TASAVVUFÎ BİR KAVRAM OLARAK HALVETİN İNSÂNÎ BOYUT AÇISINDAN KUR’ÂN VE SÜNNETE DAYALI OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2020, Sayı: 7, 61 - 80, 31.12.2020

Halim Gül

Öz

Halvet, bir şeyhin gözetiminde ve genellikle çilehâne olarak adlandırılan özel mekânlarda gerçekleştirilen kırk günlük mânevî eğitim tecrübesidir.Tasavvufta manevî-ruhî bir eğitim olarak uygulanan halvet/uzlet, hemen hemen bütün dinlerde de rastlanmaktadır. Ancak zahid ve sufîlerin eğitimlerinde halvet/uzlet uygulamalarına yer vermelerinin nedeni; Hz. Peygamber’e halvetin sevdirildiği, bu nedenle vahiy gelmeden önce Hira mağarasında inzivaya çekildiği, daha sonraki dönemlerde ise sürekli itikâfa girdiğini ileri sürerek, sünnet olarak telakki etmeleridir. Salikin halvet eğitimindeki asıl amacı, nefsi tezkiye ve kalbi tasfiye ederek Hakk Teâlâ’ya kurbiyet kesp etmektir. Ancak bu kurbiyyeti kazanan sufi, ömür boyu uzlet hayatını tercih etmemiştir. Çünkü o artık Allah’ın ahlakı ile ahlaklandığından halk içinde de halvet hayatı yaşayabilecek olgunluğa ulaşmıştır. Bu olgunluğu kazanan sufi halka hizmeti Hakk’a hizmet olarak telakki ettiğinden toplumsal hayata katılmıştır. Bu amaca matuf olmayan halvet/uzlet hayatına, sufiler itibar etmemişlerdir.
Bu çalışmada sufilerin manevî bir eğitim yöntemi olarak uyguladıkları halvet, Kur’an ve sünnet bağlamında ele alınıp değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Halvet, Uzlet, Kur'an, Sünnet

