LIFE, TREATISES ON SUFISM AND TRANSLATION OF HIS TREATISE ''A LESSON IN IMPROVING BOYS MORALS'' OF MULLA ABDULLAH DIBEWI, ONE OF THE SCHOLARS OF ERCISH DISTRICT

Yıl 2021, Sayı: 8, 154 - 177, 30.06.2021

Ferhat Saçak , Ahmad Akıl

Öz

Every scholar and thinker offered their services to the society, taking into account the needs of their time and conditions. In this context, Anatolian geography has hosted many scholars and thinkers. People who lived in Anatolia received education from the famous teachers of the period in the oriental madrasas and performed their services in accordance with the needs of this region. As in many regions, competent Sufis in the field of Sufism have grown in Anatolia, as well. Our study includes life, scientific personalities, teachers, students, treatises on Sufism and the introduction and the translation of his treatise on Sufism named ''A lesson in improving boys morals'' of Mulla Abdullah Dibewî, -who lived in Turkey's Eastern Anatolia and continued his life in the Republican Period. (Arı) Being a scholar, teacher, alfaqui, Sufi and an opinion leader in the Ercish district of Van, where he lived, Mulla Abdullah, received education from prominent teachers of the period and raised hundreds of students. His students, who were trained by Mulla Abdullah, inherited his legacy after him and followed his path. In this study, it is aimed to bring to light a scholar who has sunk into oblivion and who has crucial contributions to Sufism. In addition to this, Mulla Abdullah's treatise on the morality of children was also reviewed and translated.

Anahtar Kelimeler

Abdullah Dibewi, Ercish, Boys Morality

ERCİŞ İLÇESİ ÂLİMLERİNDEN MOLLA ABDULLAH DİBEVİ'NİN HAYATI, TASAVVUFA DAİR RİSALELERİ VE ‘‘DERSUN FÎ-TAHSÎNİ AHLÂKİ’S- SİBYAN’’ ADLI RİSALESİNİN TERCÜMESİ

Öz

Her âlim ve mütefekkir kendi döneminde toplumun ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak halka hizmet etmiştir. Anadolu coğrafyası da bu bağlamda birçok âlim ve mütefekkire ev sahipliği yapmıştır. Anadolu’da yaşamış şahsiyetler şark medreselerinde dönemin meşhur hocalarından eğitim alıp bu bölgenin ihtiyaçları doğrultusunda hizmetlerini ifa etmişlerdir. Birçok bölgede olduğu gibi Anadolu'da da tasavvuf alanında yetkin mutasavvıflar yetişmiştir. Çalışmamız; Türkiye'nin Doğu Anadolu bölgesinde yaşamış ve Cumhuriyet Dönemi’nde hayatını sürdürmüş olan Molla Abdullah Dibevi'nin (Arı) hayatı, ilmi şahsiyeti, hocaları, talebeleri tasavvufa dair risaleleri ve ''Dersun fî Tahsîn-i Ahlâkı’s- Sibyan'' adlı risalesinin tercümesini içermektedir. Âlim, müderris, fakih, mutasavvıf ve Van'ın Erciş ilçesinde kanaat önderi olan Molla Abdullah dönemin sayılı hocalarından eğitim almış ve yüzlerce talebe yetiştirmiştir. Molla Abdullah'ın yetiştirmiş olduğu talebeleri ondan sonra mirasını devralarak onun yolunu takip etmişlerdir. Bu çalışmada tasavvufa önemli katkıları olan Molla Abdullah'ın tasavvufi çalışmaları gün yüzüne çıkarılması amaçlanmıştır. Bununla birlikte Molla Abdullah'ın çocuk ahlakı üzerine kaleme almış olduğu risalesi de gözden geçirilerek tercüme edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Abdullah Dibevî, Erciş, Çocuk Ahlakı

Kaynakça

• Algar, Hamid. ''Hâlidîyye''. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/295-296. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Arvas, Maliki Ejder. Seyyid Hacı Kasım El-Bâğdadî Nesep ve Nesli (Arvasiler). İstanbul: Alka Matbaacılık, 2008.
• Avcı, Casim. ''Hilâfet''. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/546-553. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Aydın, Muhammed. Erciş İlçe Müftülüğü Dergisi 1 ( 2011), 36-37.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-Buhârî. el-Câmi‘u’s-Sahîhu’l-Müsnedü’l-Muhtasar Min Hadîsi Rasûlillâh Sallallâhu Aleyhi Ve Sellem Sahîh-i Buhârî. thk. Muhammed Züheyr b. Nasır. 6 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Tavk en-Necât, 1. Basım, 1422.
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Kur’an Yolu”. Erişim 25 Şubat 2021. https://kur’ân.diyanet.gov.tr
• Dibevî, Abdullah. Dersun Fî Tahsîni Ahlâkı Sibyan. Yazma Nüsha Fotokopisi.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Şu'ayb el-Arnâût vd. 7 Cilt. Dimeşk: Daru'r-Risaletu'l İlmiyye. 1. Basım, 2009.
• Irâkī, Ebü’l-Fazl Zeynüddîn Abdürrahîm b. el-Hüseyn b. Abdirrahmân el-Irâkī. el-Muġnî ʿan ḥamli’l-esfâr fi’l-esfâr fî taḫrîci mâ fi’l-İḥyâʾi mine’l-aḫbâ. Beyrut: Daru İbn Hazm, 1. Basım, 2005.
• Kartal, Necmettin. ''Hâlidî Tarikatının Halifelerinden Molla Muhyiddîn El-Hâvelî ve Tasavvufa Dair Fetvâları''. Mevlânâ Hâlid-î Bağdâdî ve Hâlidîliğin Bingöl ve Çevresi Üzerindeki Etkisi Ulusal Sempozyumu, ed. Orhan Başaran. 462-463. İstanbul: Berdan Matbaacılık, 2017.
• Kavak, Abdulcebbar. Mevlana Halid-i Nakşibendî ve Halidîlik. İstanbul: Nizamiye Akademi Yayınları. 2016.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. en-Nişaburî. el- Câmiu's- Sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 4 Cilt. Kahire: Daru ihyai't-türasi'l-arabi, 1. Basım, 1412/1991.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre et-Tirmizî. el-Camiul Kebir. thk. Beşşâr Avvâd Ma'rûf. 2 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Ğarbi'l-İslamî, 1. Basım, 1996.
• Türer, Osman. Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihi. İstanbul: Ataç Yayınları, 2015.
• Yılmaz, Ömer. Geçmişten Günümüze Tasavvuf ve Tarikatlar. Ankara: Akçağ Yayıncılık, 2017.