Hadisçilerle Tarihçi ve Edebiyatçıların Sağlam Nüsha Oluşturma İlkelerinin Karşılaştırılması

Yıl 2019, Sayı: 5, 57 - 69, 15.12.2019

Mahmut Gurbet

Öz

Makalemizde, hadisçilerle tarihçi ve edebiyatçıların sağlam nüsha oluşturma
ilkeleri, nüshaların tashihi, tamiri, çoğaltılması ve çoğaltılan bu metinlerin
sonraki nesillere sağlam bir şekilde aktarılması bağlamında mukayeseli bir
şekilde ele alınmıştır.

Bilindiği üzere zabt veya tesbit yönünden yeterli çaba gösterilmemiş olan
metinler, hadisçilere göre güvenilmez olarak addedilir veya bu hususta
gösterilen çabaların derecesine göre güvenilirlik kazanır. İşte bu temel ilke
sebebiyle hadisçiler sağlam bir hadis nüshasının nasıl oluşturulacağını ve
bunun ilkelerinin neler olduğunu derinlemesine tartışmışlardır. Onların ortaya
koyduğu ilkeler sadece hadis literatürünü değil; tarih, edebiyat ve metne
dayalı ilimlerin ilkelerinin oluşmasında da etkili olmuştur. Nitekim modern
tarih araştırmalarında ele alınan metin tenkidi diğer bir adıyla iç ve dış
tenkit yöntemleri ile hadisçilerin ortaya koyduğu yöntemler
karşılaştırıldığında etkinin boyutu ortaya çıkmaktadır. Ayrıca hadisçilerin
kullandıkları isnad sistemi, hadis sema‘ ve imlâ yöntemleri, nüshalara düşülen
icâzet ve sema‘ kayıtları vd. birçok yöntemin diğer alanlarda kullanılmayan
yöntemler olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hadis Sağlam Nüsha

Kaynakça

• Aşıkkutlu, Emin. Hadiste Ricâl Tenkîdi. İstanbul: 1997.Aşıkkutlu, Emin. “Metin Tenkidine Dair Müzâkere Metni, İslâmi İlimlerde Metodoloji/ Usûl Mes’elesi 2, Tartışmalı İlmi İhtisas Toplantıları”, 1, 2, 3 (15-16 Mart; 19-20 Nisan; 17-18 Mayıs 2008, İstanbul 2009).Ateş, Ahmet. “Metin Tenkidi Hakkında, Nihad Sami Banarlı, Dasitân-ı Mülûk-i Al-i, Osman Cemşîd ve Hurşîd Mesnevisi”. Türkiyat mecmuası. Ayrı basım (İstanbul: 1939): 253-267.Boratav, Pertev Naili. Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1969.Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı (Yayına hazırlayanlar: Murat Emre Şahin, Hasan Kadıköylü). Hisar Kültür Gönüllüleri, 2003.A.R. Gibb, Hamilton. İslam Medeniyeti Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Endülüs Yayınları, 1991.E. Halkın, Leon. Tarih Tenkidinin Unsurları Çev. Bahaeddin Yediyıldız. Ankara: TDK Yayınları, 1989.Gurbet, Mahmut. Hadiste Sağlam Nüsha Oluşturma Çalışmaları. Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, 2019.Hatîb el-Bağdâdî, Ebî Bekr Ahmed b. Ali (ö. 463/1071). el-Câmi’ li Ahlâki’r-Râvî ve Âdâbi’s-Sâmi. 3. Baskı. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.Hatîb el-Bağdâdî, Ebî Bekr Ahmed b. Ali (ö. 463/1071). Kitâbü’l-Kifâye fi İlmi’r-Rivâye. Matbaatü’s-Suud, ts.Hattâbî, Ebû Süleyman Hamd b. Muhammed b. İbrahîm el-Büstî (ö. 388/988). Garîbü’l-Hadis. Thk. Abdulkerîm İbrahîm el-Azbâvî. 2 Cilt. Şam: 1402/1982.İnan, Abdulkadir. Manas Destanı. Ankara: Meb. Yayınları, 1992.Kâdî İyâz b. Mûsa Yahsûbî (ö. 544/1149). el-İlma’ ilâ Ma’rifet’i Usûl’ür-Rivâye ve Takyîdi’s-Sema‘. 2. Baskı. Kâhire: Dâru’t-Turâs, h. 1185.Korkmaz, Zeynep. Kaşgarlı Mahmud ve Divan-u Lugati't- Türk, Türk Dili Üzerine Araştırmalar. Ankara: TDK Yayınları, 1995.Kütükoğlu, Mubahat S. Tarih Araştırmalarında Usul. İstanbul: 1998.Ch Langlois (d.1863-ö.1929) - Ch. V. Seignobos (d.1854-ö.1942). Tarih Tektkiklerine Giriş. Çev. Galip Ataç. İstanbul: 1937.Polat, Salahattin. Metin Tenkidi. İstanbul: İfav yay, 2010.Polat, Salahattin - Nazlıgül, Habil - Doğanay, Süleyman. Hadis Araştırma ve Tenkit Kılavuzu. İstanbul: İfav, 2008.Polat, Salahattin. Hadis Araştırmaları. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.Polat, Salahattin. “Metin Tenkidi” Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6 (1989): 113-130.Polat, Salahattin. “İslamî İlimlerde Metodoloji/Usül Mes'elesı 2”. Tartışmalı İlmi İhtisas Toplantıları 1,2,3, Çamlıca Sabahattin Zaim Kültür Merkezi (15-16 Mart, 19-20 Nisan, 17-18 Mayıs 2008, İstanbul 2009): 299-375.Râmhürmüzî, Hasan b. Abdurrahman (ö. 360/971). el-Muhaddisu’l-fâslıl beyner’r-râvî ve’l-vâî. (nşr. M. Accâc el-Hatîb). Kâhire: Dâru’l-fikr, 1984.İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Osman b. Abdurrahman eş-Şehrezûrî (ö. 643/1245). Ulûmu’l-Hadîs. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Fikr, 1998.Suyûtî, Hâfız Celaleddin (ö. 911/1505). Tedribu’r- Râvî Şerh-u Takrîbu’n- Nevevî. Beyrut: Müessesetü’r- Reyyân, 2009.Togan, A. Zeki Velidi. Tarihte Usul. 3. Baskı. İstanbul: Enderun Kitabevi, 1981.Umeri, Ekrem Ziya. Hadis Tarihi. Trc. İsmail Kaya. Konya: 1990.Yıldırım, Enbiya. Hadiste Metin Tenkidi Tarihi Süreç, Yeni Yaklaşımlar İstanbul: Rağbet Yayınları, 2009.ez-Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed (ö. 748/1348). Siyeru A'lami'n-Nübelâ. Nşr. Şuayb el-Arnaud-Hüseyin el-Esed. Beyrut: Müessesetü’r-risale, 1982. ez-Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed (ö. 748/1348). Mîzânu’l-İ’tidâl fî Nakdi’r-Ricâl. Thk. Ali Muhammed el-Bucâvî. 4 Cilt. Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1963.