Koronavirüs Salgını Döneminde Önlem Alma Davranışları, Koronavirüs Korkusu Ve Kontrol Odağı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 512 - 529, 31.10.2022

Elif Beyza Ayas Nilsu Öztürk Süleyman İnan Gözde Sayın Karakaş

https://doi.org/10.35341/afet.1063478

Öz

Koronavirüs (Covid-19) kısa zamanda dünyanın tamamına yayılmış ve pandemi olarak tanımlanmıştır. İnsanlara riski en aza indirmek için birçok önleyici davranış önerilmektedir. Bu çalışmada, koronavirüs korkusu, kontrol odağı ve hastalıktan korunmaya yönelik hijyen davranışları arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Araştırmanın örneklemi 18-60 yaş arasında 208 kişiden oluşmaktadır. Katılımcılara, ‘Covid-19 Korkusu Ölçeği’, ‘Covid-19 Hijyen Ölçeği’ ve ‘Kontrol Odağı Ölçeği’ uygulanmış ve veriler çevrimiçi olarak toplanmıştır. Sonuçlar, koronavirüs korkusunun kadınlarda daha yüksek olduğunu ve kadınların koronavirüsten korunmaya yönelik daha fazla hijyen davranışlarında bulunduğunu göstermiştir. Koronavirüs korkusunun hijyen davranışlarının tüm alt boyutlarını (salgınla değişen hijyen davranışları, ev hijyeni, sosyal mesafe ve maske kullanımı, alışveriş hijyeni, el hijyeni ve dışarıdan eve gelindiğinde hijyen) pozitif yönde yordadığı bulunmuştur. Ayrıca kişilerin dış kontrol algısı arttıkça maske kullanımına ve sosyal mesafeye daha az uyum gösterdikleri saptanmıştır. Sonuç olarak, cinsiyetler arasındaki farklılıklar, koronavirüs korkusu düzeyi ve kontrol odağı önlemlere uyum açısından dikkat edilmesi gereken noktalardır. Önlem alma davranışıyla ilişkili etmenlerin açıklanmasının, kişilerin uyumunu sağlamaya yönelik müdahalelerin geliştirilmesine de katkı sağlayacağı öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kontrol Odağı, Koronavirüs Korkusu, Önlem Alma Davranışları

Investigation of The Relationship Between Precautionary Behaviors, Fear of Coronavirus And Locus of Control During The Coronavirus Outbreak

Öz

The coronavirus (Covid-19), spread to the whole world in a short time and has been defined as a pandemic. Many preventive behaviors are recommended to minimize risk. In this study, the relationships between hygiene behaviors, locus of control and fear of coronavirus were examined. The sample of the study consists of 208 people between the ages of 18-60. Data were collected online by using the 'Covid-19 Fear Scale', 'Covid-19 Hygiene Scale' and 'Focus of Control Scale'. The results showed that the fear of coronavirus is higher in women and that women engage in more coronavirus-related hygiene behaviors. It was found that fear of coronavirus predicted all sub-dimensions of hygiene behaviors (hygiene behaviors changing with the epidemic, home hygiene, social distance and mask use, shopping hygiene, hand hygiene, hygiene when coming home from outside) positively. In addition, it was determined that as people's perception of external control increased, they showed less compliance with mask use and social distance. As a result, the differences between genders, the level of fear of coronavirus and locus of control are the points to be considered in terms of compliance with precautionary behaviors. It is anticipated that the explanation of the factors associated with the behavior of taking precautions will contribute to the development of interventions aimed at ensuring the compliance of individuals.

