KUR’ÂN-I KERÎM’İN ARAP DİLİNE ETKİ ve KATKILARI

Yıl 2020, Sayı: 7, 182 - 199, 31.12.2020

Yakup Eroğlu

Öz

Yeni bir din ve kutsal bir akîde olarak İslâm, Arap toplumunu, dönemin şartları içerisinde yüksek bir medeniyet seviyesine ulaştırmış, mukaddes bir kitap olarak Kur’ân, muhataplarının zihinlerinde, ferdî ve ictimâî hayatlarında köklü değişimler gerçekleştirmiştir. Hiç şüphesiz Kur’ân-ı Kerîm, en önemli etkisini Arap dili üzerinde göstermiş, bu toplumun edebi hayatını yeni bir yöne sevk etmiştir. Son ilahi kitap olan Kur’ân-ı Kerîm’in dili olan Arapça, Kur’ân’ın nüzulü ile beraber yepyeni bir döneme girmiş, yeni kelime, ifade ve deyimlerle dil hazinesi iyice zenginleşmiş, daha önce sadece Arap yarımadasında konuşulan bul dil özellikle İslâm fetihleriyle beraber dünyanın birçok bölgesine yayılmıştır. Kur’ân lafızlarının manalarını tespit etmek, dil kurallarını belirlemek ve edebi sanatları ve incelikleri daha iyi anlamak maksadıyla lügat, sarf ve nahiv ve belâgat gibi ilim dalları ortaya çıkmış ayrıca ilahî vahyi en doğru şekilde anlama gayretleri neticesinde Kur’ân merkezli birçok ilim dalı doğmuş ve Arapça zamanla büyük bir kültür ve medeniyet dili olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân-ı Kerîm, Arap Dili, Lügat, Sarf, Nahiv, Belâgat

