MUĞÎRE B. ŞUʻBE’NİN HAYATI VE KİŞİLİĞİ

Yıl 2018, Sayı: 2, 29 - 56, 25.06.2018

Ömer Aktaş

Öz

Bu çalışmada
ilk dönem İslâm tarihinin önemli askerî ve siyasî devlet adamlarından biri olan
Muğîre b. Şuʻbe’nin hayatı ve kişiliği incelenmiştir.

Sakîflilerin,
dinî, siyasî ve ticarî gibi alanlarda Mekke ile bir rekabet halinde oldukları bilinse
de, aslında askerî anlamda Kureyşlilerle bir ittifaklarının varlığı söz
konusuydu. İşte böyle bir ortamda doğan Muğîre, çocukluk ve gençlik yıllarını
Taif’te yaşadıktan sonra İslâm’la şereflenen ilk Sakîfli olma şerefine nail
olmuştur.

Muğîre
b. Şuʻbe, Cahiliye, Asr-ı saadet, Hulefâ-yi Râşidîn ve Emevîlerin kuruluş
aşamasındaki ilk dokuz-on yılı görmüş ve yaşamış birisidir. O, bu uzun süre içerisinde Müslümanların hâl ve geleceklerini derinden
etkileyen Hz. Peygamber’in vefat anı dahil, Hz. Ebû Bekir’in halife seçilmesi, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz.
Ali’nin şehit edilmelerini ve ayrıca Muâviye
b. Ebû Süfyan’ın hilafeti ele geçirme sürecini görmüş ve bu hadiselerin Müslümanlar üzerinde bıraktığı olumlu veya
olumsuz etkilerine şahitlik etmiştir.

Muğîre
b. Şuʻbe, Emevîler şeklinde tarif edilen İslâm devletinin Kûfe gibi önemli bir eyaletinin valisi olarak
görev yaparken vefat etmiştir. Bu vesileyle bu özet çalışmada hem
Muğîre, hem de adı geçen dönemler hakkında doğru değerlendirmeler yapabilecek
kısa ve öz bilgiler verilmiş, bununla da genel ve tamamlayıcı bilgilerin
edinilmesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Muğîre b. Şu’be, Sakîf, sahâbî, vali, diplomat

