Deprem Hazırlık Kapsamında Toplanma Alanı Alternatiflerinin Belirlenmesi ve En Uygun Olan Alternatiflerin Seçilmesi: Adana Seyhan Örneği

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 3, 1440 - 1459, 30.11.2025

Sakhi Mohammad Hamidy , Birsen İrem Kuvvetli , Adem Erik

https://doi.org/10.35341/afet.1679608

Öz

Türkiye, Avrasya, Afrika ve Arabistan levhalarının birleşim noktasında yer alması nedeniyle yüksek deprem riski taşıyan bir ülkedir. Adana’nın Seyhan ilçesi, 793.480 nüfusu ve 2.066 kişi/km² yoğunluğuyla bu risk altında olup, çalışmada deprem hazırlık kapsamında kullanılacak acil toplanma alanlarının belirlenmesi ve en uygun alanların seçilmesi hedeflenmiştir. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının belirlediği 54 alan, temel ve modifiye küme örtüleme modelleri, hedef programlama ve çok kriterli karar verme (ÇKKV) yöntemleriyle değerlendirilmeye alınmıştır. ÇKKV aşamasında kriter ağırlıkları En iyi – En Kötü Metot (BWM) ve Düzey Temelli Ağırlık Değerlendirme (LBWA) yöntemleriyle hesaplanmış, alternatifler CoCoSo ve TOPSIS yöntemleriyle sıralanmıştır. Ayrıca, bu yöntemlerden elde edilen bulgular ışığında bir matematiksel model geliştirilerek, acil toplanma alanlarına olan yürüyüş mesafesi, kapasite kullanımı, acil toplanma alanlarını kullanan nüfus ve seçilen alanların performans düzeyleri gibi kriterler aynı anda optimize edilmiştir. Bulgulara göre, nüfusun %47’si mevcut alanlara 45 dakikalık yürüme mesafesinde erişememekte ve alanların kapasitesi nüfus ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kalmaktadır. Bu durum doğrultusunda, yeni alanların oluşturulması, mevcut alanların kapasite ve altyapısının iyileştirilmesi ve halkın acil durum toplanma alanları hakkında bilgilendirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Afet Yönetimi , Afet Lojistiği , Çok Kriterli Karar Verme , Deprem , Matematiksel Modelleme

Determination of Assembly Area Alternatives within the Scope of Earthquake Preparedness and Selection of the Most Suitable Alternatives: The Case of Adana Seyhan

Öz

Türkiye is a country with a high earthquake risk due to its location at the convergence of the Eurasian, African, and Arabian tectonic plates. Adana's Seyhan district, with a population of 793,480 and a density of 2,066 people per km², is significantly exposed to this risk. This study aims to identify the emergency assembly areas to be used within the scope of earthquake preparedness and to select the most suitable alternatives. A total of 54 areas designated by the Disaster and Emergency Management Authority were evaluated using basic and modified set covering models, goal programming, and Multi-Criteria Decision-Making (MCDM) methods. In the MCDM phase, criteria weights were calculated using the Best-Worst Method (BWM) and Level-Based Weight Assessment (LBWA), while the alternatives were ranked using CoCoSo and TOPSIS techniques. Furthermore, based on the findings obtained from these methods, a mathematical model was developed, enabling the simultaneous optimization of criteria such as walking distance to emergency assembly areas, capacity utilization, the population utilizing emergency assembly areas, and the performance levels of the selected areas. Results indicate that 47% of the population cannot access the designated areas within a 45-minute walking distance, and the capacity of these areas is insufficient to meet the population's needs. Consequently, the study recommends establishing new assembly areas, improving the capacity and infrastructure of existing ones, and increasing public awareness regarding the locations of emergency assembly areas.

