Pazarı Olmayan Mal ve Hizmetlerin Ekonomik Değerini Belirleme Yöntemleri ve Ormancılıkta Kullanımı

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 72 - 81, 27.12.2021

Edanur Ayhan Neşat Erkan

Öz

Doğal kaynakların ürettiği mal ve hizmetlerin tamamı pazarda ticari işlem görmemekte ve dolayısıyla pazarda işlem görmeyen kısmının ekonomik değeri bilinememektedir. Oysa bu kaynakların planlanması ve yönetimi için ürettikleri tüm faydaların ekonomik değerinin bilinmesi gerekmektedir. Bu anlamda orman kaynakları pazarda fiyatı oluşmayan çok miktarda fayda üretmektedir. Bu çalışma ile pazarı olmayan mal ve hizmetlerin değerinin belirlenmesinde kullanılan metotlar ve bunların ormancılık alanında kullanımları üzerinde durulması amaçlanmıştır. Son yarım yüzyılda bilim dünyasında pazarda fiyatı oluşmayan mal ve hizmetlerin ekonomik değerinin belirlenmesine ilişkin çok sayıda metot geliştirilmiştir. Bunlardan en önemlileri olarak i) Seyahat Maliyeti Yöntemi, ii) Koşullu Değer Belirleme Yöntemi, iii) Hedonik Fiyatlandırma Yöntemi ve iv) Seçim Deneyleri Yöntemi sayılabilir. Verilen bu metotların ormancılıkta başarılı kullanım örnekleri mevcuttur. Bu örneklerin incelenmesi ve değerlendirilmesi sonucunda orman kaynaklarının planlanması ve yönetiminde bu yöntemlerin kullanımının daha da yaygınlaştırılması önerilmiştir. Ayrıca ormanların ulusal ekonomiye katkısının bilinmesi ve böylece ulusal bazda ormanların hak ettiği yeri bulması anlamında da ormanların toplam ekonomik değerinin belirlenmesi için bu yöntemlerin kullanımı yararlı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