Kaynakça

• AHMED b. HANBEL, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî (241/855). Müsned. 1-45. Thk. Şuayb Arnavud-Adil Mürşid. Nşr: Müessesetü’r-Risale, 1421/2001.
• AHMED CEVDET PAŞA, Peygamberler ve Halifeler Tarihi (Kısas-ı Enbiyâ ve Tevârîhu’l-Hulefâ). Sad. Ali Arslan. İstanbul: Hikmet Neşriyat, 2011.
• AKTAN, Ali. İslam Tarihi (Başlangıcından Emevîlerin Sonuna Kadar). 3. Baskı. Ankara: Nobel Yayınları, 2013.
• AYCAN, İrfan. “Mugire b. Şu’be”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30: 376-377. İstanbul: TDV Yay., 2005.
• BELAZURİ, Ahmed b. Yahya b. Câbir b. Dâvûd (279/892). Ensâbu’l-Eşrâf. 1-13. Thk. Süheyl Zekkâr-Riyad Ziriklî. Beyrut: 1417/1996.
• BELAZURİ, Ahmed b. Yahya b. Câbir b. Dâvûd (279/892). Fütûhu’l-Buldân. Beyrut: 1408/1988.
• BUHARİ, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl (256/870). Sahîhu’l-Buhârî. 1-9. Thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır. Nşr: Dâru Tûkun Necâh, 1422/2001.
• BUHARİ, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl (256/870). Târihu’l-Kebîr. 1-8. Thk. Muhammed Abdülmüîd Han. Haydarâbad: trz.
• DEMİRCAN, Adnan. Hâricîlerin Siyasî Faaliyetleri. İstanbul: Beyan Yay., 1996.
• DİNEVERİ, Ebû Hanife Ahmed b. Davud (282/894). el-Ahbâru’t-Tıval. Thk. Abdülmünim Amir-Cemaleddin eş-Şeyyal. Kahire: 1380/1960.
• DİYARBEKRİ, Hüseyin b. Muhammed b. el-Hasan (966/1559). Târîhu’l-Hamîs fî Ahvâli Enfesi’n-Nefîs. 1-2. Beyrut: Dâru Sâdir, trz.
• el-İSFAHANİ, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk (430/1038). Delâilü’n-Nübüvve. 1-2. Thk. Muhammed Ravas Kal’acî-Abdülberr Abbâs. Beyrut: 1406/1986.
• el-İSFAHANİ, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk (430/1038). Ma’rifetü’s-Sahâbe. 1-7. Thk. Âdil b. Yûsuf el-Ğazzâzî. Riyad: 1419/1998.
• EBU SA’D el-ÂBİ, Mansur b. Hüseyin er-Râzî (421/1030). Nesru’d-durr fi’l-Muhâdarât. 1-7. Thk. Halid Abdülğanî Mahfûz. Beyrut: 1424/2004.
• FAYDA, Mustafa. Hulefâ-yı Râşidîn Devri (Dört Halife Dönemi). İstanbul: Kubbealtı Yay., 2015.
• FESEVİ, Ebû Yusuf Ya’kub b. Süfyân el-Fesevî (277/890). el-Ma’rifetü ve’t-Târih. 1-3. Thk. Ekrem Ziya el-Ömerî. Beyrut: 1401/1981.
• GADBAN, Münîr Muhammed. el-Muğîre b. Şu’be es-Siyâsiyyü’l-Mücâhid. Kahire: Dâru’s-Selam, 1433/2012.
• HALİFE b. HAYYAT (240/854). Tarih. Thk. Ekrem Ziya el-Ömerî. Beyrut: 1397/1977.
• HALİFE b. HAYYAT, (240/854). et-Tabakât. Thk. Süheyl Zekkâr. Şam: Daru’l-Fikr, 1414/1993.
• HAMİDULLAH, Muhammed. İslâm Peygamberi. 1-2. Trc. Salih Tuğ. İstanbul: İrfan Yayıncılık, 1414/1993.
• HUTAYT, Ahmed. el-Muğire b. Şu’be es-Sekafî. Beyrut: 1992.
• İBN ABDİLBERR, Ebû Ömer Yusuf b. Abdillah b. Muhammed (463/1071). el-İstiâb fî Ma’rifeti’l-Ashâb. 1-4. Thk. Ali Muhammed Bicâvî. Beyrut: 1412/1992.
• İBN ASAKİR, Ebü’l-Kâsım Ali b. el-Hasan b. Hibetillâh (571/1176). Târihu Dımaşk. 1-80. Thk. Amr b. Ğarâmetü’l-Amravî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• İBN EBİ ŞEYBE, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed (235/850). el-Kitabü’l-Musannef fi’l-Ehâdîsi ve’l-Âsâr. 1-7. Thk. Kemal Yusuf el-Hut. Riyad: 1409/1988.
• İBN HABİB, Ebû Ca’fer Muhammed b. Habîb b. Ümeyye b. Amr el-Hâşimî (245/860). el-Muhabber. Thk. Eliza Lichten Stater. Beyrut: trz.
• el-ASKALANİ, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed (852/1448). el-İsâbe fî Temyizi’s Sahâbe. 1-8. Thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd ve Ali Muhammed Meûz. Beyrut: 1415/1995.
• İBN HADİDE, Cemâleddin Muhammed (Abdullah) b. Ali b. Ahmed b. Abdurrahman b. Hasan el-Ensârî (783/1381). el-Misbâhu’l-Muzî fî Kitâbi’n-Nebiyyi’l-Ümmiyyi ve Rusulihî ilâ Mülûkü’l-Arz’ı min Arabî ve Acemî. 1-2. Thk. Muhammed Azimüddîn. Beyrut: trz.
