Afet Yönetiminde Hemşirelerin Rolü

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 354 - 367, 31.07.2024

Dilek Gümüş , Zeynep Yılmaz , Mihriban Tuncer , Esma Aydın

https://doi.org/10.35341/afet.1329817

Öz

Afetler fiziksel, ekonomik ve sosyal yönden toplumları etkileyen kriz durumudur. Aynı zamanda afetler bireylerin fiziksel, psikolojik ve sosyal iyilik halini olumsuz etkilemektedir. Afet durumunda farklı yaş gruplarında farklı tepkiler görülmekle birlikte en sık yaralanma, sakatlanma, enfeksiyon ve ölüm gibi sağlık sorunları ile yaşanmaktadır. İlaveten afetlerden sonra travma sonrası stres bozukluğu, anksiyete, öfke, depresyon, uyku ve yeme bozukluğu gibi psikolojik sorunlar da görülmektedir. Afetlerin özelliği gereği, ani ve beklenmedik bir şekilde ortaya çıkması, içinde bulunulan süreçte daha hızlı ve koordineli bir şekilde eyleme geçilmesini gerektirmektedir. Afet yönetimi; afet öncesi, afet sırası ve afet sonrasına yönelik hazırlanılan sistematik bir süreçtir. Hemşireler en büyük sağlık hizmeti sağlayıcı grubudur ve afet yönetiminin her aşamasında gerek afetten etkilenmiş bireylere gerekse de ailelerine bütüncül bakım yaklaşımını sergilerler. Bu nedenle afet hemşiresi alanında uzmanlaşmalı ve afet yönetiminin her aşamasında bulunmalıdır. Derlemenin amacı, hemşirelerin afet yönetiminde rolünü ve Türkiye’deki durumunu tartışmaktır. Türkiye’ye baktığımızda bu uzmanlık alanı gerek eğitim gerekse yasal düzenlemelerle yeterince gelişmemiştir. Afet eğitiminin lisans düzeyinde müfredatta farklılık göstermesi, bu konuda lisansüstü programların bulunmaması, ilgili yönetmelik ve kanunlarda görev, yetki ve sorumlulukların yeterince tanımlanmamış olması hemşirelerin bilgi ve beceri gelişimini olumsuz etkilemektedir.

Anahtar Kelimeler

Afet, Afet Yönetimi, Hemşirelik, Sağlık

The Role of Nurses in Disaster Management

Öz

Disasters are crisis situations that affect societies physically, economically and socially. At the same time, disasters negatively affect the physical, psychological and social well-being of individuals. Although different reactions are seen in different age groups in case of disasters, health problems such as injury, disability, infection and death are experienced most frequently. In addition, psychological problems such as post-traumatic stress disorder, anxiety, anger, depression, sleep and eating disorders are also observed after disasters. Due to the nature of disasters, their sudden and unexpected occurrence requires faster and coordinated action in the current process. Disaster management is a systematic process prepared before, during and after the disaster. Nurses are the largest health service provider group and at every stage of disaster management, they exhibit a holistic care approach to both individuals affected by the disaster and their families. Therefore, disaster nurses should be specialised in their field and should be present at every stage of disaster management. The aim of this review is to discuss the role of nurses in disaster management and the situation in Turkey. When we look at Turkey, this speciality has not developed sufficiently both in terms of education and legal regulations. The fact that disaster education differs in the curriculum at undergraduate level, there are no postgraduate programmes on this subject, and the duties, authorities and responsibilities are not sufficiently defined in the relevant regulations and laws negatively affect the knowledge and skill development of nurses.

