Kadercilik, İş Güvenliği Kültürü, Yönetici ve Arkadaş Desteği: İnşaat Sektöründe Çalışanların Algıları Üzerine Bir Çalışma

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 3, 695 - 710, 30.11.2025

Arzu Bulut , Sümeyye Kaya

https://doi.org/10.35341/afet.1677722

Öz

Bu çalışmanın amacı inşaat sektöründe çalışan bireylerin kadercilik algısını; iş sağlığı ve güvenliği (İSG) kültürü ile algılanan yönetici ve çalışma arkadaşı desteği bağlamında değerlendirerek, bu değişkenlerin kadercilik algısı üzerindeki yordayıcı etkilerini ortaya koymaktır. Bursa ve Balıkesir illerinde yürütülen çalışma, 233 katılımcıyla kesitsel ve ilişki arayıcı bir tasarımda gerçekleştirilmiştir. Bulgular, kadercilik algısının en güçlü yordayıcılarının çalışanların mesleki statüsü ve İSG kültürü olduğunu göstermektedir. Özellikle inşaat işçisi ve teknisyen-formen pozisyonlarında çalışan bireylerde kadercilik algısının, mühendis-mimar grubuna kıyasla anlamlı derecede yüksek olduğu bulunmuştur (p< 0,001). Algılanan yönetici ve çalışma arkadaşı desteği ise kadercilik üzerinde anlamlı bir etki göstermemiştir (p>0,05). Kadın katılımcıların İSG kültürü puanları daha yüksek (p< 0,05), kadercilik puanları ise daha düşük bulunmuştur (p< 0,001). Eğitim düzeyi arttıkça İSG kültürü düzeyinin arttığı, kadercilik algısının düştüğü gözlenmiştir (p< 0,001). Sonuç olarak, inşaat sektöründe güvenlik uygulamaları ele alınırken yalnızca teknik konuların değil; bireysel inanç, statü ve algıların da göz önünde bulundurulması gerektiği vurgulanmıştır. Araştırma, iş amiri konumunda çalışan teknisyen-formen grubunun eğitim ve yetkinliklerinin artırılmasını ve mavi yaka çalışanlar için iç kontrol odaklı eğitim programlarının geliştirilmesini önermektedir.

Anahtar Kelimeler

Çalışma Arkadaşı Desteği , İş Güvenliği , Kadercilik , Yönetici Desteği

Fatalism, Occupational Safety Culture, Supervisor and Coworker Support: A Study of Construction Workforce’s Perceptions

Öz

The aim of this study is to examine and reveal the predictive effects of occupational health and safety (OHS) culture, perceived supervisor support, and perceived coworker support on the fatalism perception of construction workforce. The study has a cross-sectional and correlational research design and it was carried out with 233 participants in the provinces of Bursa and Balıkesir. The findings indicate that the strongest predictors of fatalism perception are the OHS culture and the occupational status of the workers. Specifically, construction workers and technician-foremens demonstrated significantly higher levels of fatalism compared to those in engineer-architect positions (p < 0,001). Considering the genders, female participants reported higher OHS culture scores (p < 0,05) and lower fatalism scores (p < 0,001). As the level of education increased, OHS culture scores also increased, while fatalism perceptions decreased (p < 0,001). Perceived supervisor and coworker support were not found to have a significant effect on fatalism (p > 0,05). In conclusion, the study emphasizes that safety practices in the construction sector should target not only the technical measures but also the individual beliefs, occupational status, and perceptions. Thus, the recommendations are listed as follows; improving the training and qualifications of workers in supervisory (foremen-technician) positions and developing the internal training programs based on locus of control for the blue-collar workers.

