbell, L. A., South Richardson, D. (2004). Agreeableness as a predictor of aggression in adolescence. Aggressive Behavior, 30(1), 43–61. https://doi.org/10.1002/ab.20002
• Gökdağ, C., Naldöken, B. (2021). Kişilerarası duygu düzenlemenin kişilik özellikleri ve psikopatoloji belirtileriyle ilişkisi. Klinik Psikiyatri Dergisi: The Journal of Clinical Psychiatry, 24(1), 41–52.
• Gratz, K. L., Roemer, L. (2004). Multidimensional assessment of emotion regulation and dysregulation: Development, factor structure, and initial validation of the difficulties in emotion regulation scale. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 26(1), 41–54. https://doi.org/10.1023/B:JOBA.0000007455.08539.94
• Greenberg, J. (1999). Managing behavior in organizations, 2. Baskı. Prentice Hall, New Jersey.
• Greenberg, L. S. (2004). Emotion – focused therapy. Clinical Psychology and Psychotherapy, 11, 3-16. https://doi.org/10.1002/cpp.388
• Gross, J. J. (2001). Emotion regulation in adulthood: Timing is everything. Current Directions in Psychological Science, 10(6), 214–219. https://doi.org/10.1111/1467-8721.00152
• Gross, J. J. (2008). Emotion regulation. In: M. Lewis, J. M. Haviland-Jones ve L. F. Barrett (ed), Handbook of emotions, 3. Baskı, Guilford Press, New York, NY, pp. 497-512.
• Gross, J. J. (2015). Emotion regulation: Current status and future prospects. Psychological Inquiry, 26(1), 1–26. https://doi.org/10.1080/1047840x.2014.940781
• Gross, J. J., Thompson, R. A. (2007). Emotion regulation: Conceptual foundations. In: J. J. Gross (ed), Handbook of emotion regulation, Guilford Press, pp. 3-24.
• Hensel, J. M., Ruiz, C., Finney, C., Dewa, C. S. (2015). Meta‐analysis of risk factors for secondary traumatic stress in therapeutic work with trauma victims. Journal of Traumatic Stress, 28(2), 83-91.
• Hesse, A. R. (2002). Secondary trauma: How working with trauma survivors affects therapist. Clinical Social Work Journal, 30(3), 293-309. https://doi.org/10.1023/:a:1016049632545
• Işık, S. (2021). Genç yetişkinlerde beş faktörlü kişilik özelliklerinin bağlanma stillerine göre incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi.
• Iversen, S., ve Robertson, N. (2021). Prevalence and predictors of secondary trauma in the legal profession: A systematic review. Psychiatry, Psychology and Law, 28(6), 802-822.
• İnallı, Ç. (2019). Su sporlarıyla uğraşan sporcuların beş faktör kişilik yapıları ve öfke ifade tarzları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi.
• İnanç, B. Y., Yerlikaya, E. E. (2017). Kişilik kuramları. Pegem Atıf İndeksi, 1, 339.
• Kahil, A. (2016). Travmatik yaşantıları olan bireylere yardım davranışında bulunan profesyonel ve gönüllülerin ikincil travmatik stres düzeylerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ufuk Üniversitesi.
• Kahil, A., Palabıyıkoğlu, N. R. (2018). İkincil travmatik stres. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 10(1), 59-70.
• Kaya, F. F. (2024). Beliren yetişkinlerde beş faktör kişilik özellikleri, duygu düzenleme ve psikolojik belirtilerin ilişki bağımlılığını yordamadaki katkıları. Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi.
• Koçer, N. (2023). Sosyal destek ve beş faktör kişilik özelliklerinin genel erteleme davranışına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gedik Üniversitesi.
• Lippa, R. A. (2008). Sex differences in personality traits and gender-related occupational preferences across 53 nations: Testing evolutionary and social-environmental theories. Archives of Sexual Behavior, 39(3), 619–636. https://doi.org/10.1007/s10508-008-9380-7
• Lynn, R., ve Martin, T. (1995). National differences for thirty-seven nations in extraversion, neuroticism, psychoticism and economic, demographic and other correlates. Personality and Individual Differences, 19(3), 403-406.