Kaynakça

• Abdullah el-Mevsılî, el-İhtiyâr li Ta’lîli’l-Muhtâr, tah. M. Dakika, Kahire 1370/1951.
• Abdülbakî, Muhammed Fuad, El-Mu'cemu'ül Müfehres Li-Elfazi'l Kur'ân'il Kerim, İstanbul 1982.
• Ahmet Bican, Enveru'l Âşıkin, Der.,Mehmet Faruk Gürtunca, Ülkü Kitap Yurdu, İstanbul 1972.
• Asım Efendi (Mütercim), Kamus Tercemesi, I-IV., İstanbul 1305.
• Bekrî, Muftafa Efendi, Hediyyetü’l-Ahbâb (Tıbyân İçinde), (Haririzâde, Tıbyanu Vesâili Hakâik fi Beyânı Selâsili't-Tarâik, c.I, Süleymaniye Kütüphanesi (İbrahim Ef. Böl.), no: 430)
• Buharî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail, es-Sahih, İstanbul ts.
• Cafer Seccâdî, Ferheng-i Lugât ve Istılâhât ve Ta‘bîrât-i İrfânî, Tahran 1403/1983.
• Cebecioğlu,Ethem,Hacı Bayram Veli, Kültür Bakanlığı yayınları, Ankara1991.
• Cürcani, Seyyidşerif, Matbaa-i Amire, İstanbul 1275.
• Dökmen, Üstün, Evrenle Uyumlaşma Sürecinde Varolmak Gelişmek Uzlaşmak, Remzi Kitabevi, İstanbul 2009.
• El-Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşf''ül Hafâ,I-II, Beyrut 1351.
• El-Kâşânî, Kemaluddîn Abdurrezzâk, Istılahâtu’s-Sûfiyye, thk.; Muhammed Kemal İbrahim Ca’fe, Merkezu Tahkikı’t-Türâs, Kahire 1981.
• Elmalı Hamdi Yazır, Hakk Dini Kur'ân Dili, Eser Neşriyat ve Dağıtım İstanbul 1982
• Eraydın, Selçuk, Tasavvuf ve Tarikatlar, Marifet Yayınları İstanbul 1990. Erzurumlu İbrahim Hakkı, Marifetnâme, haz.: F. Meyan, İstanbul 1981.
• Eşrefoğlu, Rumî, Müzekki'n-Nüfus, Divan Yayınları, İstanbul 1976.
• Frager, Robert, Kalb Nefs ve Ruh, çev.,İbrahim Kapaklıkaya, Gelenek Yayıncılık 2005. Gazalî, Ebu Hamid Muhammed, İhyâ u Ulumiddin, Beyrut 1983. Gazalî, Ebu Hamid Muhammed, İhyâ u Ulumiddin, çev.Mehmed Serdaroğlu Badir Yayınevi, İstanbul 1971.
• Hucvirî, Ali b. Osman, Keşf’ul-Mahcûb, çev.; Süleymen Uludağ, Dergâh Yayınları, İstanbul 1982.
• İbn Acîbe el-Hasenî, Bahru’l-Medîd fî Tefsîr’l-Kur’âni’l-Mecîd, terc.: Dr. Dilaver Selvi, Semerkand Yayınları, İstanbul 2012.
• İbn Hişam, Ebu Muhammed Abdülmelik,el-Himyeri. es-Siratü’n-Nebeviyye, (Daru’l-Kalem) Beyrut ts.
• İbn Mace, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezid, es-Sünen, Mısır 1952.
• İbn Manzur, Ebu'l-Fazl Cemaluddin Muhammed b. Mukerrem, -Arab, I- XV, Beyrut 1956.
• İbn Teymiye, Mecmûu’l Fetevâ, haz. Abdurrahmân b. Muhammed Mecdi, Riyad 1381.
• İbnü’l-Arabî Muhyiddin Mu’cemu Istılâhâti’s-Sufıyye, tah. B. Abdülvehhab el-Cabî, Daru'l-îmami Müslim, Lübnan 1990.
• İbnü’l-Arabî Muhyiddin, el-Futûhâtü’l-Mekkiyye, nşr. Muhammed Abdurrahmân el-Mer’aşlî, I-IV, Beyrut 1997.
• İkbal, Muhammed Calvidname, çev: Annemarie Schimmel, Kırkambar Yayınlan, Istanbul, 1999. İsmail-i Ankaravî, Minhâcü’l-Fukara, Bulak 1256.
• Kuşeyri, Abdulkerim, er-Risale, thk. Ali Abdulhamid Baltacı ve Ma’rûf Zerrîk, Beyrut ts.
• Muhammed Darmika- Sühham Tevfik, İbn Teymiye ve’s-Sûfiyye, el-Mektebü’l-İslâmi, Beyrut 1992.
• Nûru’l-Arabi, Muhammed, Niyâzî-i Mısrî Divanı Şerhi, haz: Mustafa Tatcı, İbrahim Ozay, H Yayınları, İstanbul 2014.
• Ömerü’l-Fuâdî, Risale fî Beyâ-i Fezâil-i İtikâf ve’l-Halvet, Süleymaniye Kütüphanesi (Esad Efendi Bölümü), no:,1734/5.
• Özköse, Kadir, Rahmete Susayanların Halvet/ Çile Eğitimi, Somuncubaba, Mart 2012.
• Öztürk, Yaşar Nuri, Kur'ân ve Sünnette Tasavvuf, İstanbul.1990.
• Ragıb el-İsfehânî,Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal, El-Müfredât, Kahire 1906.
• Rahmi Serin, İslam Tasavvufunda Halvetiler ve Halvetilik, Petek yayınları İstanbul 1984.
• Sühreverdi, Ebu Hafs Şihabuddîn Ömer, Tasavvufun Esasları, trc.: H. Kamil Yılmaz, İrfan Gündüz, Vefa Yayıncılık, İstanbul.1991.