Anahtar Kelimeler

Coworker Support , Fatalism , Occupational Safety , Supervisor Support

Kaynakça

• Akbolat, M., Durmuş, A., Ünal, Ö., ve Çakoğlu, S. (2022). The effect of the fatalistic perception on the perceptions of occupational health and safety practices: The case of a hospital. Work, 71(4), 1113-1120. https://doi.org/10.3233/WOR-205150
• Akdeniz, B., Giderler, C., ve Ergun Özler, N. D. (2018). Can Other Disciplines Support Occupational Health And Safety Efforts? Importance Of Safety Culture: A Study On A Coal Mine Institution. Acta Academica Karviniensia, 18(4), 5-16. https://doi.org/10.25142/aak.2018.024
• Akkuş, H. İ., ve Taş, K. (2019). Türki̇ye’de İş Kazaları ve Kader Anlayışı Üzeri̇ne Ti̇poloji̇k Bi̇r Araştırma: İş Kazaları Ve Kader Ölçeği̇. Turkish Studies-Comparative Religious Studies, 14(4), 591-602. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.37839
• Bayram, M., Arpat, B., Nam, D. ve Namal M. K. (2023). The role of management and the effects of management’s perceptions around fatalism and rule violation on employee safety involvement. (Preprint article)
• Becker, W. J., Cropanzano, R., Van Wagoner, P. ve Keplinger, K. (2017). Emotional Labor Within Teams: Outcomes of Individual and Peer Emotional Labor on Perceived Team Support, Extra-Role Behaviors, and Turnover Intentions. Group ve Organization Management, 43(1), 38-71. https://doi.org/10.1177/1059601117707608
• Beus, J. M., McCord, M. A., ve Zohar, D. (2016). Workplace safety: A review and research synthesis. Organizational Psychology Review, 6(4), 352-381. https://doi.org/10.1177/2041386615626243
• Beyenal, B. ve Bayındır, A. (2022). İş Sağlığı ve Güvenliği Alanında İslami Kader ve Tedbir-Tevekkül İnancının Etkileri. İş Sağlığı ve Güvenliği Akademi Dergisi, 5(2), 76-102. https://doi.org/10.38213/ohsacademy.1079563Giriş
• Cigularov, K. P., Chen, P. Y. ve Stallones, L. (2009). Error communication in young farm workers: Its relationship to safety climate and safety locus of control. Work and Stress, 23(4), 297-312. https://doi.org/Pii91751670510.1080/02678370903416679
• Cohen, J. (2013). Statistical power analysis for the behavioral sciences. Academic Press , Cambridge.
• Cornelissen, P. A., Van Hoof, J. J. ve De Jong, M. D. T. (2017). Determinants of safety outcomes and performance: A systematic literature review of research in four high-risk industries. J Safety Res, 62, 127-141. https://doi.org/10.1016/j.jsr.2017.06.009
• Deniz Giray, M. ve Şahin, D. N. (2012). Algılanan Örgütsel, Yönetici ve Çalışma Arkadaşları Desteği Ölçekleri: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 15(30), 1-9.
• Elliot, A. ve Menin, L. (2018). For an anthropology of destiny. HAU: Journal of Ethnographic Theory, 8(1-2), 292-299. https://doi.org/10.1086/698223
• Grieshop, J. I., Stiles, M. C. ve Villanueva, N. (1996). Prevention and Resiliency: A Cross Cultural View of Farmworkers' and Farmers' Beliefs about Work Safety. Human Organization, 55(1).
• Gyekye, S. A. (2003). Causal attributions of Ghanaian industrial workers for accident occurrence: miners and non-miners perspective. J Safety Res, 34(5), 533-538. https://doi.org/10.1016/j.jsr.2003.03.002
• Göktepe, E. A. (2017). Algılanan Yönetici Desteği Ölçeği: Geliştirilmesi, Geçerliliği ve Güvenirliliği. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 31-48.
• Gökçe, A. (2020). İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından İş Güvenliği Kültürünün Önemi Üzerine Bir Odak Grup Çalışması. Ergonomi, 3(2), 82-95. https://doi.org/10.33439/ergonomi.749138
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J. ve Anderson, R. E. (2018). Multivariate Data Analysis, 8. Baskı. Cengage Learning, London.
• Hair, J. F., Hult, G.T.M., Ringle, C.M. ve Sarstedt, M. (2017). A Primer on Partial Least Squares Structural Equation Modeling (PLS-SEM), 2. Baskı. Sage Publications Inc., Thousand Oaks, CA.
• Hofmann, D. A. ve Mark, B. (2006). An investigation of the relationship between safety climate and medication errors as well as other nurse and patient outcomes. Personnel Psychology, 59(4), 847-869. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.2006.00056.x
• Jafari, M. J., Barkhordari, A., Eskandari, D. ve Mehrabi, Y. (2019). Relationships between certain individual characteristics and occupational accidents. Int J Occup Saf Ergon, 25(1), 61-65. https://doi.org/10.1080/10803548.2018.1502232
• Jones, J. W., ve Wuebker, L. J. (1993). Safety Locus Of Control And Employees' Accidents. Journal Of Business And Psychology, 7(4), 449-457. https://doi.org/10.1007/BF01013758