• MacDonald, K. (1995). Evolution, the five-factor model, and levels of personality. Journal of Personality, 63(3), 525–567. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.1995.tb00505.x
• Măirean, C. (2018). Emotion regulation strategies, secondary traumatic stress, and compassion satisfaction in healthcare providers. In: Emotions and their influence on our personal, interpersonal and social experiences, Routledge, pp. 6-20.
• Marušić, I., Bratko, D. (1998). Relations of masculinity and femininity with personality dimensions of the five-factor model. Sex Roles, 38(1):29-44. https://doi.org/10.1023/A:1018708410947
• Mauss, I. B., Bunge, S. A., Gross, J. J. (2007). Automatic emotion regulation. Social and Personality Psychology Compass, 1(1), 146–167. https://doi.org/10.1111/j.1751-9004.2007.00005.x
• McCann, S. J. (2018). US state resident big five personality and work satisfaction: The importance of neuroticism. Cross-Cultural Research, 52(2), 155-191.
• McCrae, R. R., Allik, J. (ed.). (2002). The five-factor model of personality across cultures. Kluwer Academic/Plenum Publishers. https://doi.org/10.1007/978-1-4615-0763-5
• McCrae, R. R., ve Costa Jr, P. T. (1991). The NEO Personality Inventory: Using the five‐factor modeI in counseling. Journal of Counseling ve Development, 69(4), 367-372.
• Murdock, N. L. (2013). Psikolojik danışma ve psikoterapi kuramları (Çev. Ed. Akkoyun, F.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Özgen, S. S. (2023). Yetişkinlerde psikolojik sağlamlık, depresyon ve beş faktör kişilik özellikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Nişantaşı Üniversitesi.
• Perry, R. W., Quarantelli, E. L. (2005). What is a disaster? New answers to old questions.
• Roccas, S., Sagiv, L., Schwartz, S. H., Knafo, A. (2002). The big five personality factors and personal values. Personality and Social.
• Roque, L., Veríssimo, M. (2011). Emotional context, maternal behavior and emotion regulation. Infant Behavior and Development, 34(4), 617-626.
• Rzeszutek, M., Partyka, M., Gołab, A. (2015). Temperament traits, social support and secondary traumatic stress disorder symptoms in a sample of trauma therapists. Professional Psychology: Research and Practice, 46(4), 213–220. https://doi.org/10.1037/pro0000024
• Saakvitne, K. W. (2002). Shared trauma: The therapist's increased vulnerability. Psychoanalytic Dialogues, 12(3), 443–449.
• Shah, Y. (2016). Personality differences between males and females based on big five factors an empirical study. People: International Journal of Social Sciences, 2(1), 544-554. https://doi.org/10.20319/PIJSS.2016.S21.544554
• Sharma, S., Choudhary, M., Shrotriya, V. (2022). Is women’s personality different from men’s personality- big five personality traits and gender roles. Journal of Pharmaceutical Negative Results, 1755-1758. https://doi.org/10.47750/pnr.2022.13.s09.211
• Singh, A. (2015). Psychological factors affecting personality development. International Journal of Physical Education. Sports and Health, 1(3), 78-80.
• Sodeke-Gregson, E. A., Holttum, S., Billings, J. (2013). Compassion satisfaction, burnout, and secondary traumatic stress in UK therapists who work with adult trauma clients. European Journal of Psychotraumatology, 4(1), 21869.
• Soyfidan, G. (2023). Hemşirelerde beş faktör kişilik modelinin öğrenilmiş çaresizlik üzerine etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi.
• Strizzi, J. M., Ciprić, A., Sander, S., Hald, G. M., ve Øverup, S. C. (2024). Examining five-factor model personality traits among recently divorced Danes. Nordic Psychology, 1-13. https://doi.org/10.1080/19012276.2024.2316654
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2023). Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu: 109. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-ve-Hatay-Depremleri-Raporu.pdf (Son Erişim: 15.10.2024).