orman kaynakları, değerleme metotları, toplam ekonomik değer, planlama

Kaynakça

• Adamowicz, W., Boxall, P., Williams, M., Louviere, J., 1998. Stated Preference Approaches For Measuring Passive Use Values: Choice Experiments And Contingent Valuation. American Journal Of Agricultural Economics, 80(1), 64-75.
• Alkan, Y., 2019. Bireysel Seyahat Maliyet Yöntemi Kullanılarak Ekonomik Değer Tespiti: Troya Tarihi Milli Parkı Örneği. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 21(3), 633-643.
• Bamwesigye, D., 2019. Expressed Preference Methods Of Environmental Valuation: Non-market Resource Valuation Tools DOI: 10.20944/preprints201907.0116.v1
• Bamwesigye, D., 2020. Total Economic Valuation Approach Of Nature: Forests. Public Recreation And Landscape Protection, 524.
• Baranzini, A., Faust, A. K., & Huberman, D., 2010. Tropical Forest Conservation: Attitudes And Preferences. Forest Policy And Economics, 12(5), 370-376.
• Başar, H., Miran, B., 2009. Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkında Seyahat Maliyeti Yöntemi ile Rekreasyonel Kullanım Değeri Belirleme., 1. Ulusal Batı Karadeniz Ormancılık Kongresi Bildiriler Kitabı, Cilt 1, 179-185.
• Bateman, I. J., Carson, R. T., Day, B., Hanemann, M., Hanley, N., Hett, T., Swanson, J., 2002. Economic Valuation With Stated Preference Techniques: A Manual. Economic Valuation With Stated Preference Techniques: A Manual.
• Bekiroğlu, S., 1998. Arazi ve Orman Değerinin Saptanması Konusunda Araştırmalar (Ayvalık Örneği). Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Bekiroğlu, S., 2002. Arazi ve Orman Değerinin Saptanması Konusunda Araştırmalar (Ayvalık Örneği). İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri A, 52 (22), 97-123.
• Bekiroğlu Öztürk, S., 2019. Ağaç ve Orman İçin Toplam Ekonomik Değerin Önemi", 3. Uluslararası Mersin Sempozyumu, 31 Ekim - 02 Kasım 2019, cilt.1, ss.409-420, Mersin, Türkiye.
• Birol, E., Karousakis, K., & Koundouri, P., 2006. Using A Choice Experiment To Account For Preference Heterogeneity In Wetland Attributes: The Case Of Cheimaditida Wetland In Greece. Ecological economics, 60(1), 145-156.
• Brown, T. C., Bergstrom, J. C., Loomis, J. B., 2007. Defining, Valuing, And Providing Ecosystem Goods And Services. Natural Resources Journal, 329-376.
• Cerda, C., 2006. Valuing Biological Diversity In Navarino Island, Cape Horn Archipelago, Chile-a choice experiment approach (Doctoral dissertation, Niedersächsische Staats-und Universitätsbibliothek Göttingen).
• Ciriacy-Wantrup, S. V., 1947. Capital Returns From Soil-Conservation Practices. Journal Of Farm Economics, 29(4), 1181-1196.
• Clawson, M., Knetsch, J. L., 1963. Outdoor Recreation Research: Some Concepts And Suggested Areas Of Study. Nat. Resources J., 3, 250.
• Croitoru, L., 2007. How Much Are Mediterranean Forests Worth?. Forest Policy And Economics, 9(5), 536-545.
• Croitoru, L., Divrak, B.B., Xie, J., 2016. Valuing Water Resources İn Turkey: A Case Study Of Beyşehir Lake. Journal Of Environmental Protection 7: 1904-192.
• Çay, R. D., Aşılıoğlu, F., Dereli, C. K., 2020. Edirne Kent Ormanının Rekreasyon Değerinin Seyahat Maliyeti Yöntemi ile Belirlenmesi. Akademia Doğa ve İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 93-106.
• Dachary-Bernard, J., Rambonilaza, T., 2012. Choice experiment, multiple programmes contingent valuation and landscape preferences: How can we support the land use decision making process?. Land Use Policy, 29(4), 846-854.
• Daşdemir, İ., 2015. Ormancılık İşletme Ekonomisi. Ders Kitabı, Bartın Üniversitesi, Yayın No:10, 407.
• Daşdemir, İ., 2019. Ekonomi, Gece Akademi, 2. Baskı, 250 s., ISBN:978-605-7648-65-5.
• Davis, R., 1963. The value of outdoor recreation: an economic study of the marine woods. Doktora Tezi, Harvard University.
• Deniz, T., 2006. Çevresel Muhasebe Ve Uygulamaları. Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Deniz, T., 2012. Erozyon Kontrolü Çalışmalarında Değer Analizi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Deniz, T., Ok, K., 2016. Erozyon Kontrolü Çalışmalarında Değer Analizi. Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University, 66(1), 139-158.
• Deniz, T., 2020. Ormancılıkta Pazarı Olmayan Mal ve Hizmetlerin Değerlerinin Belirlenmesi ile İlgili Temel Kavramlar. Avrasya Terim Dergisi, 8(3), 109-119.
• Emerton, L., 2003. Tropical Forest Valuation: Has İt All Been A Futile Exercise? Paper Submitted To The XII World Forestry Congress, 2003, Quebec City, Canada.
• Erkan, N., Uzun, E., Aydın, A.C., Baş, M.N., (2010). Kızılçam Ağaçlandırmalarında Budamanın Büyümeye Etkisi ve Ekonomisi, Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Teknik Bülten No: 38, 63 sayfa, Antalya.
• Geleto, A. K., 2011. Contingent Valuation Technique: A Review Of Literature. ISABB Journal Of Health And Environmental Sciences, 1(1), 8-16.
• Grebner, D.L., Bettinger, P., Siry, J.P., 2013. Introduction to Foresty and Natural Resources, Elsevier Inc, p.496.
• Gündoğmuş, M.E., Kalfa, V.R., 2016. Piyasa Değeri Olmayan Varlıkların Ekonomik Değerinin Belirlenmesi. Journal of Life Economics, 3(4), 177-200.
• Hanley, N., Wright, R. E., Alvarez-Farizo, B., 2005. Estimating The Economic Value Of Improvements İn River Ecology Choice Experiments: An Application To The Water Framework Directive, Journal of Environmental Management, 78: 183-193.
