Afet Döneminde Hemşirelik Müdahaleleri: Crush Sendromu ve Afet Hazırlığına Yönelik Uygulamalar

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 70 - 82

Ecem Çolak

https://doi.org/10.35341/afet.1363413

Öz

Dünya tarihinde, sayısız doğal ve insan kaynaklı afet yaşandığı bilinmektedir. Doğal afetler arasında deprem, sel, fırtına ve iklim değişikliği gibi olaylar bulunurken, insan faaliyetlerinin neden olduğu çevre kirliliği, hava kirliliği, yangın ve ormansızlaşma gibi etkiler de göz ardı edilemez. Bu afetler, trafik kazaları, maden kazaları, elektrik çarpmaları ve aşırı yorgunluk gibi travmatik durumlarla birlikte, depremler gibi doğal afetlerin yıkıcı sonuçlarına yol açabilir. Maddi ve manevi kayıplar, binlerce can kaybı, yaralanmalar, post-travmatik stres bozuklukları ve afetzedelerde görülen Crush Sendromu vakaları bu sonuçlar arasındadır. Crush Sendromu, deprem gibi travmatik durumların ardından en ciddi komplikasyonlardan biridir. Bu sendrom, vücut dokularının ezilmesi veya uzun süren aşırı basınca maruz kalması sonucu ortaya çıkar ve hayati tehlikesi yüksektir. Hemşirelerin tüm alanlarda afet yönetimini etkin şekilde sağlaması ve müdahalede bulunması gereklidir. Deprem sonrası Crush Sendromunun erken tanınması ve uygun hemşirelik bakımının sağlanması için yapılan çalışmalar da önemlidir. Bu sendrom, ödem, şok, böbrek yetmezliği, kalp ve solunum yetmezliği gibi hayati tehlike arz eden komplikasyonlara yol açabilir. Potasyum ve vücut dokusundaki proteinlerin kana karışması, kalp, akciğer, beyin ve böbrek gibi önemli organların hızla etkilenmesine neden olabilir, bu da afetzedeyi hipotansiyon ve solunum yetmezliği gibi ciddi durumlara sürükleyebilir. Tüm hemşirelerin, uzmanlık alanı fark etmeksizin, afet yönetimi ve müdahalesi konusunda etkin bir şekilde görev alabilmeleri büyük önem taşımaktadır. Bu, hemşirelerin, geçmişte sadece belirli uzmanlık alanlarıyla sınırlı kalmadan afet yönetimine katılımını vurgulayan bir yaklaşımdır. Özellikle deprem sonrası Crush Sendromunun belirtilerinin erken tanınması ve uygun hemşirelik bakımının sağlanması önemlidir. Bu amaçla, 2015-2023 yılları arasındaki literatür, afet hemşirelerinin rolü ve afetlere hazırlık durumuyla ilgili uygun çalışmalar taranarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Afet Hemşireliği, Afet Yönetimi, Crush Sendromu, Crush Sendromunda Müdahale

Nursing Interventions in the Disaster Period: Applications for Crush Syndrome and Disaster Preparedness

Öz

It is known that throughout history, countless natural and human-made disasters have occurred. Among natural disasters are events such as earthquakes, floods, storms, and climate change, while human activities have also caused environmental pollution, air pollution, fires, and deforestation, which cannot be ignored. These disasters, along with traumatic situations such as traffic accidents, mining accidents, electric shocks, and extreme fatigue, can lead to devastating consequences like those seen in natural disasters such as earthquakes. Material and moral losses, thousands of deaths, injuries, post-traumatic stress disorders, and cases of Crush Syndrome seen in disaster victims are some of these consequences. Crush Syndrome is one of the most serious complications following traumatic events such as earthquakes. This syndrome results from the crushing of body tissues or prolonged exposure to excessive pressure, and it carries a high risk of life-threatening complications. Nurses need to effectively manage and intervene in disaster management across all fields. Studies conducted to ensure early recognition of Crush Syndrome after an earthquake and the provision of appropriate nursing care are also significant. This syndrome can lead to life-threatening complications such as edema, shock, kidney failure, and heart and respiratory failure. The mixing of potassium and body tissue proteins into the bloodstream can rapidly affect vital organs such as the heart, lungs, brain, and kidneys, which can lead to serious conditions like hypotension and respiratory failure. It is crucial for all nurses, regardless of their specialty, to effectively take part in disaster management and intervention. This highlights an approach where nurses participate in disaster management, no longer limited to certain specialties as in the past. Particularly, early recognition of the symptoms of Crush Syndrome after an earthquake and the provision of appropriate nursing care are essential. To this end, literature from 2015-2023 was reviewed by searching for relevant studies on the role of disaster nurses and disaster preparedness.

Anahtar Kelimeler

Crush Syndrome, Disaster Nursing, Disaster Management, Intervention in Crush Syndrome

Kaynakça

• Angus, D. C., Van der Poll, T. (2013). Severe sepsis and septic shock. The New England journal of medicine, 369(9), 840–851. https://doi.org/10.1056/NEJMra1208623
• Ayer, Ç., Bakır, B., Çalık, G., Yurtdaş Depboylu, G., Yalçın, T., Kaner, G. (2023). Afet Sonrası Görülebilecek Klinik Semptomlara Yönelik Beslenme Önerileri. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 8 (2), 669-674.
• Aykan, E. B., Fidancı, B. E., Yıldız, D. (2022). Assessment of nurses’ preparedness for disasters. International Journal of Disaster Risk Reduction, 68, 102721. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2021.102721.
• Baack, S., Alfred, D. (2013). Nurses' preparedness and perceived competence in managing disasters. Journal of nursing scholarship: an official publication of Sigma Theta Tau International Honor Society of Nursing, 45(3), 281–287. https://doi.org/10.1111/jnu.12029
• Bektaş Akpınar, N., Ceran, M. (2020). Afetlerle İlgili Güncel Yaklaşımlar Ve Afet Hemşiresinin Rol Ve Sorumlulukları. Paramedik ve Acil Sağlık Hizmetleri Dergisi, 1 (1), 28-40.
• Bitek, D. E., Dilek, F., Erol, Ö. (2016). Bir Kaçış Hikayesi: Crush Sendromu ve Hemşirelik Bakımı. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 11(1), 55-59.
• CRED. (2022). Annual disaster statistical review. Centre for Research on Epidemiology of Disasters, University of Louvain, Brussels, Belgium, 2022. Source: CRED International Disaster Database. Available from https://www.cred.be/ [April, 2023].
• Donaldson, J., Haddad, B., Khan, W. S. (2014). The pathophysiology, diagnosis and current management of acute compartment syndrome. The open orthopaedics journal, 8, 185–193. https://doi.org/10.2174/1874325001408010185
• Enç, N. (2002). Connect: The World of Critical Care Nursing, 2(1), 23. doi:10.1891/1748-6254.2.1.23
• Erdoğan, A. (2023). Afetlerde İlkyardım. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 8 (2), 721-728.
• Farokhzadian, J., Mangolian Shahrbabaki, P., Farahmandnia, H., Taskiran Eskici, G., & Soltani Goki, F. (2024). Nurses’ challenges for disaster response: a qualitative study. BMC emergency medicine, 24(1), 1. https://doi.org/10.1186/s12873-023-00921-8
• Greaves, I., Porter, K., Smith, J. E. (2003). Consensus statement on the early management of crush injury and prevention of crush syndrome. BMJ Military Health, 149(4), 255-259. doi: 10.1136/jramc-149-04-02.
• Gul, A., ve Andsoy, I. I. (2015). Performed Surgical Interventions After the 1999 Marmara Earthquake in Turkey, and Their Importance Regarding Nursing Practices. Journal of Trauma Nursing, 22(4), 218-222. doi: 10.1097/JTN.0000000000000136
• Guner, S. I., ve Oncu, M. R. (2014). Evaluation of crush syndrome patients with extremity injuries in the 2011 Van Earthquake in Turkey. Journal of Clinical Nursing, 23(1-2), 243-249. doi: 10.1111/jocn.12398.
• Gündüz, F., ve Ersoy, G. (2022). 112 Ambulans Servisi Çalışanlarının Sahada Crush Sendromu Tedavisine İlişkin Bilgi Düzeyleri: İzmir İli Örneği. Hastane Öncesi Dergisi, 7(1), 37-50. https://doi.org/10.54409/hod.1025689
• Harmanci Seren, A. K., & Dikeç, G. (2023). The earthquakes in Turkey and their effects on nursing and community health. International nursing review, 70(3), 262-265. doi:10.1111/inr.12851.
• He, Q. B. A., Wang, F. B. A., Li, G. M. D., Chen, X. B. A., Liao, C. B. A., Zou, Y. M. D., Zhang, Y. B. A., Kang, Z. B. A., Yang, X. B. A., Wang, L. M. D. (2011). Crush Syndrome and Acute Kidney Injury in the Wenchuan Earthquake. The Journal of Trauma: Injury, Infection, and Critical Care, 70(5), 1213-1218. doi: 10.1097/TA.0b013e3182117b57.
• Hellaç, M., Yıldırım, N., Gördes Aydoğdu, N. (2024). Post-Earthquake Crush Syndrome From A Dısaster Nurse Perspectıve: A Case Report: A Case Of Crush Syndrome. Göbeklitepe Medical Science Journal, 6(14). doi: 10.55433/Gsbd/172
• Hemşirelik Yönetmeliği. (2010). Resmî Gazete (Sayı: 27515). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/03/20100308-4.htm
• ICN (2019) ICN CORE COMPETENCIES IN DISASTER NURSING VERSION 2.0 International Council of Nurses, Geneva. https://www.icn.ch/sites/default/files/inline-files/ICN_Disaster-Comp-Report_WEB_final.pdf
• Kaçmaz, K. S., Polat, K. ve Günay Uçurum, S. (2023). Depremle İlişkili Rabdomiyaliz Geçiren Hastada Ampute Rehabilitasyonu. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 8 (2), 635-640.
• Kalanlar B. (2019). The Challenges and Opportunities in Disaster Nursing Education in Turkey. Journal of trauma nursing : the official journal of the Society of Trauma Nurses, 26(3), 164–170. https://doi.org/10.1097/JTN.0000000000000417
• Kalanlar, B. ve Kubilay, G. (2015). Afet Hemşireliği Eğitimi ve Afet Öncesinde Afet Hemşiresinin Görevleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 8 (2), 77-85.
• Karahan S, Bozkul G, Sagdic Cirak B (2023) Earthquake-Related Crush Syndrome and Nursing Care, Journal of Health Sciences Institute, 8(1): 99-104.
• Kaya Aydoğdu, E., Paklacı, E., Ören, B. (2023) Yoğun bakım hemşirelerinin afetlere hazırlık ve risk algıları, Asia Pacific 8th International Modern Sciences Congress, 392-404.
• Labrague, L. J., Hammad, K., Gloe, D. S., McEnroe-Petitte, D. M., Fronda, D. C., Obeidat, A. A., Leocadio, M. C., Cayaban, A. R., Mirafuentes, E. C. (2018). Disaster preparedness among nurses: a systematic review of literature. International nursing review, 65(1), 41–53. https://doi.org/10.1111/inr.12369
• Li, N., Wang, X., Wang, P., Fan, H., Hou, S., Gong, Y. (2020). Emerging medical therapies in crush syndrome: Progress report from basic sciences and potential future avenues. Renal Failure, 42(1), 656-666. https://doi.org/10.1080/0886022X.2020.1792928.
• Martono, M., Satino, S., Nursalam, N., Efendi, F., Bushy, A. (2019). Indonesian nurses' perception of disaster management preparedness. Chinese Journal of Traumatology, 22(1), 41-46. https://doi.org/10.1016/j.cjtee.2018.09.002.
• Mıhçı, E., Yılmaz, N. N. (2021). Crush Sendromu ve Hemşirelik Bakımı. 1st International 6th National Emergency Nurses Congress içinde (s. 40).
• Nekooei Moghaddam, M., Saeed, S., Khanjani, N., Arab, M. (2014). Nurses' requirements for relief and casualty support in disasters: A qualitative study. Nursing and Midwifery Studies, 3(1), e9939. https://doi.org/10.17795/nmsjournal9939.
• Novak, M., Penhaker, M., Raska, P., Pleva, L., & Schmidt, M. (2022). Extremity compartment syndrome: A review with a focus on non-invasive methods of diagnosis. Frontiers in bioengineering and biotechnology, 10, 801586. https://doi.org/10.3389/fbioe.2022.801586
• Ortopedi ve Travmatoloji Hemşireliği Derneği (2023). Deprem Sonrası Yaşanan Travmalar Nedeniyle En Çok Karşılaşılan Ortopedik Sorunlar ve Hemşirelik Bakımı Rehberi/Algoritması.Ankara.
• Özpolat, Ö. E., Şahinöz, S., Göktekin, Z. (2022). Gümüşhane İli 112 Acil Sağlık Hizmetleri İstasyonlarında çalışan personelin crush sendromu bilgi düzeyleri. Paramedik ve Acil Sağlık Dergisi, 1(1), 45-56.
• Pan, S. T., Cheng, Y. Y., Wu, C. L., Chang, R. H., Chiu, C., Foo, N. P., Chen, P. T., Wang, T. Y., Chen, L. H., Chen, C. J., Ong, R., Tsai, C. C., Hsu, C. C., Hsieh, L. W., ve Chi, C. H. (2019). Association of injury pattern and entrapment location inside damaged buildings in the 2016 Taiwan earthquake. Journal of Formosan Medical Association, 118(1 Pt 2), 311-323. doi: 10.1016/j.jfma.2018.05.012.
• Safari, S., Eshaghzade, M., Najafi, I., Baratloo, A., Hashemi, B., Forouzanfar, M. M., Rahmati, F. (2017). Trends of Serum Electrolyte Changes in Crush syndrome patients of Bam Earthquake: A Cross-sectional Study. Emergency (Tehran), 5(1), e7.
• Sepsiste Sağ Kalım Kampanyası. (2021). Sepsis ve Septik Şok Yönetiminde Uluslararası Kılavuzlar-2021. https://www.yogunbakim.org.tr/data/pdf/SurvivingSepsisCampaign2021.pdf
• Speck, K., Schneider, B. St. P., Deashinta, N. (2013). A Rodent Model to Advance the Field Treatment of Crush Muscle Injury During Earthquakes and Other Natural Disasters. Biological Research For Nursing, 15(1), 17-25. doi:10.1177/1099800411414698.
• Şentürk, S., Büyükdavraz, G., Yıldırım Keskin, A. (2020). Yoğun Bakım Hemşirelerinin Afet Yönetimi Hakkındaki Bilgi, Görüş ve Yaklaşımları. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 8 (3), 527-546. DOI: 10.33715/inonusaglik.753643
• Tercan, B., Şahinöz, S. (2021). Nurses’ Perceived And Actual Preparedness for Disasters. International Journal of Health Services Research and Policy, 6(2), 158-167. doi:10.33457/ijhsrp.764850.
• Veenema, T. G., Griffin, A., Gable, A. R., MacIntyre, L., Simons, R. N., Couig, M. P., ..., Larson, E. (2016). Nurses as leaders in disaster preparedness and response—a call to action. Journal of Nursing Scholarship, 48(2), 187-200.
• Yürügen, B., Emir, G., Ersoy, A. (2001), Treatment of patients with acute renal failure during Marmara earthquake. EDTNA-ERCA Journal, 27: 174-177. https://doi.org/10.1111/j.1755-6686.2001.tb00172.x
• Zhang, L., Fu, P., Wang, L., Cai, G., Zhang, L., Chen, D., Guo, D., Sun, X., Chen, F., Bi, W., Zeng, X., Li, H., Liu, Z., Wang, Y., Huang, S., ve Chen, X. (2012). The clinical features and outcome of crush patients with acute kidney injury after the Wenchuan earthquake: Differences between elderly and younger adults. Injury, 43(9), 1470-1475. https://doi.org/10.1016/j.injury.2010.11.036.