Kompozit yayların kökeni ve gelişim aşamaları

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 34 - 46, 28.12.2023

Salih Parlak

https://doi.org/10.59751/agacorman.1308049

Öz

İnsanlık, varoluşundan bu yana avlanma veya korunma amaçlı farklı aletler kullanmış ve sürekli geliştirmeye ihtiyaç duymuştur. İlk dönemlerde elle fırlatılan basit silahlardan sonra, uzak mesafeye daha etkili atış yapabilmek için farklı savaş aletleri geliştirilmiştir. Bu savaş aletlerinden biri de hem savaşların yönünü değiştiren hem de gelişmiş bir silah olan yaylar olmuştur. Başlangıçta sadece ahşabın esneme özelliğinden faydalanılarak yapılan basit yaylar, yerini zamanla yapımı daha fazla ustalık ve beceri gerektiren kompozit yaylara bırakmıştır. Ok ve yay insanın avlanma ya da savaşlarda en etkili kullandığı silahlardan biri olmuştur. Bu makalede yayın kullanılmaya başlamasından günümüze kadar geçirdiği tarihi aşamalar, özellikle kompozit yayın ortaya çıkışı ve gelişim aşamaları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yay tarihi, kompozit yayların gelişimi, Türk yayları.

Origin and Evolution Stages of Composite Bows

Öz

Humankind has used different tools for hunting or protection and has constantly needed to develop them since their existence. After the simple hand-launched weapons in the early periods, various warfare tools were developed to be able to shoot more effectively at long distances. One of these war tools has been the bow, a sophisticated weapon that changes the direction of wars. Simple bows, made by using only the elasticity of wood, were replaced with composite bows that required more skill and dexterity over time. Arrow and bow have been the most effective weapons that humans used in hunting or wars. This article examines the historical stages of the bow from its use to the present day, especially the emergence and development stages of the composite bow.

Anahtar Kelimeler

Bow history, evolution of composite bows, Turkish bows.