Anahtar Kelimeler

Disaster, Disaster Management, Health, Nursing

Kaynakça

• Achora, S., & Kamanyire, J. K. (2016). Disaster preparedness: Need for inclusion in undergraduate nursing education. Sultan Qaboos University Medical Journal, 16(1), e15 https://doi.org/10.18295/squmj.2016.16.01.004
• Akil, K., & Önal, E. İ. (2023). Düzce depremi sonrası gazete manşetlerinin bütünleşik afet yönetimi sürecine göre değerlendirilmesi. Afet ve Risk Dergisi, 6(2), 597-608 https://doi.org/10.35341/afet.1217772
• Akpınar, N. B., & Ceran, M. (2020). Afetlerle ilgili güncel yaklaşımlar ve afet hemşiresinin rol ve sorumlulukları. Paramedik ve Acil Sağlık Hizmetleri Dergisi, 1(1), 28-40.
• Aksu, M., (2023). Afet Yönetiminde Hemşirelerin Yetkinliklerini Nasıl Artırabiliriz?. Guerrero, J. M. (Ed.). Ases Uluslararasi Afet Kongresi, 146-152.
• Al Harthi, M., Al Thobaity, A., Al Ahmari, W., & Almalki, M. (2020). Challenges for nurses in disaster management: a scoping review. Risk management and healthcare policy, 13, 2627-2634 https://doi.org/10.2147/RMHP.S279513
• Al Thobaity. A., Plummer, V., Williams, B. (2017). What are the most common domains of the core competencies of disaster nursing? A scoping review. International emergency nursing, 31, 64-71 https://doi.org/10.1016/j.ienj.2016.10.003
• Altun, F. (2018). Afetlerin Ekonomik ve Sosyal Etkileri: Türkiye Örneği Üzerinden Bir Değerlendirme. Sosyal Çalışma Dergisi, 2(1), 1-15.
• Ari, M., Kokaçya, M. H., Çöpoglu, Ü. S., Yengil, E., Kivrak, Y., Sahpolat, M., & Budak, B. (2016). Suriye-Türkiye sinirindaki Reyhanli'da bombali saldiri sonrasi stres tepkisi, anksiyete ve depresyon düzeyleri/Stress reaction, anxiety and depression after bomb attacks in Reyhanli in Syria-Turkey border. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17(3), 203 https://doi.org/10.5455/apd.178101
• Avdar, R., & Avdar, R. (2022). Türkiye’de yaşanan doğa kaynaklı afetlerin sosyo-ekonomik etkileri. Afet ve Risk Dergisi, 5(1), 1-12 https://doi.org/10.35341/afet.1032084
• Avcı, S., Kaplan, B., & Ortabağ, T. (2020). Hemşirelik bölümündeki öğrencilerin afet konusundaki bilgi ve bilinç düzeyleri. Resilience, 4(1), 89-101 https://doi.org/10.32569/resilience.619897
• Avcı, S., Kaplan, B., Ortabağ, T., & Arslan, S. (2022). Üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerin afet konusundaki bilgi ve bilinç düzeyleri. Afet ve Risk Dergisi, 5(1), 94-108 https://doi.org/10.35341/afet.1034678
• Azzollini S., Depaula P. D., Cosentino A. C., Pupko V. B., (2018), Applications of psychological first aid in disaster and emergency situations: its relationship with decision making, Athens Journal of Social Sciences, 5(2), 201-213 https://doi.org/10.30958/ajss.5-2-5
• Bartels, S. A., & VanRooyen, M. J. (2012). Medical complications associated with earthquakes. The Lancet, 379(9817), 748-757 https://doi.org/10.1016/S0140-6736(11)60887-8
• Bhadra S., (2015), Psycho-social support for protection of children in disasters, Child Safety, Welfare and Well-being. 259- 278 https://doi.org/10.1007/978-81-322-2425-9_17
• Bilbay, Ö. F., & Bozkaya, G. Ç. (2021). Afet ve kriz yönetiminin şanlıurfa ili açısından incelenmesi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(22), 594-612 https://doi.org/10.53092/duiibfd.976098
• Brinjee, D., Al Thobaity, A., Almalki, M., & Alahmari, W. (2021). Identify the disaster nursing training and education needs for nurses in Taif City, Saudi Arabia. Risk Management and Healthcare Policy, 2301-2310 https://doi.org/10.2147/RMHP.S312940
• Bülbül, E. (2021). Hemşirelik öğrencilerinin afete müdahale öz-yeterlilik durumlarının değerlendirilmesi. Acil Yardım ve Afet Bilimi Dergisi, 1(2), 45-49.