Anahtar Kelimeler

Fear Of Coronavirus, Locus Of Control, Precautionary Behaviors

Kaynakça

• Ahorsu, D. K., Lin, C. Y., Imani, V., Saffari, M., Griffiths, M. D., & Pakpour, A. H. (2020). The fear of COVID-19 scale: development and initial validation. International journal of mental health and addiction, 1-9. DOI: 10.1007/s11469-020-00270-8
• Akan, H., Gurol, Y., Izbirak, G., Ozdatlı, S., Yilmaz, G., Vitrinel, A., & Hayran, O. (2010). Knowledge and attitudes of university students toward pandemic influenza: a cross-sectional study from Turkey. BMC Public health, 10(1), 1-8. DOI: 10.1186/1471-2458-10-413
• Akbaş, Ö. Z., & Dursun, C. (2020). Koronavirüs (covid-19) pandemisi sürecinde özel alanına kamusal alanı sığdıran çalışan anneler. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(5), 78-94. ISSN:2148-9963 Altun, Y. (2020). Covid-19 pandemisinde kaygı durumu ve hijyen davranışları. STED/Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 29(5), 312-317. DOI: /10.17942/sted.777035
• Bakioğlu, F., Korkmaz, O., & Ercan, H. (2020). Fear of COVID-19 and positivity: mediating role of intolerance of uncertainty, depression, anxiety, and stress. International journal of mental health and addiction, 1-14. DOI: 10.1007/s11469-020-00331-y
• Broche-Pérez, Y., Fernández-Fleites, Z., Jiménez-Puig, E., Fernández-Castillo, E., & Rodríguez-Martin, B. C. (2020). Gender and fear of COVID-19 in a Cuban population sample. International journal of mental health and addiction, 1-9. DOI: 10.1007/s11469-020-00343-8
• Cao, W., Fang, Z., Hou, G., Han, M., Xu, X., Dong, J. & Zheng, J. (2020). The Psychological Impact of the COVID-19 Epidemic on College Students in China. Psychiatry Research 287(112934), 1- 5. DOI: /10.1016/j.psychres.2020.112934
• Capraro, V., & Barcelo, H. (2020). The effect of messaging and gender on intentions to wear a face covering to slow down COVID-19 transmission. arXiv preprint arXiv:2005.05467. DOI: 10.31234/osf.io/tg7vz
• Chang, H. J., Huang, N., Lee, C. H., Hsu, Y. J., Hsieh, C. J., & Chou, Y. J. (2004). The impact of the SARS epidemic on the utilization of medical services: SARS and the fear of SARS. American journal of public health, 94(4), 562-564. DOI: 10.2105/ajph.94.4.562
• Clark, C., Davila, A., Regis, M., & Kraus, S. (2020). Predictors of COVID-19 voluntary compliance behaviors: An international investigation. Global transitions, 2, 76-82. DOI: 10.1016/j.glt.2020.06.003
• Çırakoğlu, O. C. (2011). Domuz Gribi (H1N1) Salgınıyla İlişkili Algıların, Kaygı ve Kaçınma Düzeyi Değişkenleri Bağlamında İncelenmesi. Turk Psikoloji Dergisi, 26(67). ISSN: 1300-4433
• Çiçek, B., Şahin, H., & Erkal, S. (2020). “Covid-19 hijyen ölçeği”: bir ölçek geliştirme çalışması. Electronic Turkish Studies, 15(6). DOI: 10.7827/TurkishStudies.45906
• Dağ, İ. (2002). Kontrol odağı ölçeği (KOÖ): Ölçek geliştirme, güvenirlik ve geçerlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 17(49), 77-90.
• Doğan, M. M., & Düzel, B. (2020). Covid-19 özelinde korku-kaygı düzeyleri. Electronic Turkish Studies, 15(4). DOI:10.7827/TurkishStudies.44678
• Duman, N. (2020). Üniversite öğrencilerinde COVID-19 korkusu ve belirsizliğe tahammülsüzlük. The Journal of Social Science, 4(8), 426-437. DOI: 10.30520/tjsosci.748404
• Dunning, A., & Pownall, M. (2020). Dispositional and situational attribution of COVID-19 risk: A content analysis of response typology (Version: 1). DOI:10.31234/osf.io/czskd
• Ekiz T., Ilıman, E., & Dönmez, E. (2020). Bireylerin Sağlik Anksiyetesi Düzeyleri İle Covid-19 Salgini Kontrol Algisinin Karşilaştirilmasi. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 6(1), 139-154. ISSN: 2149-6161
• Gencer, N. (2020). Pandemi sürecinde bireylerin koronavirüs (Kovid-19) korkusu: Çorum Örneği. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, (4), 1153-1173. DOI: 10.47994/usbad.791577
• Gwandure, C., & Mayekiso, T. (2011). Promoting Children's Public Participation in South Africa: A Social Systems Control Perspective. Int'l J. Child. Rts., 19, 233. DOI:10.1163/157181810X525240