• İBN HALDUN, Abdurrahman b. Muhammed b. Haldûn Hadramî (808/1406). “Mukaddime”, (Kitâbu’l-İber ve Dîvanu’l-Mübtedei ve’l-Haber fî Eyyâmi’l-Arab ve’l-Acem ve’l-Berber ve men Âsârahum min Züveyi’s-Sultânü’l-Ekber). 1-2. Trc. Halil Kendir. Ankara: 2004.
• İBN HAMDUN, Ebü’l-Meâlî Bahâüddîn Muhammed b. Alî (562/1167). et-Tezkiratü’l-Hamdûniyye. 1-10. Beyrut: 1417/1997.
• İBN HAZM, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Said (456/1063). Cevâmiu’s-Sire. Thk. İhsan Abbas. Mısır: 1318/1900.
• İBN HİBBAN, Ebû Hâtim Muhammed (354/965). es-Sikât. 1-9. Haydarâbat: 1393/1973.
• İBN HİŞAM, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik (213/828). es-Sîretü’n-Nebeviyye. 1-2. Thk. Mustafa es-Sakâ - İbrahim el-Ebyârî - Abdülhafız Çelebî. Mısır: 1375/1955.
• İBN İSHAK, Ebû Abdillâh Muhammed (151/768). es-Sîre. Thk. Süheyl Zekkâr. Beyrut: 1398/1978.
• EL-CEVZİYYE, İbn Kayyim, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb (751/1350). Zâdü’l-Meâd fî Hedyi Hayri’l-İbâd. 1-5. Beyrut: 1415/1994.
• İBN KESİR, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer (774/1372). el-Bidâye ve’n-Nihâye. 1-15. Nşr: Daru’l-Fikr, 1407/1986.
• İBN KUTEYBE, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî (276/889). el-Maârif. Thk. Servet Ukkâşe. 2. Baskı. Kahire: 1992.
• İBN KUTEYBE, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî (276/889). el-İmâme ve’s-Siyâse. 1-2. Thk. Halil Mansur. Beyrut: 1418/1997.
• İBN MİSKEVEYH, Ebû Alî Ahmed b. Muhammed b. Ya’kûb (421/1030). Tecâribü’l-Ümem ve Teâkibü’l-Himem. 1-7. Thk. Ebü’l-Kâsım İmâmî. Tahran: 1421/2001.
• İBN SA’D, Ebû Abdillâh Muhammed (230/844). et-Tabakâtü’l-Kübrâ. 1-11. Thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: 1421/2001.
• İBN SEYYİDÜNNAS, Ebü’l-Feth Fethuddîn Muhammed b. Muhammed (734/1334). Uyûnü’l-Eser fî Fünûni’l-Meğâzî ve’ş-Şemâil ve’s-Siyer. 1-2. Thk. İbrahim Muhammed Ramazan. Beyrut: 1414/1993.
• EZ-ZÜHRİ, İbn Şihâb, Ebû Bekr Muhammed b. Müslim b. Ubeydillâh (124/742). el-Meğâzî. Thk. Süheyl Zekkâr. Şam: 1400/1980.
• İBN TEYMİYYE, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm el-Harrânî (728/1328). el-Cevâbü’s-Sahîh Limen Beddele Dîne’l-Mesih. 1-4. Thk. Ali b. Hasan-Abdülaziz b. İbrahim-Hamdan b. Muhammed. Suudi Arabistan: 1419/1999.
• İBNÜ’L-CEVZİ, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Ali b. Muhammed el-Bağdâdî (597/1201). el-Muntazam fî Târîhi’l-Mülûk ve’l-Ümem. 1-19. Thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ-Mustafa Abdülkâdir Atâ. Beyrut: 1412/1992.
• İBNÜ’L-CEVZİ, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Ali b. Muhammed el-Bağdâdî (597/1201). Telkîhu Fühûmi Ehli’l-Eser fî Uyûni’t-Tarîh ve’s-Siyer. Beyrut: 1417/1997.
• İBNÜ’L-ESİR, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî (630/1233). el-Kâmil fi’t-Tarih. 1-10. Thk. Ömer Abdüsselam Tedmûrî. Beyrut: 1417/1997.
• İBNÜ’L-ESİR, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî (630/1233). Üsdü’l-Ğabe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe. 1-6. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1409/1989.
• İBNÜ’L-FAKİH, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. İshak (340/951). el-Büldân. Thk. Yusuf el-Hâdî. Beyrut: 1416/1996.
• İBNÜ’L-MEDİNİ, Ebü’l-Hasen Alî b. Abdillâh b. Ca’fer b. Necîh es-Sa’dî (234/849). Tesmiyetü min Ruviye Anhü min Evlâdi’l-Aşere. Thk. Ali Muhammed Cimmâz. Kuveyt: 1402/1982.
• İSFAHANİ, Ebü’l-Ferec Alî b. el-Hüseyn b. Muhammed b. Ahmed el-Kureşî (356/967). Kitâbü’l-Eğânî. 1-23. Thk. İhsan Abbas-İbrahim es-Seâfin-Bekir Abbas. Beyrut: 1429/2008.
• KETTANİ, Muhammed Abdülhay (1382/1962). et-Terâtîbu’l-İdâriyye (Hz. Peygamber’in Yönetimi). 1-2. Trc. Ahmet Özel. İstanbul: İz yayıncılık, 2003.
• KILIÇ, Ünal. Peygamber ve Dört Halife Günlerinde Şehir Yönetimi ve Valilik. Konya: Yediveren Yay., 2004.
• MAKDİSİ, Mutahhir b. Tahir (355/966). el-Bed’ü ve’t-Târih. 1-6. Porsaid: trz.
• MAKRİZİ, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Alî b. Abdilkâdir b. Muhammed (845/1441). İmtâ’u’l-Esmâ. 1-15. Thk. Muhammed Abdülhamîd en-Nümeysî. Beyrut: 1420/1999.
• MES‘UDİ, Ebü’l-Hasan Ali b. Hüseyin b. Alî (346/957). et-Tenbîh ve’l-İşrâf. Tsh. Abdullah İsmail es-Sâvî. Kahire: trz.
• MİZZİ, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf (742/1341). Tehzîbü’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl. 1-35. Thk. Beşşâr Avvâd Ma’ruf. Beyrut: 1400/1980.
• NEVEVİ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî (676/1276). Tehzîbü’l-Esmâ ve’l-Luğât, 1-4. Beyrut: trz.
• NÜVEYRİ, Ebü’l-Abbâs Şihabüddin Ahmed b. Abdilvehhab b. Muhammed (733/1333). Nihâyetü’l-Ereb fî Fünûni’l-Edeb. 1-33. Kahire: 1423/2003.
• ONAT, Hasan. Emeviler Devri Şiî Hareketleri ve Günümüz Şiîliği. İstanbul: 2017.
• ÖNKAL, Ahmet. Rasûlüllah’ın İslâm’a Da’vet Metodu. Konya: Esra Yayıncılık, 1990.
• SALLABİ, Ali Muhammed. Hz. Ömer (ra) (Hayatı, Şahsiyeti ve Dönemi). trc. Mehmet Akbaş. İstanbul: Ravza Yayınları, 2008.
• SALLABİ, Ali Muhammed. Emevîler Dönemi (1). Trc. Harun Ünal, İstanbul: Ravza Yayınları, 2009.
• SARIÇAM, İbrahim. Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlı Yayınları, 2003.
• SARIÇAM, İbrahim. “Nihâvend”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33: 98-99. İstanbul: TDV Yay., 2007.
• SEYF b. ÖMER, Seyf b. Ömer el-Esedî et-Temîmî (200/815). el-Fitnetü ve Vak’atü’l-Cemel. Thk. Ahmet Ratib Armuş. 7. Baskı. Nşr: Daru’n-Nefâis, 1413/1993.
• SIDDIQUI, Muhammad Yasın Mazhar. Organisation of Government Under the Prophet. Delhi: 2009.
• SUYUTİ, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî (911/1505). Husnü’l-Muhâdara fî Tarîhi Mısır ve’l-Kahire. 1-2. Thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. Mısır: 1387/1967.
• SUYUTİ, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî (911/1505). Târîhu’l-Hulefâ. Beyrut: 1431/2010.
• ŞÜKRİ, Faysal. Hareketü’l-Fethi’l-İslâmî fi’l-Karni’l-Evvel. Beyrut: 1982.
• TABERİ, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr (310/923). Târihu’l-Ümem ve’l- Mülûk. 1-11. Beyrut: 1387/1967.
• WELLHAUSEN, Julius. Arap Devleti ve Sukutu. Çev. Fikret Işıltan. Ankara: 1963.
• VAKIDİ, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer (207/823). Kitâbü’l-Meğâzî, 1-3. Thk. Marsden Jones. Beyrut: 1409/1998.
• YAKUBİ, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ebî Ya’kûb İshâk b. Ca’fer (292/905). Tarihu’l-Ya’kûbî. 1-2. Thk. Abdu’l-Emir Mühenna. Beyrut: 1431/2010.
• el-HAMEVİ, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkût (626/1229). Mu’cemü’l-Büldan. 1-7. Beyrut: 1415/1995.
• ZEHEBİ, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân (748/1347). Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. 1-25. Thk. Şuayb Arnavud. Nşr. Müessesetü’r-Risale: 1405/1985.
• ZEHEBİ, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân (748/1347). Tarihu’l-İslâm. Thk. Ömer Abdüsselam Tedmûrî. 3. Baskı. Beyrut: 1413/1993.
• ZEYDAN, Corcî (1861-1914). Târîhu’t-Temeddüni’l-İslâmî. 1-2. Beyrut: trz.
• ZİRİKLİ, Hayreddîn (1396/1976). el-A’lâm. 1-8. Beyrut: 2002.