Kazdağı göknarı (Abies nordmanniana subsp. equi-trojani (Aschers. & Sint. ex Boiss) Coode & Cullen) Populasyonlarının Tohum Morfolojisine Bağlı Genetik Çeşitliliği

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 1, 22 - 28, 30.06.2021

Tefide Yüksel Hüseyin Dirik

Öz

Bu çalışmada dünya üzerinde sadece Türkiye’de, Kazdağları’nda lokal bir yayılış alanına sahip olan Kazdağı göknarı (Abies nordmanniana subsp. equi-trojani (Aschers. & Sint. ex Boiss) Coode &Cullen) tohumlarının morfolojik özellikleri araştırılmıştır. Bu amaçla, söz konusu türün doğal yayılış alanını örnekleyen 11 farklı konumdan tohum toplanmıştır. Elde edilen tohumlar morfolojik açıda incelenmiş ve seçilen populasyonlar arasında farklılıklar olduğu ortaya konmuştur. Araştırma bulgularında tohum boyutları, 1000-tane ağırlığı ve tohum nem oranları populasyonlara göre anlamlı farklılıklar göstermiştir. Araştırma bulguları, popülasyonlar arasındaki tohum boyutlarında, 1000-tane ağırlığında ve tohum nem oranlarında anlamlı farklılıklar olduğunu göstermektedir. Çalışmada ortalama 1000-tane ağırlığı 82,71 g, tohum uzunluğu 11,56 mm, tohum genişliği 5,92 mm, tohum kalınlığı 3,20 mm ve bireysel tohum ağırlığı 0,084 g olarak belirlenmiştir. Yapılan analizlerde, tohum boyutlarının, aynı popülasyonun bireyleri arasında da anlamlı farklılıklar sergilediği belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlarla, Kazdağı göknarında hem popülasyon içinde hem de populasyonlar arasındaki varyasyonlar ortaya konulmuştur. Çalışma sonuçları, Kazdağı göknarının tohum özellikleri ve genetik varyasyonları ile in-situ ve ex-situ koruma stratejilerine ve de yürütülecek ıslah çalışmalarına altlık oluşturabilecektir.

Anahtar Kelimeler

: Kazdağı göknarı, tohum, morfolojik özellikler, 1000-tane ağırlığı

Kaynakça

• Altun, Ü., 2011, Şavşat yöresindeki Doğu Karadeniz göknarı (Abies nordmanniana subsp. nordmanniana) tohum meşcerelerinin tohum özellikleri, Y.lisans Tezi, A.Ç.Ü Fen Bil. Enst., 43s.
• Anşin, R., 1994, Tohumlu Bitkiler, Gymnospermae (Açık Tohumlular), I. Cilt, İkinci Baskı, Karadeniz Teknik Üniversitesi Basım Evi, 122/15, Trabzon, 262 s.
• Ata, C., 1975, Kazdağı Göknarı (Abies equi-trojani Aschers Et. Sınt)’nın Türkiye’deki yayılışı ve silvikültürel özellikleri, İ.Ü Orman Fakültesi, İstanbul.
• Aslan, S., 1982, Abies equi-trojani Aschers Et.Sinten’ den üstün özellikte tohum sağlama ve Abies bornmülleriana mattf. ile hibrid yapma olanakları, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Yayın No: 106, Ankara.
• Aslan, S., 1986, Kazdağı Göknarının (Abies equi-trojani Aschers Et.Sinten) Fidanlık Tekniği Üzerine Araştırmalar, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten No: 151 (8-42), Ankara.
• Aytuğ, B., 1959a, Turkiye’de Göknar turleri uzerinde morfolojik esaslar ve anatomik araştırmalar. İ. U. Orman Fak. Dergisi, Seri A, Cilt 9, Sayı 2. pp. 165-214.
• Davis, P.H., 1965-85, Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol. I-IX, at the University Press, Edinburgh.
• Dirik, H., 1994, Genetik çeşitlilik ve orman gen kaynaklarının korunması, İ.Ü. Orman Fak. Derg. Seri B, 44 (3-4):113-121. Farjon, A., 2010, A. Handbook of the World’s Conifers, W.Brill Academic Publishers, Leiden, Boston.
• ISTA, 1996, International Rules for Seed Testing, Seed Sci. & Technol., Supplemen 335.
• Liu, T. S., 1971, A monograph of the genus Abies Department of Forestry, Collage of Agriculture, National Taiwan University, Taipei, Taiwan, ROC, 608.
• Saatçioğlu, F., 1976, Silvikültürün biyolojik esasları ve prensipleri, İ.Ü. Orman Fak. Yayın no: 222, Sermet Mat., İstanbul.
• Schmidt, L., 2000, Guide to handling of tropical and subtropical forest seed, Danida Forest Seed Centre, Denmark, 511p.
• Solomon, S., Qin, D., Manning, M., Alley, R.B., Berntsen, T., Bindoff, N.L., Chen, Z., Chidthaisong, A., Gregory, J.M., Hegerl, G.C., 2007, Technical Summary. In: Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Solomon, S., D. Qin, M. Manning, Z. Chen, M. Marquis, K.B. Averyt, M. Tignor and H.L. Miller (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA.
• Şevik, H., 2010, Uludağ Göknarı (Abies nordmanniana subsp. bornmülleriana Mattf.) Populasyonlarında Genetik Çeşitliliğin Yapılanması, Doktora Tezi. K.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, 150 s.
• Şevik, H., Yahyaoğlu, Z., Turna, İ., 2010, Uludağ göknarı (Abies nordmanniana subsp. Bornmulleriana mattf.) tohumlarında farklı ekim zamanı ve ekim koşullarının çimlenme üzerine etkileri, III. Ulusal Karadeniz Orm. Kongresi 20-22 Mayıs 2010 cilt: II, Trabzon, sayfa: 780-784
• Turna, İ., Şevik, H., Yahyaoğlu, Z., 2010, Uludağ Göknarı (Abies nordmanniana subsp. bornmulleriana Mattf.) Populasyonlarinda Tohum Özelliklerine Bağli Genetik Çeşitlilik, III. Ulusal Karadeniz Orm. Kong., 20-22 Mayıs 2010 cilt II 733-740s.
• Ürgenç, S., 1998, Ağaçlandırma Tekniği. İ.Ü. Orman Fak. Yay. No: 3994/441, Emek Mat., İstanbul, 600s.
• Velioğlu, E., Tayanç, Y., Çengel B., Kandemir G. 2012, Genetic variability of seed characteristics of Abies populations from Turkey, Kastamonu University Journal of Forestry Faculty. Vol 12, No 3, Special issue.
• Yılmaz, M., 2005, Doğu Kayını (Fagus orientalis Lipsky.) Tohumlarının Fizyolojisi Üzerine Araştırmalar, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bil. Enst., 170s.
• Yılmaz, M., Yüksel, T., 2014, morphologıcal and physıologıcal seed characterıstıcs of taurus fır (abies cilicica/ant. et kotschy/carrıére) ın turkey. Šumarski list, 138(11-12), 583-591.
• Yüksel T., 2011, Toros göknarı (Abies cilicica Carr.)’nın tohum özellikleri üzerine araştırmalar, Y.lisans Tezi, K.S.Ü. Fen Bil. Enst., 43s.
• Zeydanlı, U., Turak, A., Bilgin, C.C., Kınıkoğlu, Y., Yalçın, S., Doğan, H., 2010, İklim Değişikliği: Modellerden Uygulamaya, Ankara. Doğa Koruma Merkezi.