Kaynakça

• Aktan, Ali, “Arap Yazısının Doğuşu, Gelişmesi ve İslâm Yazısı Haline Gelmesi”, İslâmi Araştırmalar Dergisi, 2, (6), 1988, 61-67.
• Aslan, Ahmet, “Kur’ân-ı Kerîm ve Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Arap Dili Üzerindeki Etkileri”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (42), 2019, 27-55.
• Aydın, İsmail, Kur’ân’ın Filolojik Yorumu, Ankara Okulu Yay., Ankara, 2014.
• Bulut, Ali, İslâm Öncesi Araplarda Dil ve Edebiyat (Arap Yazısı), Ed.: Mustafa Çağrıcı, KURAMER Yay., İstanbul, 2019.
• Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb el-Kinânî, el-Beyân ve’t-Tebyîn, Dâr ve Mektebetü Hilâl, Beyrut, 1423.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usûlü, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara, 2014.
• Çelik, Ahmet, Kur’ân Semantiği Üzerine, EKEV Yay., Erzurum, 2002.
• Çetin, Nihad M., “Arap” (Yazı-Dil-Edebiyat), TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 1991, III/276-309.
• Dayf, Şevkî, Târihu’l-Edebi’l-‘Arabî: el-Asru’l-İslâmî, Dâru’l-Meârif, Kâhire, 1964.
• Doğru, Erdinç, İşler, Emrullah, “Kur’ân Deyimlerinin Semantik Analizi”, Eski Yeni: Anadolu İlahiyat Akademisi Araştırma Dergisi, (27), 2013, 79-102.
• ed-Dânî, Ebû Amr Osman b. Saîd b. Osman el-Ümevî, el-Muhkem fî Nakti'l-Mesâhif, Thk.: İzzet Hasan, Dâru’l-Fikr, Dımaşk, 1407/1986.
• el-Bereketî, Muhammed Amîm İhsân el-Müceddidî, et-Ta’rîfâtu’l-Fıkhiyye, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1424/2003.
• el-Cevherî, Ebû Nâsr İsmâil b. Hammâd, Tâcu’l-Luğa ve Sıhâhu’l-‘Arabiyye, Thk: Ahmed Abdulğaffar Attâr, Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, (4. baskı), Beyrut, 1407/1987.
• el-Cümeylî, es-Sâlih, “Eseru’l-Kur’âni’l-Kerîm fî Hatti’l-‘Arabî”, Mecelletü’l-Buhûs ve Dirâsâti’l-Kur’âniyye, Sayı: 9, Yıl: 5-6.
• el-Cündî, Enver, el-Fushâ Luğatu’l-Kur’ân, Dâru’l-Kitâbi’l-Benânî, Mektebetü’l-Medrese, Beyrut, 1402/1987.
• el-Cürcânî, Alî b. Muhammed eş-Şerîf, Kitâbu’t-Ta‘rîfât, Dâru’l-Kutubil-İlmiyye, Beyrut, 1403/1983.
• el-Hâşimî, es-Seyyid Ahmed, Cevâhiru’l-Edeb fî Edebiyyât ve İnşâ Luğati’l-‘Arab, el-Mektebetü’t-Ticâriyyetü’l-Kübrâ, Mısır, 1969/1389.
• el-İsfahânî, Râgıb, Müfredât Kur’ân Kavramları Sözlüğü, Trc.: Abdulbaki Güneş, Mehmet Yolcu, Çıra Yay., İstanbul, 2001.
• el-İskenderî, Ahmed, İnânî Mustafâ, el-Vesît fî Edebi’l-‘Arabî ve Târîhuhu, Matbaatü’l-Meârif, Kahire, 1343/1925.
• Emin, Ahmed, Fecru'l-İslâm, Dâru'l-Kitâbi'l-İlmî, Beyrut, 1969.
• Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, Rağbet Yayınları, İstanbul, 1998.
• er-Radî, Şerîf, Telhîsu’l-Beyân fî (an) Mecâzâti’l-Kur’ân (Kur’ân Mecâzları), Terc.: İsmail Durmuş, KURAMER Yay., İstanbul, 2016.
• er-Râfiî, Mustafa Sâdık, İ‘câzu’l-Kur’ân ve Belâğatu’n-Nebeviyye, Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, (8. Baskı), 1425/2005.
• Es‘ad, Mahmud, Târîh-i Dîn-i İslâm, Haz.: Ahmet Lütfi Kazancı, Osman Kazancı, Marifet Yay., İstanbul, 1995.
• es-Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebû Bekr, el-Muzhir fî Ulûmi'l-Luga ve Envâihâ, Thk.: Fuâd Ali Mansûr, Dâru’l-Kütübil-İlmiyye, Beyrut, 1998/1418.
• ______, el-İtkân fî Ulûmi’l-Kurân I-II, Thk: Muhammed Mursî Abdulhamîd, Muhammed ‘Avz Heykel, Dâru’s-Selâm, Kâhire 1434/2013.
• Fehmi, Mehmed, Târîh-i Edebiyât-ı Arabiyye: Câhiliye Devri, Matbaa-i Âmire, İstanbul, 1917/1335.
• Hoca, Hayrettin, “Fazlu’l-Kur’âni’l-Kerîm ve Eseruhu fî Hıfzi’l-Luğati’l-‘Arabiyyeti ve İsrâihâ”, Pencap Üniversitesi, Mecelletü’l-Kısmi’l-‘Arabî, Lahor, (19), 2012, (14-36)
• Işık, Mesut, Kur’ân-ı Kerîm’de Deyimler ve İnsanın Temel Özellikleri, Fenomen Yay., Erzurum, 2019.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ, es-Sâhibî fî Fıkhi'l-Luğa ve Sünenü’l-‘Arabî fî Kelâmiha, Nşr.: Muhammed Alî Beydûn, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1418/1997.
• İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed, Mukaddime I-II, Thk.: Abdullah Muhammed ed-Derviş, Dâru’l-Hidâye, Dımaşk, 1425/2004.
• İbn Hallikân, Ebu’l-Abbâs Şemsuddîn Ahmed b. Muhammed, Vefeyâtü’l- A‘yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zemân, Thk.: İhsân Abbâs, Dâru Sâdr, Beyrut, 1994.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mukerrem, Lisânu’l-‘Arab I-XV, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 2013.
• İbnü’n-Nedîm, Ebû’l-Ferec Muhammed b. Ya’kûb İshâk, el-Fihrist, Thk: İbrahim Ramazân, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrût, 1417/1997.
• Karaalp, Cahit, “Salât Kavramının Semantik Analizi”, İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9, (1), 2018, 173-212.
• Küçükkalay, Hüseyin, Kur’ân Dili Arapça, Manevi Değerleri Koruma ve İlim Yayma Cemiyeti, Konya, 1969.
• Mecmeu’l-Luğati’l-‘Arabiyye, el-Mu‘cemu’l-Vasît, Dâru’l-Meârif, Mısır, 1972.
• Ohlander, Eric S., “Fear of God (Taqwa) in the Quran Some Notes on Semantic Shift and Thematic Context (Kur’ân’da Allah Korkusu (Takva): Semantik Değişiklik ve Tematik Bağlam Üzerine Bazı Açıklamalar)”, Çev.: Faruk Özdemir, İslâmi Araştırmalar Dergisi, 22, (1), 2018, 18-27.
• Özbalıkçı, Mehmet Raşit, Kur’ân ve Hadisin Arap Gramerindeki Rolü, Akademi Yay., İzmir, 2006.
• Öznurhan, Halim, İslâm Öncesi Araplarda Dil ve Edebiyat (Kur’ân’ın Arap Diline Tesiri), Ed.: Mustafa Çağrıcı, KURAMER Yay., İstanbul, 2019.
• Sancak, Yusuf, Arapça-Türkçe Bağlamında Dilde Değişmeler ve Gelişmeler, Fecr Yay., Ankara, 2014.
• Ûde Halîl Ebû Ûde, et-Tatavvuru’d-Delâlî, Mektebetü’l-Menâr, Ürdün, 1405/1975.
• Yılmaz, Mehmet, Kur’ân-ı Kerîm ve Hz. Peygamberin Asr-ı Saâdet Arap Şiirine Etkisi, Emin Yay., Bursa, 2015.
• Zeydân, Corci, Târîhu Âdâbi’l-Luğati’l-‘Arabiyye, Nşr.: Yûsuf eş-Şeyh Muhammed el-Bukâî, Dâru’l-Fikr, Beyrût, 2005.