• Tackett, J. L. (2020). Agreeableness. https://doi.org/10.31234/osf.io/cr273 Tao, Y., Liu, X., Hou, W., Niu, H., Wang, S., Ma, Z., vd. (2022). The mediating role of emotion regulation strategies in the relationship between big five personality traits and anxiety and depression among Chinese firefighters. Frontiers in Public Health, 10, 901686.
• Tatar, A. (2017). Büyük Beş-50 Kişilik Testinin Türkçeye çevirisi ve Beş Faktör Kişilik Envanteri Kısa Formu ile karşılaştırılması. Anatolian Journal of Psychiatry/Anadolu Psikiyatri Dergisi, 18(1).
• Tatlılıoğlu, K. (2014). Üniversite Öğrencilerinin Beş Faktör Kişilik Kuramı’na göre kişilik özellikleri alt boyutlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Tarih Okulu Dergisi, 7(17), 939-971.
• Taymur, İ., Türkçapar, M. H. (2012). Kişilik: tanımı, sınıflaması ve değerlendirmesi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4, 154-177.
• Teel, J., Reynolds, M., Bennett, M., Roden-Foreman, J. W., McShan, E., Hamilton, R., Driver, S., Powers, M. B., Warren, A. M. (2019). Secondary traumatic stress among physiatrists treating trauma patients. Baylor University Medical Center Proceedings, 32(2), 209–214. https://doi.org/10.1080/08998280.2018. 1559694
• Tessitore, F., Caffieri, A., Parola, A., Cozzolino, M., Margherita, G. (2023). The role of emotion regulation as a potential mediator between secondary traumatic stress, burnout, and compassion satisfaction in professionals working in the forced migration field. International Journal of Environmental Research and Public Health, 20(3), 2266. https://doi.org/10.3390/ijerph20032266
• Thompson, R. A. (2019). Emotion dysregulation: A theme in search of definition. Development and Psychopathology, 1–11. https://doi.org/10.1017/s0954579419000282
• Tok, G. (2021). Ebeveynleri boşanmış üniversite öğrenciler ile ebeveynleri boşanmamış üniversite öğrencilerinin kişilik özellikleri, bilişsel duygu düzenleme ve psikolojik dayanıklılık açısından karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Ülken, E. (2024). Kişilik ve evlilik doyumu ilişkisi: Duygu düzenleme güçlüğü ile kişiler arası ilişki tarzlarının aracılık rolü. Yüksek Lisans Tezi, Trabzon Üniversitesi.
• Var, E. Ç., Büyükbodur, A. Ç. (2017). Secondary traumatic stress in social workers Sosyal hizmet uzmanlarında ikincil travmatik stres. Journal of Human Sciences, 14(4), 3676-3689.
• Williamson, E., Gregory, A., Abrahams, H., Aghtaie, N., Walker, S. J., Hester, M. (2020). Secondary trauma: Emotional safety in sensitive research. Journal of Academic Ethics, 18(1), 55–70. https://doi.org/10.1007/s10805-019-09348-y
• Yavaş, F. (2022). Pilotların beş faktör kişilik özellikleri ve temel psikolojik ihtiyaçlar doyumu ile algılanan uçuş performansı etkileşimi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi.
• Yunus, M. R. B. M., Wahab, N. B. A., Ismail, M. S., Othman, M. S. (2018). The importance role of personality trait. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 8(7), 1028–1036.
• Zaki, J., Williams, W. C. (2013). Interpersonal emotion regulation. Emotion, 13(5), 803–810. https://doi.org/10.1037/a0033839
• Zorlu, D. (2023). Beş faktör kişilik özelliklerinin dışa dönüklük ve nevrotizm özelliklerini taşıyan bireylerde kaygı ve bilişsel esneklik düzeylerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi.