Güney Anadolu'daki relikt yalankoz (Pterocarya fraxinifolia (Poiret) Spach) populasyonlarının tohum özellikleri

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 2, 44 - 49, 25.12.2020

Merve Kuşçuoğlu Mustafa Yılmaz

Öz

Bu çalışmada, Güney Anadolu’da bulunan Yalankoz (Pterocarya fraxinifolia (Poiret) Spach) relikt popülasyonlarının tohum özellikleri araştırılmıştır. Bu amaçla türün doğal olarak yayılış gösterdiği Adıyaman, Gaziantep, Kilis ve Kahramanmaraş illerinden olmak üzere 6 farklı relikt popülasyondan (Boğazözü, Besni, Gaziantep, Kilis, Dereköy, Yeşilyöre) 2012-2013 ve 2014 yıllarında tohum temin edilmiştir. Laboratuvar ortamında tohumların morfolojik özellikleri ölçülmüş, doluluk ve çimlenme oranları belirlenmiştir. Genel ortalama 1000-tane ağırlığı 37,16 gr olarak bulunmuştur. Her üç yılda da boş tohum oranı çok yüksek olup, genel ortalama dolu tohum oranı % 10,29 olarak belirlenmiştir. Tohum boyutu ve ağırlığı bakımından populasyonlar arasında belirgin farklılıklar tespit edilmiştir. Katlama işlemi uygulanmayan tohumlarda herhangi bir çimlenme gerçekleşmemiştir. Tohumlarda fizyolojik dormansi bulunmaktadır ve çimlenme için yaklaşık 8 hafta +4 °C’de soğuk- ıslak işlem gerekmektedir. Türün Güney Anadolu’daki bireylerinin tamamı sürgün kökenlidir. Bu baskı altındaki relikt populasyonların doğal ortamında korunması için önlemler alınmalıdır. Doğal ortamı dışında korunması için doluluk oranı yüksek populasyonlardan tohumlar toplanarak, tohum bankalarında depolanmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Yalankoz, Pterocarya fraxinifolia, tohum, çimlenme, relikt

Kaynakça

• Akhani, H., and Salimian, M., 2003. An Extend Disjunct Stand of (Pterocarya fraxinifolia (Poiret) Spach) (Juglandaceae) In The Central Zagros Mountains, W Iran. Willdenowia, 33: 113-120.
• Avşar, M.D., Ok, T. And Gündeşli, A., 2004. Kahramanmaraş-Dereköy Yöresindeki Bir Dişbudak Yapraklı Kanatlı Ceviz (Pterocarya fraxinifolia (Poiret) Spach) Topluluğunda Fenolojik Gözlemler, KSU. Journal of Science and Engineering 7(2): 73-77.
• Bewley J.D., Black, M., 1994. Seeds: Physiology of development and germination. Plenum Press, New York.
• Browicz, K., 1982. Chorology of Trees and Shrubs in South-West Asia and Adjacent Regions. Volume 1, Polish Academy of Sciences. Institute of Dendrology, Polish Scientific Pub., Poznan. p.43.
• Cicek, E., and Tilki, F., 2008. Influence of Stratification on Seed Germination of Pterocarya fraxinifolia (Poiret) Spach, a Relic Tree Species. Research Journal of Botany, 3: 103-106.
• Davy, A.J., 2002. Establishment and manipulation of plant populations and communities interrestrial systems (Edt. :Perrow, M.R., Davy, A.J.) in. Handbook of ecological restoration. Volume 1: Principles of restoration. Cambridge Univ Press, UK. s.223-241.
• Efe, A., Alptekin, Ü., 1989. Önemli Bir Subasar Ormanı: Hacıosman. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, 39(2): 164-171.
• Hara, M., 1987. Analysis of seedling banks of a climax beech forest: ecological importance of seedling sprouts. Vegetatio, 71: 67–74 . Held, M. E., 1983. Pattern of beech regeneration in the east-central United States. Bull. Torrey Bot. Club 110: 55–62.
• Kayacık, H., 1981. Orman ve Park Ağaçlarının Özel Sistematiği, II.Cilt, Angiospermae (Kapalı Tohumlular). 4. Baskı, İ.Ü. Orman Fakültesi, Yayın No:2766/287, İstanbul, 224s.
• Kutbay, H.G., Merev, N., Ok, T., 1999. Dişbudak Yapraklı Kanatlı Ceviz (Pterocarya fraxinifolia (Poiret) Spach)’in Anatomik, Fitososyolojik ve Ekolojik Özellikleri. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 23(Ek Sayı 5): 1189-1196.
• Kutbay, H.G., Ok, T., 2000. Pterocarya fraxinifolia (Poiret) Spach): Juglandaceae Dişbudak Yapraklı Kanatlı Ceviz. OMÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi, 11(1): 91-96.
• Mayer, H., Aksoy, H., 1998. Türkiye Ormanları. (Çev.: H. Aksoy-G. Özalp), T.C. Orman Bakanlığı, Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Yayın No:38/2, Bolu, 291s.
• Menges, E.S., 1986. Predicting The Future of Rare Plant Populations: Demographic Monitoring and Modelling, Natural Areas Journal, 6, 13-25.
• Pamay, B., 1992. Park ve Bahçelerimiz İçin Bitki Materyali I, Ağaçlar ve Ağaçcıklar Bölümü. İstanbul, 40s.
• Peters, R., 1997. Beech Forests. Kluwer Ac. Pub. Dordrecht, 170p.
• Sabogal, C., 2002. Site-level Rehabilitation Strategies for Degraded Forest Lands. (Editörler: Rietbergen-Mccracken, J., Meginni, S., Sarre, A.). The Landscape Restoration Handbook. Earthscan Publishers, Londan. s.109-118.
• Sheykholislami, A; T. Ahmadi, 2009. The Study of Caucasian Walnut (Pterocarya frexinifolia (Lam.) Spach.) in Forests of Mashelak (Noshahr, Iran), Botany Research Journal, 2(2): 28–33.
• Smith, D.M., Larson, B.C., Kelty, M.J., Ashton, P.M.S., 1997. The Practice of Silviculture: Applied Forest Ecology (9th ed.). Wiley. 537p.
• Ürgenç, S., 1992. Ağaç ve Süs Bitkileri Fidanlık ve Yetiştirme Tekniği. İ.Ü. Orman Fakültesi, Yayın No:3676/418, İstanbul, 569s.
• Yaltırık, F., 1998. Dendroloji II, Angiospermea İ.Ü. Yayın No:4104/420, İstanbul, 256p.
• Yılmaz, M., 2010. Is There A Future For The Isolated Oriental Beech (Fagus orientalis Lipsky) Forests in Southern Turkey? Acta Silv. Lign. Hung., Vol. 6: 111-114.
• Yılmaz, M., 2014. New Locality Records and Conservation Of Caucasian Wingnut (Pterocarya pterocarpa (Michx.) Kunth ex I.Iljınsk.) in Southern Turkey, Anadolu University, Journal of Science and Technology, 3 (2): 39-44.
• Yılmaz, M., Kaplan, A., Vermez Y., 2013. Kızılçam (Pinus brutia Ten)'ın Üç Uç Populasyonuna Ait Bazı Tohum Özellikleri. KSÜ Doğa Bil. Dergisi, 1(16): 55-61.
• Young, J.A., Young, C.G., 1994. Seeds of Woody Plants in North America. Revised and Enlarged Edition, Dioscorides Press, Portland, Oregon, USA, 407p.