• Cankardaş, S., & Sofuoğlu, Z. (2019). Deprem ya da yangin deneyimlemis kisilerde travma sonrasi stres bozuklugu belirtileri ve belirtilerin yordayicilari. Turkish Journal of Psychiatry, 30(3) https://doi.org/10.5080/u23613
• Çakmak, H., Ocaktan, M. E., & Akdur, R. (2018). Doğal afetler, eşitsizlikler ve sağlık sonuçları. Eşitsizlikler ve Sağlık Sonuçları (Akın A, Editör), Türkiye Klinikleri, Ankara, 88, 94.
• Çatak, İ. (2021). Türkiye’de Afetlere Etkin Müdahalede Deniz Alternatifi Önerisi: Afet Gemileri. Journal of Maritime Transport and Logistics, 2(1), 1-16
• Çelik, İ. H., Usta, G., Yılmaz, G., Yakupoğlu, M. (2020). Türkiye’de yaşanan teknolojik afetler (2000-2020) Üzerine Bir Değerlendirme. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 49-57 https://doi.org/10.22466/acusbd.776580
• Çilingir, G. A., & Güler, İ. Ö. (2020). Afet politikalarında risk unsuru ve afet mevzuatında risk yönetimi. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3(1), 152-165 https://doi.org/10.33712/mana.687889
• Dost, A., (2021). Hemşirelikte ulusal afet hazırlığı. Sağlık Bilimleri Teori, Güncel Araştırmalar ve Yeni Eğilimler (Sırıken B ve Güler A, Editörler), Cetinje, Montenegro, 38-45.
• Ekinci, R., Büyüksaraç, A., Ekinci, Y. L., Işık, E. (2020). Bitlis İlinin Doğal Afet Çeşitliliğinin Değerlendirilmesi. Doğal Afetler Ve Çevre Dergisi, 6(1), 1-11. https://doi.org/10.21324/dacd.535189
• Ekşi, A. (2016). Afetlerden sonra ortaya çıkabilecek çevresel risklerin yönetimi. Hastane Öncesi Dergisi, 1(2), 15-25.
• Erdoğan, Ö. (2018). Afet Hemşireliği Eğitimi. Türkiye Klinikleri Afet Eğitimi, 115, 120.
• Ezhilarasi, M. N., & Jothy, K. (2018). Knowledge of disaster preparedness and management among nurses in the disaster prone areas of Kerala. International Journal of Innovative Studies in Sociology and Humanities, 3(11), 61-70. ISSN 2456-4931.
• Fatema, S. R., East, L., Islam, M. S., & Usher, K. (2021). Health impact and risk factors affecting south and southeast Asian women following natural disasters: a systematic review. International journal of environmental research and public health, 18(21), 11068 https://doi.org/10.3390/ijerph182111068
• Felix, E., Kaniasty, K., You, S., & Canino, G. (2016). Parent–child relationship quality and gender as moderators of the influence of hurricane exposure on physical health among children and youth. Journal of pediatric psychology, 41(1), 73-85 https://doi.org/10.1093/jpepsy/jsv038
• Fletcher, K. A., Reddin, K., & Tait, D. (2022). The history of disaster nursing: from Nightingale to nursing in the 21st century. Journal of research in nursing, 27(3), 257-272 https://doi.org/10.1177/17449871211058854
• Hansel, T. C., Osofsky, J. D., & Osofsky, H. J. (2015, August). Louisiana State University Health Sciences Center Katrina Inspired Disaster Screenings (KIDS): psychometric testing of the national child traumatic stress network hurricane assessment and referral tool. In Child & Youth Care Forum (Vol. 44, pp. 567-582). Springer US https://doi.org/10.1007/s10566-015-9313-2
• İlhan, N., Aykal, D., & Erbaş Özil, M. (2024). Deprem sonrasında kullanılan geçici barınma birimlerinin yerleşim düzeni bağlamında ergonomik analizi. Journal of Architectural Sciences and Applications, 9(Special Issue), 245-269 https://doi.org/10.30785/mbud.1334397 Kalanlar, B., & Kubilay, G. (2015). Afetlerde toplum sağlığının korunmasında önemli bir kavram: afet hemşireliği. Florence Nightingale Journal of Nursing, 23(1), 57-65 https://doi.org/10.17672/fnhd.34589
• Karabulut, D., & Bekler, T. (2019). Doğal afetlerin çocuklar ve ergenler üzerindeki etkileri. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 5(2), 368-376 https://doi.org/10.21324/dacd.500356
• Kaya, E., & Özcebe, H. (2013). Afetlerin çocuk sağlığı üzerindeki etkileri. TAF Preventive Medicine Bulletin, 12(4) https://doi.org/10.5455/pmb.1-1340195612