Anahtar Kelimeler

Disaster Logistics , Disaster Management , Earthquake , Mathematical Modeling , Multi-Criteria Decision Making

Kaynakça

• Akar A., Akar Ö., Konakoğlu B. (2024). Analysis of emergency assembly points for post-earthquake disaster management: a case study of Erzincan, Türkiye. Natural Hazards, 120(13), 11791-11824. https://doi.org/10.1007/s11069-024-06661-7
• Aman D.D., Aytac G. (2022). Multi-criteria decision making for city-scale infrastructure of post-earthquake assembly areas: Case study of Istanbul. International Journal of Disaster Risk Reduction, 67, 102668. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2021.102668
• Aşıkkutlu H.S., Aşık Y., Yücedağ C., Kaya L.G. (2021). Olası deprem durumunda mahalle ölçeğinde Burdur kenti acil toplanma alanlarının yeterliliğinin saptanması. Journal of Mehmet Akif Ersoy University Economics and Administrative Sciences Faculty, 8 (1), 442-456. https://doi.org/10.30798/makuiibf.835883
• Atmaca E., Aktaş E., Öztürk H.N. (2023). Evaluated post-disaster and emergency assembly areas using multi-criteria decision-making techniques: a case study of Turkey. Sustainability, 15 (10), 8350. https://doi.org/10.3390/su15108350
• Bektaş Y., Doğan G. (2024). Examination of emergency assembly areas based on planning criteria after the two major earthquakes on 6 February, 2023: A case study from Turkey. Journal of Infrastructure, Policy and Development, 8 (7), 3917. https://doi.org/10.24294/jipd.v8i7.3917
• Bikçe M. (2017). Türkiye’deki depremlerde alınan ve alınabilecek önlemler. Uluslararası Mühendislik Araştırma ve Geliştirme Dergisi, 9 (2), 24-3. https://doi.org/10.29137/umagd.351464
• Caprara A., Toth P., Fischetti M. (2000). Algorithms for the set covering problem. Annals of Operations Research, 98 (1), 353-371. https://doi.org/10.1023/A:1019225027893
• Çetin M., Kaya A.Y., Elmastas N., Adiguzel F., Siyavus A.E., Kocan N. (2024). Assessment of emergency gathering points and temporary shelter areas for disaster resilience in Elazıg, Turkey. Natural Hazards, 120 (2), 1925-1949. https://doi.org/10.1007/s11069-023-06271-9
• Çınar A.K., Akgün Y., Maral H. (2018). Afet sonrası acil toplanma ve geçici barınma alanlarının planlanmasındaki faktörlerin incelenmesi: İzmir-Karşıyaka örneği. Planlama, 28 (2), 179-200. https://doi.org/10.14744/planlama.2018.07088
• Edemen M., Okkay M., Tugrul R., Kurt M.Ş., Bircan O., Yoldaş H., Aslan A. (2023). Deprem nedir? Nasıl oluşur? Türkiye’de oluşmuş depremler ve etkileri nelerdir? Depremlere karşı alınabilecek tedbirler hususunda öneriler. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (Jshsr), 10 (93), 719-734. https://doi.org/10.26450/jshsr.3584
• Ekin E., Sarıkaya Z. (2021). AHP tabanlı TOPSIS yöntemi ile afet sonrası acil toplanma alanlarının belirlenmesine yönelik bir uygulama. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 10 (3), 696-713
• Erdin H.E., Celik H.Z., Silaydin M.B., Partigoc N.S. (2023). The determination of criteria and method for social infrastructure areas as gathering areas in case of disaster and emergency situations. Turk Deprem Arastirma Dergisi, 5 (1). https://doi.org/10.46464/tdad.1251998
• Gerdan S., Şen A. (2020). Kocaeli/Başiskele ilçesi afet ve acil durum toplanma alanlarının yeterliklerinin değerlendirilmesi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 8 (2), 489-500. https://doi.org/10.21923/jesd.683679
• Gökgöz B.İ., İlerisoy Z.Y., Soyluk A. (2020). Acil durum toplanma alanlarının AHP yöntemi ile değerlendirilmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (19), 935-945. https://doi.org/10.31590/ejosat.739544