• Kaya, G., İ. Daşdemir ve Y. Akça., 2000. Soğuksu Milli Parkı Rekreasyon Hizmetlerinin Ekonomik Değerinin Belirlenmesi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, (1-2): 59-88.
• Kaya, G., 2002. Pazarı Olmayan Ürünler Çerçevesinde Orman Kaynaklarının Değerinin Belirlenmesi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kaya, G., Aytekin, A., Yıldız, Y., Şaltu, Z. 2009. Bartın İlinde Yaban Hayatı Kaynaklarını Korumanın Ve Avlanma Hizmetinin Ekonomik Değerinin Belirlenmesi. TÜBİTAK 107O072 Projesi Sonuç Raporu.
• Kaya G., Özyürek, E., 2015. Kent Ormanı Anlayışıyla ODTÜ Ormanı Manzarası İçin Ekonomik Değerin Tahmin Edilmesi. Ormancılık Araştırma Dergisi, 1(2 A), 15-28.
• Kengen, S., 1997. Forest Valuation For Decision-Making: Lessons Of Experience And Proposals For İmprovement. Food and Agriculture Organization of the United Nations.
• King, D. M., Mazzotta, M., Markowitz, K. J., 2000. Ecosystem Valuation. http://www.ecosystemvaluation.org (erişim tarihi: 24.09.2021).
• Koemle, D., Yu, X., 2020. Choice Experiments In Non-market Value Analysis: Some Methodological Issues. Forestry Economics Review.
• Kurdoğlu, O., 2002. Kaçkar Dağları Milli Parkı ve Yakın Çevresinin Doğal Kaynak Yönetimi Açısından İncelenmesi, Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Mühendisliği Anabilim Dalı, Trabzon.
• Lancaster, K. J., 1966. A New Approach To Consumer Theory. Journal Of Political Economy, 74(2), 132-157.
• Lee, C. K., Han, S. Y., 2002. Estimating The Use And Preservation Values Of National Parks’ Tourism Resources Using A Contingent Valuation Method. Tourism Management, 23(5), 531-540.
• Lee, C. K., & Mjelde, J. W., 2007. Valuation Of Ecotourism Resources Using A Contingent Valuation Method: The Case Of The Korean DMZ. Ecological Economics, 63(2-3), 511-520.
• Matthew, N. K., Shuıb, A., Ramachandran, S., Afandı, S. H. M., 2019. Total Economic Value Of Ecosystem Services In Malaysia: A Review. Journal Of Sustainability Science And Management, 14(5), 148-163.
• Merlo, M., Briales, E. R., 2000. Public Goods And Externalities Linked To Mediterranean Forests: Economic Nature And Policy. Land Use Policy, 17(3), 197-208.
• Nesbitt, N. H. L., Cowan, S. B. J., Cheng, Z. C., PI, S. S., Neuvonen, J., 2015. The Social And Economic Values of Canada’s Urban Forests: A National Synthesis.
• OGM, 2008. Orman Amenajman Yönetmeliği, https://www.ogm.gov.tr/tr/e-kutuphane/mevzuat/yonetmelikler (erişim tarihi: 22 Kasım 2021).
• OGM, 2012. Orman Amenajman Planlarının Uygulanmasına Ait Usul ve Esaslar. https://www.ogm.gov.tr/tr/e-kutuphane/mevzuat/tebligler (erişim tarihi: 22 Kasım 2021).
• Pak, M., Türker M.F., Öztürk A., 2010. Total Economic Value Of Forest Resources In Turkey. African Journal Of Agricultural Research, 5(15), 1908-1916.
• Pearce, D. W., 1990. An Economic Approach To Saving The Tropical Forests. International Institute For Environment And Development.
• Pearce, D., 2002. The Role Of ‘Property Rights’ In Determining Economic Values For Environmental Costs And Benefits. Report To The Environment Agency.
• Romo-Lozano, J. L., López-Upton, J., Vargas-Hernández, J. J., Ávila-Angulo, M. L., 2017. Economic valuation of the forest biodiversity in Mexico, a review. Revista Chapingo serie ciencias forestales y del ambiente, 23(1), 75-90.
• Rosen, S., 1974. Hedonic Prices And Implicit Markets: Product Differantiation In A Pure Competition. Journal Of Political Economy 82: 35-55.
• Sælen, H., Ericson, T., 2013. The Recreational Value Of Different Winter Conditions In Oslo Forests: A Choice Experiment. Journal of Environmental Management, 131, 426-434.
• Samdin, Z. (2008). Willingness To Pay In Taman Negara: A Contingent Valuation Method. International Journal Of Economics And Management, 2(1), 81-94.
• Spegel, E., & Ek, K., 2021. Valuing the Impacts of Landslides: A Choice Experiment Approach. Economics of Disasters and Climate Change, 1-19.
• Süer, S., Sadık, G., 2020. Economic Valuation Of Cultural Heritage Tourism Using The Zonal Travel Cost Method. International Journal Of Contemporary Economics And Administrative Sciences, 10(2), 415-431.
• Şahin, A., Deniz, T., Kaya, G., Ok, K., 2020. Valuation Of Goods And Services Produced By Coppice And High Forest Management Alternatives In The Pabuçdere Watershed. Forestist. 10.5152/ Forestist. 2020. 20024.
• Türker M.F., Öztürk A., Pak M., 2003. Total Economic Value Of Forest Resources In Turkey. https://www.fao.org/3/xii/0410-a2.html (erişim tarihi: 29.11.2021).
• TDK, (2021). Türk Dil Kurumu Sözlükleri, https://sozluk.gov.tr/ (erişim tarihi: 29.11.2021).
• Uzun E., Bekiroğlu S., Torunoğlu U., 2015. Olimpos- Beydağları Sahil Milli Parkında Günübirlik Kullanım Alanlarının Rekreasyonel Olarak Ekonomik Değeri, Proje Sonuç Raporu, Yayınlanmamış, Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Antalya, Proje No: 19.5309 2013-2015.
• Uzuner Aydın, Z., Bekiroğlu, S., 2014. Avcıların Harcama Eğilimleri (İstanbul Örneği), III. Uluslararası Odun dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Mayıs Kahramanmaraş-Türkiye.
• Uzuner Aydın, Z., 2015. Avcıların Harcama Eğilimlerinin ve Milli Gelire Katkısının Belirlenmesi (İstanbul Örneği). Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Venkatachalam, L., 2004. The Contingent Valuation Method: A Review. Environmental Impact Assessment Review, 24(1),89-124.
• Yeni, Ş., 2021. Bir anıt ağacın Toplam Ekonomik değerinin Belirlenmesi: İstanbul Örneği, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Lisansüstü eğitim Enstitüsü, İstanbul.