• Kiani, F. ve Khodabakhsh, M. R. (2014). Promoting individual learning for trainees with perceived high helplessness: experiences of a safety training program. Iran J Psychiatry Behav Sci, 8(4), 19-28. PMID: 25798170
• Kiani, F., Khodabakhsh, M. R. ve Saffarinia, M. (2013). The Role of Attitude towards Safety as a Mediator of Safety Training Effectiveness to Fatalism. Health Education ve Health Promotion (HEHP), 1(2), 61-75. http://hehp.modares.ac.ir/article-5-2776-en.html
• Kline, R. B. (2016). Principles and Practice ofStructural Equation Modeling. The Guilford Press, New York, NY.
• Li, Y. L., Wu, X., Luo, X. W., Gao, J. Q. ve Yin, W. W. (2019). Impact of Safety Attitude on the Safety Behavior of Coal Miners in China. Sustainability, 11(22). https://doi.org/ARTN 638210.3390/su11226382
• McCabe, B., Loughlin, C., Munteanu, R., Tucker, S. ve Lam, A. (2008). Individual safety and health outcomes in the construction industry. Canadian Journal of Civil Engineering, 35(12), 1455-1467. https://doi.org/10.1139/L08-091
• Olcay, Z. F. (2021). İş Sağlığı ve Güvenliği Kültürü Ölçeği; Geçerlik ve Güvenilirlik Çalışması. European Journal of Science and Technology. https://doi.org/10.31590/ejosat.892845
• Patwary, M. A., O'Hare, W. T. ve Sarker, M. H. (2012). Occupational accident: An example of fatalistic beliefs among medical waste workers in Bangladesh. Safety Science, 50(1), 76-82.
• Pietilä, J., Räsänen, T., Reiman, A., Ratilainen, H. ve Helander, E. (2018). Characteristics and determinants of recurrent occupational accidents. Safety Science, 108, 269-277. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2017.12.020
• Ringle, C. M., Sarstedt, M., Mitchell, R. ve Gudergan, S. P. (2018). Partial least squares structural equation modeling in HRM research. The International Journal of Human Resource Management, 31(12), 1617-1643. https://doi.org/10.1080/09585192.2017.1416655
• Rothbaum, F., Weisz, J. R. ve Snyder, S. S. (1982). Changing the World and Changing the Self: A Two-Process Model of Perceived Control. Journal of Personality and Social Psychology, 42(1), 5-37. https://doi.org/10.1037/0022-3514.42.1.5
• Rotter, J. B. (1966). Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement. Psychological Monographs, 80(1), 1. https://doi.org/10.1037/h0092976
• Sakallı, A. E. ve Arıkan, S. (2024). The relationship of Value dimensions in Turk Society with fatalistic tendencies, safety motivation, risk perception and safety performance. Heliyon, 10(9), e30384. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2024.e30384
• Siu, O. L., Phillips, D. R. ve Leung, T. W. (2003). Age differences in safety attitudes and safety performance in Hong Kong construction workers. J Safety Res, 34(2), 199-205. https://doi.org/10.1016/s0022-4375(02)00072-5
• Tuna Arslan, P. ve Aydın, E. (2023). Otel İşletmelerinde Yenilikçi İş Davranışlarının Örgütsel Destek, Yönetici Desteği ve Çalışma Arkadaşı Desteği Üzerine Etkileri: İstanbul İli Örneği. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 20(1), 73-94. https://doi.org/10.24010/soid.1144883
• URL 1, https://rshiny.ilo.org/dataexplorer/?id=SDG_F881_SEX_MIG_RT_A&sex=SEX_T&classif1=MIG_STATUS_TOTAL&timefrom=2018&timeto=2023&region=ROECA (Son Erişim: 01.04.2025)
• URL 2, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4857.pdf (Son Erişim: 01.04.2025)
• URL 3, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6331&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (Son Erişim: 01.04.2025)
• URL 4, https://data.tuik.gov.tr/bulten/index?p=isgucu-istatistikleri-2022-49390 (Son Erişim: 02.04.2025)
• Uttley, J. (2019). Power Analysis, Sample Size, and Assessment of Statistical Assumptions—Improving the Evidential Value of Lighting Research. Leukos, 15(2-3), 143-162. https://doi.org/10.1080/15502724.2018.1533851
• Wallston, K. A., Malcarne, V. L., Flores, L., vd. (1999). Does God Determine Your Health? The God Locus of Health Control Scale. Cognitive Therap y and Research, 23(2), 131-142. https://doi.org/10.1023/A:1018723010685
• Yıldız, S. ve Yılmaz, M. (2017). Türk İnşaat Sektöründe Çalışanların Güvenlik Kültürü Düzeyinin ve Güvenlik Performansı ile İlişkisinin İncelenmesi. Politeknik Dergisi, 20(1), 137-149. https://doi.org/10.2339/2017.20.1
• Wu, C., Yao, H., Ning, X. ve Wang, L. (2021). Emergence of Informal Safety Leadership: A Social–Cognitive Process for Accident Prevention. POMS, 30(11), 4288-4305. https://doi.org/10.1111/poms.13523
• Zohar, D. (2002). The effects of leadership dimensions, safety climate, and assigned priorities on minor injuries in work groups. Journal of Organizational Behavior, 23(1), 75-92. https://doi.org/DOI10.1002/job.130