Kaynakça

• Asbell, G.F., Baker, T., Comstock, P., Grayson, B., Hamm, J., Herrin, A., Massey, J., Parker, G., 1993. The Traditional Bowyer’s Bible, Volume two. The Lyon S Pres S Guılford, Connectıcut, Canada.
• Aydoğan, M., 2005. Antik Çağdan Küreselleşmeye Yönetim Gelenekleri ve Türkler, 1. Cilt. 4. Baskı Umay Yayınları, Tibyan Matbaacılık, Alsancak, İzmir.
• Belis, A.M. ve Colburn, H. P., 2020. An Urartian Belt in the J. Paul Getty Museum and the Origins of the Parthian Shot. Alexis M. Belis and Henry P. Colburn. Getty Research Journal, 12:195–204.
• Bergman, C. A., 1993. The Development of the Bow in Western Europe: A Technological and Functional Perspective. – Hunting and Animal Exploitation in the Later Palaeolithic and Mesolithic of Eurasia. Archaeological Papers of the American Anthropological Association 4, edited by Gail Larsen Peterkin, Harvey M. Bricker and Paul Mellars. Washington, DC: American Anthropological Association, 95–105.
• Bowyer, E., 2017. Bow Designs on Ancient Greek Vases. University of California, Los Angeles Classical Civilizations Class of 2017.
• Bozdemir, M., 1982. Türk Ordusunun Tarihsel Kaynakları. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Yayınları, Ankara.
• Bradford, A. S., 2001. With Arrow, Sword, and Spear. A History of Warfare in the Ancient World. Praeger Publishers, Greenwood Publishing Group, Inc. America.
• Brion, M., 2018. Hunların Hayatı. Çeviren: M. Reşat Uzmen, Ötüken Neşriyat; 3. Basım, Beyoğlu İstanbul. Brockmann, W., Geib, P. L., Klingen, J., Schröder, B., 2009. Adhesive Bonding Materials, Applications and Technology. Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA, Weinheim (Çeviri, Mikhail, B.).
• Bryce, T., 2007. Hittite Warrior. Opsrey Publishing. Pp 70.New York USA.
• Buttery, A., 1974. Armies and Enemies of Ancient Egypt and Assyria. A war games research group publication, UK.
• Camera, A., 2010. Shooting the Stickbow A Practical Approach to Classical Archery. Virtualbookworm.com Publishing Inc. United States of Americ pp 436.
• Cernenko, E., Mc Bride, A., Gorelik, M. V., 1983. The Scythians 700-300 BC, Men-Art Arm Series. Osprey Publishing Ltd.
• Ceylan, A., Kozbe, G., Polat, Y., Sivas, T.,Sivas, S., Şahin, I., Topaloğlu, Y. 2020. Türkiye Demir Çağı Araştırmaları Üzerine Değerlendirmeler http://www.tayproject.org/ downloads/DC_GK_etal.pdf (Erişim tarihi 21.02.2022).
• Clark, J. D., James L. P., Preston S. S., 1974. Interpretations of Prehistoric Technology from Ancient Egyptian and other Sources. Part I: Ancient Egyptian Bows and Arrows and their relevance for African Prehistory. In: Paléorient, 1974, vol. 2, no 2. pp. 323-388; doi:https://doi.org/10.3406/paleo.1974.1057.
• Conroy, T., 1934. Glue Handbook. Keystone Glue Company, Williamsport, Penn, Printed in the USA.
• Cunliffe, B., 2019. The Scythians, The Scythians Nomad Warriors of The Steppe. Oxford University Press, Glasgow Great Britain. Published in the United States of America by Oxford University Press. New York, NY 10016, United States of America.
• Çay, A. M., 2009. Tarih. Türk Tarihi ve Kültürü Tarihte Türk Devlet ve Beylikleri (Türkiye Dıġı). T.C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı Türkiye Kültür Portalı Projesi.
• David, S., 2009. The Encyclopedia of. from Ancient Egypt to Iraq. A Penguin Company Copyright, Dorling Kindersley Limited.
• Doğan, A. 2017. “Osmanlıda Kemankeşlik (Okçuluk) ve Ahilik Ritüelleri”, Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı. Samsun.
• Drews, R., 1993. The End of the Bronze Age. Princeton: Princeton University Press.
• Durmuş, İ., 2007. İskitler. Analiz Basım Yayın. Kaynak Yayınları: 491. Galatasaray-İstanbulISBN: 978-975-343-503-1.
• Durmuş, İ., 2008. İskitler (Sakalar). Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Genelkurmay Basımevi Ankara.
• Durmuş, İ., 2019. “Eskiçağ Anadolu’sunda Türk İzlerine Dair Tespit ve Öneriler”, OANNES – Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi- International Journal of Ancient History, 1/2, Eylül / , 95 – 116.