• Hwang C. L., Yoon K. (1981). Methods for multiple attribute decision making. In: Multiple attribute decision making: methods and applications a state-of-the-art survey. Lecture Notes in Economics and Mathematical Systems, Vol186. Springer, Berlin, Heidelberg, pp 58-191. https://doi.org/10.1007/978-3-642-48318-9_3
• Kartal M. E., Kaya Ç. M., Yavuz F. (2024). Ege Denizi depremi sonrası barınma çözümleri: Acil, geçici ve kalıcı barınma yaklaşımları. Afet ve Risk Dergisi, 7(2), 560-571. https://doi.org/10.35341/afet.1386500
• Özlemiş Ş., Eren T. (2024). Afet sonrası kullanılacak geçici barınma alanlarının çok kriterli karar verme yöntemleri kullanılarak seçilmesi üzerine bir uygulama. International Journal of Engineering Research and Development, 16 (2), 861-880. https://doi.org/10.29137/umagd.1469270
• Özmen B. (2023). Adana ilinin deprem tehlikesinin güncellenen deprem bölgeleri haritalarına göre değişimi. Resilience, 7 (2), 339-356. https://doi.org/10.32569/resilience.1341603
• Öztürk F., Kaya G.K. (2020). Afet sonrası toplanma alanlarının PROMETHEE metodu ile değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 25 (3), 1239-1252. https://doi.org/10.17482/uumfd.697097
• Rezaei J. (2015). Best-worst multi-criteria decision-making method. Omega, 53, 49-57. https://doi.org/10.1016/j.omega.2014.11.009
• Saygılı H.B., Akpınar A. (2022). Aydın/Efeler kentsel yeşil alanlarının afet ve acil durum toplanma alanları açısından yeterliliğinin incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 19 (2), 305-311. https://doi.org/10.25308/aduziraat.1177091
• Sür Ö. (1993). Türkiye’nin deprem bölgeleri. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 2, 53-68
• Şahin Ş., Okan Y.R., Yıldız N.E. (2024). Assessing accessible open and green areas for emergency gathering and temporary shelter: the case of Lefkoşa, TRNC, Journal of Architectural Sciences and Applications, 9 (Special Issue), 126-139. https://doi.org/10.30785/mbud.1338532
• Şekkeli Z. H. (2020). Afet ve acil durum lojistiği kapsamında acil durum toplanma merkezi seçiminde AHP yöntemi: Kahramanmaraş on iki şubat belediyesinde bir uygulama. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(2), 903-930. https://doi.org/10.15869/itobiad.689756
• Şirin M., Ocak F. (2020). Gümüşhane şehrinde afet ve acil durum toplanma alanlarının Coğrafi Bilgi Sistemleri ortamında değerlendirilmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 25 (44), 85-106. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.790893
• URL1, Seyhan Belediyesi resmi internet sayfası. www.seyhan.bel.tr. (Son Erişim: 14/09/2024)
• URL2, AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı). Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı resmi internet sayfası. www.afad.gov.tr. (Son Erişim: 14/09/2024)
• Üstündağ G. (2023). Creating a model for emergency assembly areas using Geographical Information Systems Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ortadoğu Teknik Üniversitesi
• Yalçıner Çal D., Aydemir E. (2024). Prioritization of emergency assembly points in a campus using grey p-median linear programming model. Grey Systems: Theory and Application, 14(3), 580-600. https://doi.org/10.1108/GS-12-2023-0120
• Yazdani M., Zarate P., Kazimieras Zavadskas E., Turskis Z. (2019). A combined compromise solution (CoCoSo) method for multi-criteria decision-making problems. Management Decision, 57 (9), 2501-2519. https://doi.org/10.1108/MD-05-2017-0458
• Yildirim R. E., Sisman A. (2025). Spatial decision support for determining suitable emergency assembly places using GIS and MCDM techniques. Sustainability, 17(5), 2144. https://doi.org/10.3390/su17052144
• Žižović M., Pamucar D. (2019). New model for determining criteria weights: Level Based Weight Assessment (LBWA) model. Decision Making: Applications in Management and Engineering, 2 (2), 126-137. https://doi.org/10.31181/dmame1902102z