• Harper, C. A., Satchell, L. P., Fido, D., & Latzman, R. D. (2020). Functional fear predicts public health compliance in the COVID-19 pandemic. International journal of mental health and addiction, 1-14. DOI: 10.1007/s11469-020-00281-5.
• Harris, C. R., & Jenkins, M. (2006). Gender differences in risk assessment: why do women take fewer risks than men?. Judgement and Decision Making. 1 (1), 48-63.
• Hatun, O., Dicle, A. N., & Demirci, İ. (2020). Koronavirüs Salgınının Psikolojik Yansımaları ve Salgınla Başa Çıkma. Electronic Turkish Studies, 15(4). DOI: 10.7827/TurkishStudies.44364
• Helmer, S. M., Krämer, A., & Mikolajczyk, R. T. (2012). Health-related locus of control and health behaviour among university students in North Rhine Westphalia, Germany. BMC research notes, 5(1), 1-8. DOI: 10.1186/1756-0500-5-703
• Ho, S. M., Kwong-Lo, R. S., Mak, C. W., & Wong, J. S. (2005). Fear of severe acute respiratory syndrome (SARS) among health care workers. Journal of consulting and clinical psychology, 73(2), 344. DOI: 10.1037/0022-006X.73.2.344
• Jimenez, T., Restar, A., Helm, P. J., Cross, R. I., Barath, D., & Arndt, J. (2020). Fatalism in the context of COVID‐19: Perceiving coronavirus as a death sentence predicts reluctance to perform recommended preventive behaviors. SSM Popul Health, 11, 1-6. DOI: 10.1016/j.ssmph.2020.100615.
• Jones, J. H., & Salathé, M. (2009). Early assessment of anxiety and behavioral response to novel swine-origin influenza A (H1N1). PloS one, 4 (12), 1-8. DOI: 10.1371/journal.pone.0008032
• Kalebek, N. A., & Özdemir, G. (2020). Covid-19 pandemisinin giyim kuşama tematik yansımaları: maske kullanımı. Electronic Turkish Studies, 15(4) 57-68. DOI: 10.7827/TurkishStudies.43966
• Karataş, Z. (2020). COVID-19 pandemisinin toplumsal etkileri, değişim ve güçlenme. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 3-15. e-ISSN (2602-3393)
• Lee, G. M., Salomon, J. A., Friedman, J. F., Hibberd, P. L., Ross-Degnan, D., Zasloff, E., ... & Goldmann, D. A. (2005). Illness transmission in the home: a possible role for alcohol-based hand gels. Pediatrics, 115(4), 852-860. DOI: 10.1542/peds.2004-0856
• Leung, G. M., Lam, T. H., Ho, L. M., Ho, S. Y., Chan, B. H. Y., Wong, I. O. L., & Hedley, A. J. (2003). The impact of community psychological responses on outbreak control for severe acute respiratory syndrome in Hong Kong. Journal of Epidemiology & Community Health, 57(11), 857-863. DOI: 10.1136/jech.57.11.857
• Leung, G. M., Quah, S., Ho, L. M., Ho, S. Y., Hedley, A. J., Lee, H. P., & Lam, T. H. (2004). A tale of two cities: community psychobehavioral surveillance and related impact on outbreak control in Hong Kong and Singapore during the severe acute respiratory syndrome epidemic. Infection Control & Hospital Epidemiology, 25(12), 1033-1041. DOI: 10.1086/502340
• Leung, G. M., Ho, L. M., Chan, S. K., Ho, S. Y., Bacon-Shone, J., Choy, R. Y., ... & Fielding, R. (2005). Longitudinal assessment of community psychobehavioral responses during and after the 2003 outbreak of severe acute respiratory syndrome in Hong Kong. Clinical Infectious Diseases, 40(12), 1713-1720. DOI: 10.1086/429923
• Macaden, L., & Clarke, C. L. (2010). The influence of locus of control on risk perception in older South Asian people with Type 2 diabetes in the UK. Journal of Nursing and Healthcare of Chronic Illness, 2(2), 144-152. DOI: /10.1111/j.1752-9824.2010.01054.x
• Mertens, G., Gerritsen, L., Duijndam, S., Salemink, E., & Engelhard, I. M. (2020). Fear of the coronavirus (COVID-19): Predictors in an online study conducted in March 2020. Journal of anxiety disorders, 74, 102258. DOI: 1016/j.janxdis.2020.102258
• Moran, K. R., & Del Valle, S. Y. (2016). A meta-analysis of the association between gender and protective behaviors in response to respiratory epidemics and pandemics. PloS one, 11(10), 1-25. DOI: 10.1371/journal.pone.0164541 Niño, M., Harris, C., Drawve, G., & Fitzpatrick, K. M. (2021). Race and ethnicity, gender, and age on perceived threats and fear of COVID-19: Evidence from two national data sources. SSM-population health, 13, 1-8. DOI: 10.1016/j.ssmph.2020.100717
• Overfield, T. (2017). Biologic variation in health and illness: race, age, and sex differences. CRC Press.
• Öncü, E., Altunkan, H., Vaysıoğlu, S. K., Ayaz M. (2021). COVID-19 Pandemi sürecinde kaderciliğin etkisi ve salgın tedbirlerine uyum özellikleri: Vaka-kontrol çalışması. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 14(1), 113-124. DOI: 10.26559/mersinsbd.890145
• Papageorge, N. W., Zahn, M. V., Belot, M., van den Broek‐Altenburg, E., Choi, S., Jamison, J. C., & Tripodi, E. (2021). Socio‐demographic factors associated with self‐protecting behavior during the COVID‐19 pandemic. J Popul Econ, 34, 691– 738. DOI: 10.1007/s00148-020-00818-x
• Rana, I. A., Bhatti, S. S., Aslam, A. B., Jamshed, A., Ahmad, J., & Shah, A. A. (2021). COVID-19 risk perception and coping mechanisms: Does gender make a difference?. International Journal of Disaster Risk Reduction, 55, 1 10. DOI:10.1016/j.ijdrr.2021.102096
• Roddenberry, A., & Renk, K. (2010). Locus of control and self-efficacy: potential mediators of stress, illness, and utilization of health services in college students. Child Psychiatry & Human Development, 41(4), 353-370. DOI 10.1007/s10578-010-0173-6
• Rotter, J. B. (1966). Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement. Psychological monographs: General and applied, 80(1), 1. DOI: 10.1037/h0092976 Stevenson, R. J., Case, T. I., Hodgson, D., Porzig-Drummond, R., Barouei, J., & Oaten, M.
• J. (2009). A scale for measuring hygiene behavior: development, reliability and validity. American journal of infection control, 37(7), 557-564. DOI: 10.1016/j.ajic.2009.01.003.
• Şahin, M. (2019). Korku, kaygı ve kaygı (anksiyete) bozuklukları. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6(10), 117-135. ISSN:2148-9963
• Tzeng, H. M., & Yin, C. Y. (2008). A crisis: fear toward a possible H5N1 pandemic. Journal of nursing care quality, 23(2), 177-183. DOI: 10.1097/01.NCQ.0000313768.17514.a3
• Uğurlu, Y. K., Durgun, H., Nemutlu, E., & Kurd, O. (2020). Covid-19 sırasında bireylerin sosyal el yıkama bilgi ve tutumunun değerlendirilmesi: Türkiye örneği. Journal Of Contemporary Medicine, 10(4), 617-624. DOI: 10.16899/jcm.745349
• Van Hoek, A. J., Underwood, A., Jit, M., Miller, E., & Edmunds, W. J. (2011). The impact of pandemic influenza H1N1 on health-related quality of life: a prospective population-based study. PloS one, 6(3), 1-6. DOI: 10.1371/journal.pone.0017030.
• Vijayaraghavan, P., & Sınghal, D. (2020). A descriptive study of Indian general public’s psychological responses during COVID-19 pandemic lockdown period in India. DOI: 10.31234/osf.io/jeksn
• Yıldırım, M., Arslan, G., & Özaslan, A. (2020). Perceived risk and mental health problems among healthcare professionals during COVID-19 pandemic: exploring the mediating effects of resilience and coronavirus fear. International Journal of Mental Health and Addiction, 1-11. DOI: 10.1007/s11469-020-00424-8
• Yıldırım, M., Geçer, E., & Akgül, Ö. (2021). The impacts of vulnerability, perceived risk, and fear on preventive behaviours against COVID-19. Psychology, health & medicine, 26(1), 35-43. DOI: 10.1080/13548506.2020.1776891
• Wallston, K. A., Strudler Wallston, B., & DeVellis, R. (1978). Development of the multidimensional health locus of control (MHLC) scales. Health education monographs, 6(1), 160-170. DOI: 10.1177/109019817800600107
• URL 1, https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66300/covid-19-nedir-.html (Son Erişim: 17.03.2021).
• URL 2, https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/elyika_tr.pdf (Son Erişim: 17.03.2021).
• URL 3, https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/sibel-bagci-uzun/salginin-belirsizligi-huzursuzlugu-artirdi- (Son Erişim: 17.03.2021).