• Eralp, T. N., 1993. Tarih Boyunca Türk Toplumunda Sîlâh Kavramı ve Osmanlı İmparatorluğunda Kullanılan Silâhlar. Atatürk Kültür, Dil Ye Tarîh Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezî Yayını-Sayı: 68. Türk Tarih Kurumu Basımevi-Ankara.
• Ergürer, H., 2010. Urartu Kemerleri Üzerindeki İnsan Tasvirleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2010 14 (2): 1-22.
• Eser, G., 2022. “Asr-ı Saadet’te Okçuluk”, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı İslam Tarihi ve Sanatları Bilim Dalı, İstanbul.
• Genz, H., Mielke, D.P., 2011. Insights into Hittite History and Archaeology. Colloquia Antiqua 2 (Leuven, Belgium. Gorman, S. 2016. The Technological Development of the Bow and the Crossbow in the Later Middle Ages. Ph.D. Thesis, Trinity College Dublin.
• Göksu, E. 2013. Okla Yükselen Millet (Türklerde ok ve okçuluk). Okçular Vakfı yayınları. Alioğlu Matbaacılık Basım Yay. ve Kağ. San. Tic. Ltd. Şti. İstanbul.
• Grayson, C. E; French, M; O’Brien, M. J., 2007. Traditional archery from six continents. University of Missouri Press, Columbia, Missouri.
• Gumilev, L. N., 2005. Hunlar. Ruscadan Çeviren D. Ahsen Batur, Dördüncü Baskı.
• Gündüz, G., Yaman, B., Özden, S., Dönmez, S.C., 2013. Anatomy of wooden core of Ottoman composite archery bows”, Sains Malaysiana 42(5): 547–552.
• Hamm, J. 2000. The Traditional Bowyer's Bible. Volume 2, The Lyons Press.
• Hinds, K. 2010. Scythians and Sarmatians. Marshall Cavendish Corporation Publisher: Michelle Bisson, Malaysia.
• URL1.https1://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/47257/mod_resource/content/0/%C4%B0kinci%20Ara%20D%C3%B6nem.pdf
• İkibeş, S., 2022. Savaş Tarihine Yön Veren Silah: Türk Kompozit Yayı ve Tamamlayıcı Unsurları. Journal of Universal History Studies, 5 (1) , 32-50 . DOI: 10.38000/juhis.1122432.
• Judd Company, 1879. The Archery. New York: Oeange 245 :broadwat. 1879.
• Kani, M., 1836. Telhis-i Resailü’r- Rumat, s. 159-160, İstanbul (Matbaa-iAmire) 1263 (Çeviren, Yavuz, K.,Canatar, M., 2010. Okçuluk Kitabı Telhis-i Resailat-ı Rumat). İstanbul Fetih Cemiyeti İstanbul.
• Karpowicz, A., 2008. Ottoman Turkish Bows: Manufacture and Design. Ottawa: Canada Cataloguing.
• Kavak, A., 2022. Bows Used as Symbols of Military Victory in the Neo-Assyrian Period Yeni Asur Döneminde Askeri Zafer Sembolü Olarak Kullanılan Yaylar. Sdu Faculty Of Arts And Scıences Journal Of Socıal Sciences,, No: 56, PP. 266-283.
• Klopsteg, P. E., 1934. Turkish Archery and the Composite Bow" Printed and Bound in Great Britain by Butler & Tanner Ltd, Frome and London.
• Klopsteg, P.E. 1987. Turkish Archery and the Composite Bow. Manchester: Simon Archery Foundation, The Manchester Museum.
• Knecht, H., 1997. Projectile Technology. Chapter 6 Sinew-Reinforced and Composite Bows Technology, Function, and Social Implications Chrıstopher A. Bergman And Edward Mcewen 143-160. Springer Science+Business Media, LLC
• Kooi, B. W., 1993. On the Mechanics of the Bow and Arrow. Groningen, The Netherlands PhD-thesis, Mathematisch Instituut, Rijksuniversiteit Groningen, The Netherlands.
• Kooi, B. W., 1994. “The Design of the Bow”, Proceedings Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen 97(3): 1–27.
• Kooi, B. W. ve Bergman, C. A., 1997. An Approach to the Study of Ancient Archery using Mathematical Modelling. Antiquity, 71:(271) 124–134.
• Kozowyk, P. R. B., Van Gijn, A. L.; Langejans, G. H. J., 2020. Understanding preservation and identification biases of ancient adhesives through experimentation. Archaeol Anthropol Sci 12, 209. https://doi.org/10.1007/s12520-020-01179-y.
• Küçük, MA. 2018. “İslâm Öncesinden Sonrasına Türk Geleneğinde Bir Yaşam Stili: Okçuluk”, International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS) 4 (1) 178-191.
• Langejans, G., Aleo, A., Fajardo, S., Kozowyk, P. 2022. Archaeological Adhesives. In Oxford Research Encyclopedia of Anthropology. Oxford: Oxford University Press. Retrieved 23 March 2022. https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190854584.013.198
