Kolektif İçtihat ve Mahiyeti

Yıl 2019, Sayı: 5, 70 - 87, 15.12.2019

Seyyit Ali Albayrak

Öz

Kolektif
içtihat ya da heyet içtihadı genel olarak “bir grup müçtehidin şer’i zanni bir
hükme ulaşabilmek için beraberce gayret serf etmeleri” şeklinde
tanımlanmaktadır. Kolektif içtihat kurumsal bir yapı ve içtihat yöntemi olarak
temel fıkıh eserlerinde yer almamaktadır. Esas itibariyle istişare yöntemiyle
bir sonuca varmak ve karşılaşılan bir problemi hükme bağlamak olan kolektif
içtihadın başlangıcını ( bugünkü kurumsal yapıda olmasa bile ) Hz. Peygamber
dönemine kadar götürmek mümkündür.

Çağımızda
karşılaşılan problemlerin çözümünde yaşanılan zorluklar müçtehitlerin problemi
tek başlarına hükme bağlamasını ve tatmin edici bir sonuca ulaştırmasını zorlaştırmıştır.
Bu durum münferit olarak içtihat etmek yerine farklı görüşlerin bir arada
değerlendirilerek bir sonuca varıldığı kolektif içtihadı zorunlu kılmıştır. Hızlı
bir şekilde değişen hayatın karmaşık ve bir o kadar da çeşitli problemlerini
çözmede, İslami ilimlerin diğer ilim dallarıyla işbirliği yapması da gündeme gelmiştir.
Bu bağlamda günümüzde farklı ülkelerde kurulmuş olan ulusal ve uluslararası fıkıh
meclisleri karşımıza çıkmaktadır. Bahsi geçen bu meclisler karşılaşılan yeni
problemleri içtihat yönteminin kolektif akılla birleştirilmesi sonucunda çözüme
kavuşturmaktadır.

Burada dikkat
edilmesi gereken önemli bir konu ise, kolektif içtihat ve icma’ ın
birbirleriyle karıştırılmasıdır. İcma’ da tüm müçtehitlerin ittifakı söz konusu
ve icma’ ın esası durumunda iken, kolektif içtihatta alınan kararlarda
müçtehitlerin tamamının değil salt çoğunluğunun oluru önemlidir. Biz de bu
makalemizde kolektif içtihat ve mahiyetini ve içtihat meclislerini aktarmaya
çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Kolektif içtihat, Heyet İçtihadı, İçtihat Meclisleri

Kaynakça

• Abd el-Halil, el-İctihadu’l-cemaa ve ehemmiyetuhu fi’l- asri’l-hadis Ürdün Üniversitesi Araştırma Dergisi.Amidi, Ali b. Muhammed, el-İhkam fi usuli’l-Ahkâm, Daru’s-sumeyi’, 1. Baskı Riyad 2003.Apaydın, Yunus, “İçtihat” md. , DİA, XXI. İstanbul 2000.Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türkçe Sözlük, 11. Baskı, Ankara 2011.Buhari, Abdulaziz b. Muhammed Keşfu’l-esrar an usuli Fahri’l-İslam el-Pezdevi, thk. Muhammed Mu’tasım el-Bağdadi, Daru’l-kitabi’l-Arabi, Beyrut 1997.Cessas, Ebu Bekir Ahmed b. Ali er-Razi, el-Fusul fi’l-Usul (nşr.Uceyl Casim en-Neşemi), Kuveyt 1994.Dadaş, Mustafa Bülent, Bir Fetva Yöntemi Olarak Heyet İçtihadı ve İslam Dünyasında Bu Amaçla Kurulan Fıkıh Meclisleri, Bilimname XXVIII, 2015/1.Gazzali, Muhammed b. Muhammed, el-Müstesfa min ilmi’l-usul, thk. Muhammed Süleyman Eşkar, Müessesetü’r-risale, Beyrut 1997.http: //e-cfr.org/ar/index.php E. Tarihi 12.01.2019.http://ifa-india.org/ E. Tarihi 18. 01. 2019.https://kurul.diyanet.gov.tr/Hakkimizda E. Tarihi 12. 01.2019.İbn Kayyim el-Cevziyye, Şemsüddin Muhammed b. Ebi Bekr, İ’lamu’l-muvakki’ in an Rabbi’l-âlemin, thk. Muhammed Mu’ tasım el-Bağdadi, Daru’l-kitabi’l-Arabi, Beyrut 1996.iumsonline.org/ar/ E. Tarihi 13.01.2019.Karadâvi, Yusuf, el-Fıkhu’l-İslâmi beyne’l-asaleti ve’t-tecdid, Müessesetü’r-risale, Beyrut 2001.Karadâvi, Yusuf, el-Medhal li diraseti’ş-şeriati’l-İslamiyye, Müessesetü’rrisale, Beyrut 1997.Karaman, Hayreddin, İslam Hukukunda İçtihat, Ensar Neşriyat, İstanbul 2010.Kasani, Alauddin Ebu Bekr Mesud, Beda’i’s-sanai‛ fi tertibi’ş-şerai’, Müessesetü’ttarihi’l-arabi, thk. Muhammed Adnan Derviş, Beyrut 2000.Mecmau’l-fıkhi’l-İslâmi’d-düveli, Kararatu ve tavsiyatu Mecmai’l-fıkhi’l-İslami, Şarika 2011.Mecmau’l-fıkhiyyi’l-İslâmi, Kararatu ve tavsiyatu Mecmai’l-fıkhiyyi’l-İslâm, Mekke 2010.Osmani, Muhammed Taki, el-İctihadü’l-cemai, ( Mü’temeru’l-fetva ve Davabituha ) Basılmamış tebliğ; http://www.world-dialogue.org/MWL/fatwa/FCS1R2.pdf.Salih b. Abdullah b. Humeyd, el-İctihadu’lcemai ve ehemmiyetuhu fi nevazili’l-asri, Mecelletu’l-Fıkhi’l-İslami, 25. Sayı, 2010.Şaban Muhammed İsmail, el-İctihadu’l-cemai ve devrü’l-mecamii’l-fıkhiyye fi tatbikihi, Daru’l-beşari’l-İslamiyye, Beyrut 1998.Şerefi, Abdulmecid, el-İctihadü’l-cemai fi’tteşrii’l-İslami, Daru’l-kutubi’l-Katariyye, Doha 1996.