• Koçak, H., & Çalışkan, C. (2017). İlk ve acil yardım (paramedik) lisans eğitimi tartışmaları ve acil yardım ve afet yönetimi eğitimi. Hastane Öncesi Dergisi, 2(1), 63-66.
• Kouadio, I. K., Aljunid, S., Kamigaki, T., Hammad, K., & Oshitani, H. (2012). Infectious diseases following natural disasters: prevention and control measures. Expert review of anti-infective therapy, 10(1), 95-104 https://doi.org/10.1586/eri.11.155
• Kurisaki, R., Ueyama, H., Maeda, Y., Sakamoto, T., Nakahara, K., Nakane, S., Yamashita, S., Ando, Y., & 2016 Kumamoto Earthquake PD Study Group. (2019). Impact of major earthquakes on Parkinson’s disease. Journal of clinical neuroscience, 61, 130-135 https://doi.org/10.1016/j.jocn.2018.10.107
• Labrague, L.J., Hammad, K., Gloe, D.S., Mcenroe-petıtte, D.M., Fronda, D.C., Obeıdat, A.A., Leocadıo, M.C., Cayaban, A.R. & Mırafuentes, E.C. (2018) Disaster preparedness among nurses: a systematic review of literature. International Nursing Review, 65, 41–53 https://doi.org/10.1111/inr.12369
• Li, Y.H., Li, S.J., Chen, S.H., Xie, X.P., Song, Y.Q., Jin, Z.H. & Zheng, X.Y. (2017) Disaster nursing experiences of Chinese nurses responding to the Sichuan Ya’an earthquake. International Nursing Review, 64, 309–317 https://doi.org/10.1111/inr.12316
• Limoncu, S., & Atmaca, A. B. (2018). Çocuk merkezli afet yönetimi. Megaron, 13(1), 132-143.
• Lynch, J., Wathen, J., Tham, E., Mahar, P., & Berman, S. (2010). Disasters and their effects on children. Advances in pediatrics, 57(1), 7-31 https://doi.org/10.1016/j.yapd.2010.09.005
• Maltais, D. (2019). Elderly people with disabilities and natural disasters: vulnerability of seniors and post trauma. Global Journal of Gerontology & Geriatric Medicine, 5*(4). https://doi.org/10.24966/GGM-8662/100041
• Miki, Y., Tase, T., Tokunaga, H., Yaegashi, N., & Ito, K. (2020). Cervical cancer screening rates before and after the Great East Japan Earthquake in the Miyagi Prefecture, Japan. Plos one, 15(3), e0229924 https://doi.org/10.1371/journal.pone.0229924
• Nakajima, Ş. (2012). Deprem ve sonrası psikolojisi. Okmeydanı Tıp Dergisi, 28(2), 150-155.
• Njoku, O. C., Amajuoyi, B. C., Sarwar, D., Arthur, J. K., & Hosseinian-Far, A. (2020). Impact of an integrated approach in disaster management. International Journal of Organizational and Collective Intelligence (IJOCI), 10(2), 20-36 https://doi.org/10.4018/IJOCI.2020040102
• Özcebe H., (2013), Afetlerde çocuk ve ergen sağlığı hizmetleri, acil ve afet durumlarında sağlık yönetimi, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 243-254.
• Özgen, Z., & Bal, C. G. (2023). Kriz yönetimi ve afetler: Elazığ depreminden yansımalar. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), 854-878 https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.1273197
• Öztekin, S. D., Larson, E. E., Altun Uğraş, G., & Yüksel, S. (2014). Educational needs concerning disaster preparedness and response: A comparison of undergraduate nursing students from Istanbul, Turkey, and Miyazaki, Japan. Japan Journal of Nursing Science, 11(2), 94-101 https://doi.org/10.1111/jjns.12008
• Özyer, Y., & Dinçer, S. (2020). Afetlerde hemşirelerin psikolojik ilk yardım rolleri. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (7), 198-206 https://doi.org/10.21733/ibad.650795
• Park, H. Y., & Kim, J. S. (2017). Factors influencing disaster nursing core competencies of emergency nurses. Applied Nursing Research, 37, 1–5 https://doi.org/10.1016/j.apnr.2017.06.004
• Pascapurnama, D. N., Murakami, A., Chagan-Yasutan, H., Hattori, T., Sasaki, H., & Egawa, S. (2018). Integrated health education in disaster risk reduction: Lesson learned from disease outbreak following natural disasters in Indonesia. International Journal of Disaster Risk Reduction, 29, 94-102 https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2017.07.013
• Saeed, S. A., & Gargano, S. P. (2022). Natural disasters and mental health. International review of psychiatry, 34(1), 16-25 https://doi.org/10.1080/09540261.2022.2037524
• Said, N.B, & Chiang, V.C. (2020). The knowledge, skill competencies, and psychological preparedness of nurses for disasters: a systematic review. International emergency nursing, 48, 100806 https://doi.org/10.1016/j.ienj.2019.100806
• Shen, G., & Hwang, S. N. (2019). Spatial–Temporal snapshots of global natural disaster impacts Revealed from EM-DAT for 1900-2015. Geomatics, Natural Hazards and Risk, 10(1), 912–934 https://doi.org/10.1080/19475705.2018.1552630
• Stough, L. M., Ducy, E. M., & Holt, J. M. (2017). Changes in the social relationships of individuals with disabilities displaced by disaster. International journal of disaster risk reduction, 24, 474-481 https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2017.06.020
• Şentürk, S., Büyükdavraz, G., & Keskin, A. Y. (2020). Yoğun bakim hemşirelerinin afet yönetimi hakkindaki bilgi, görüş ve yaklaşimlari. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 8(3), 527-546 https://doi.org/10.33715/inonusaglik.753643
• Şimşek, P., & Gündüz, A. (2021). Türkiye’de afet hemşireliği. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 47(3), 469-476 https://doi.org/10.32708/uutfd.981301
• Taşkıran, G., & Baykal, Ü. (2017). Hemşirelerin Afetlere İlişkin Görüşleri Deneyimleri ve Hazırlık Algısı Nurses’opınıons Experıences And Preparedness Perceptıons Related To Dısasters. Internatıonal Refereed Journal Of Nursıng Researches, 10, 36-58 https://doi.org/10.17371/UHD2017.2.03
• Toraman, A. U., & Konal, E. (2023). Hemşirelik öğrencilerinin afete müdahalede öz yeterliliklerinin belirlenmesi. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 8(2), 509-514.
• URL1, ,chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/http://www.apednn.org/doc/resourcespublications/ICN%20Framework%20of%20Disaster%20Nursing%20Competencies%20ICN%202009.pdf (Son Erişim tarihi: 20.06.2023)
• URL 2, https://www.icn.ch/news/new-icn-report-aims-improve-nurses-disaster-preparedness-response-and-recovery (Son Erişim tarihi: 20.06.2023)
• URL 3, https://ashgmafetacildb.saglik.gov.tr/TR-80255/ulusal-medikal-kurtarma-ekibi-birimi-umke.html (Son Erişim Tarihi: 15.06.2023)
• URL 4, https://www.afad.gov.tr/afad-hakkinda (Son Erişim Tarihi: 13.06.2023)
• URL 5, https://afetyonetimi.kizilay.org.tr/tr/kurumsal.html (Son Erişim Tarihi: 13.06.2023)
• URL 6, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=13830&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 (Son Erişim Tarihi: 13.06.2023)
• URL7, https://mebis.medipol.edu.tr/DersBilgi?pDonemBolumDersOID=4nxL0pvRrN266Q7rxdc5rQw6Wdw_%7C_O0T_a6ZuL%7CCtFH9nQUDBCzAnRu%7CSfDOaXWFebbiwh9CtxBHwHDoLFjkA%3D%3D&pBolumOID=LKVi2J%7C8v9UAAN%7C%7CbyybF6TlOZ0vcariU9ZkIiI2LP2iF_3uNJjco8CnAr4I26ce (Son Erişim Tarihi: 21.03.2024)
• Usta, G. (2023). Dünya’da Meydana Gelen Afetlerin İstatistiksel Olarak Analizi (1900-2022). Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 172-186. https://doi.org/10.36362/gumus.1138791
• Yıldız A. N., (2013). İlkyardım eğitiminin ve afetlerde ilkyardım uygulamalarının önemi, acil ve afet durumlarında sağlık yönetimi, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 27-34.
• Yilmaz R. C., Kocamaz D. (2023). Disability can be prevented with early rehabilitative interventions after the disruptive earthquake: a letter to rehabilitation workers after the Kahramanmaraş-Pazarcık Earthquake. TJFMPC, 17(1): 1-5 https://doi.org/10.21763/tjfmpc.1251696