• Latham, J. D., ve Paterson, W. F., 1970. Saracen Archery. Latham Publisher: The Holland Press, London, ISBN: 0900470046.
• Lepola, M., 2015. Arctic Bowyery – The Use Of Compression Wood in Bows in The Subarctic And Arctic Regions of Eurasia and America. Estonian Literary Museum, Estonian National Museum, University of Tartu ISSN 1736-6518 (print), ISSN 2228-0987 (online) 9 (1): 41–60
• Loades, M., 2016. The Composite Bow. Osprey Publishing Ltd. USA.
• Loew, R. A., 2013. Archery Exploıts of The Pharaohs. Submitted to the faculty of The Archaeological Studies Program Department of Sociology and Archaeology. University of Wisconsin La Crosse.
• Mc. Pherson, J., Mc. Pherson, G., 1991. “Bulletin of Pirimitive Technology Official Publication of the Society of Primitive Technology”. The Society of Primitive Technology, vol 1 no 2, 37-40.
• McLeod, W., 1970. Composite Bows from the Tomb of Tutankhamun. Oxford.
• Metin, T., 2014. Selçuklularda Okçuluğa Genel Bir Bakış. Tarih Okulu Dergisi (TOD) Journal of History School (JOHS) Mart 2014 March 2014 Yıl 7, Sayı XVII, ss. 131-153. Year 7, Issue XVII, pp. 131-153. DOI No: http://dx.doi.org/10.14225/Joh457
• Mikhail, B., 2009. Adhesive Bonding Materials. Applications and Technology WILEY-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA, Weinheim.
• Mikhail, K. A., Kainov, S.Y., 2011. Finds of Structural Details of Composite Bows From Ancient Rus. Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae 62 (2011) 229–244. 10.1556/AArch.62.2011.1.10
• Miller, R., McEwen, E., Bergman, C., 1986. Experimental Approaches to Ancient near Eastern Archery Author(s): World Archaeology, Vol. 18, No. 2.
• Morillo, S., Black, J., Lococo, P., 2009. War in World History, Society, Technology, and War from Ancient Times to the Present. McGraw-Hill, New York.
• Murdoch, J., 1890. A study of the Eskimo bows in the U.S. National Museum. From the Report of the Smithsonian Institution, i883-'84, Part II, pages 307-316, and plates I-XII. Government Printing Offıce.
• Nathan, L., 2010., "The Ottoman Gunpowder Empire and the Composite Bow," The Gettysburg Historical Journal: Vol. 9, Article 4. https://cupola.gettysburg.edu/ghj/vol9/iss1/4 Ögel, B., 1971. Türk Mitolojisi (Kaynakları ve açıklamaları ile destanlar) I. Cilt
• Parlak, S., 2020. “Türk yaylarında kullanılan ağaç türleri ve özellikleri”, Ağaç ve Orman, 1(2) 25-34.
• Pizzi, A., Mittal, K. L., 2003. Handbook of Adhesive Technology. Taylor & Francis Group, LLC New York.
• Ragnar, I., 2002. The Two-Wood Bow, Acta Borealia, 19:1, 49-73, DOI: 10.1080/08003830215543
• Randall, K. C., 2016. “Origins and Comparative Performance of the Composite Bow”. Phd. Thesis, University of South Africa 289.
• Reisinger, M., 2010. New Evidence about Composite Bows and Their Arrows in Inner Asia. The Silk Road. 8. 42-62.
• Simpson, J., Pankova, S. 2017. Scythians: warriors of ancient Siberia. Scythians British Museum, Large print exhibition text Scythians Warriors of ancient Siberia. The Trustees of the British Museum/ Thames & Hudson, London.
• Spalinger, A. J., 2005. War in Ancient Egypt, The New Kingdom. Blackwell Publıshing.
• Tarhan, M. T., 2002. Türkler, Ön Asya Dünyasında İlk Türkler: Kimmerler ve İskitler, Yeni Türkiye Yayınları, Cilt 1. 597-610, Ankara.
• Vidal, J., 2010. Studies on war in the ancient Near East Collected essays on military history-Ugarit-Verlag (2010)
• Western, A. C. ve McLeod, W., 1995. Woods Used in Egyptian Bows and Arrows: The Journal of Egyptian Archaeology, 81: 77-94
• White, J., 2020. Bows and Spears in Achaemenid Persia. University of California Santa Barbara.
• Yadin, Y., 1963. The Art of Warfare in Biblical Lands in the Light of Archaeological Discovery. London: London Weidenfeld & Nicolson.
• Yönal, G. ve Türkmen, M. 2017. Türk Kültür Yaşamında Okçuluk. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5:55, 523-533.
• Yücel, Ü., 1999. Türk Okçuluğu. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara