JOHN STUART MILL’İN VE ETİK MUTLULUK ÖĞRETİSİ

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 13, 225 - 249, 31.12.2023

Selahattin Aydar

Öz

Klasik liberalizmin önemli bir temsilcisi kabul edilen ve aydınlanma düşüncesinin bilimsel temelli bilgi ve dünya anlayışını benimsemiş olan John Stuart Mill, ahlak anlayışını da aynı bilimsel temeller üzerine oturtmaktadır. Antik çağın hazcı etik yaklaşımlarını, aydınlanma döneminin önemli bir kavramı olan faydacılık ile sentezleyerek ahlaka toplumsal bir nitelik kazandırmaya çalışan Mill, bu konuda kendinden önceki düşünürlerin özellikle de Jeremy Bentham’ın görüşlerini referans almaktadır. Diğer ahlak filozofları gibi ahlakın asıl amacının acıdan kaçıp hazza yönelmek olduğunu kabul eden Mill, hazları nitelik ve incelikleri açısından sınıflandırır ve gerçek mutluluğu sağlayan hazların niteliksel hazlar olduğunu kabul eder. Mill’e göre insan davranışlarının belli bir amacının bulunması gerekir. Bu amaç ise bireysel ve toplumsal mutluluğu sağlamaya yönelik olmalıdır. Bu türden bir davranış, toplumsal faydayı öngördüğü için esasen ahlaki bir davranış olarak da kabul edilir.

Anahtar Kelimeler

John Stuart Mill, ahlak, faydacılık, haz, mutluluk

Kaynakça

• Aydın, Metin. “John Stuart Mill’in Faydacı Ahlakı”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15/28, (2013), 143-167.
• Bakır, Kemal. Francis Hutcheson ve Ahlak Duyusu Teorisi, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2016.
• Bentham, Jeremy. Yasamanın İlkeleri, çev. Barkın Asal, İstanbul: Oniki Levha Yayınları, 2017.
• Bergson, Henry. Etik ve Politika Dersleri, çev. B. Garen Beşiktaşlıyan, İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2016.
• Berlin, Isaiah. “John Stuart Mill and Ends Of Life”, J.S. Mill On Liberty In Focus, edited By John Gray & G.W. Smith, London And New York: Routledge, (2003), 131-161.
• Capaldi, Nicholas, John Stuart Mill çev. İsmail Hakkı Yılmaz, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2010.
• Cevizci, Ahmet. Etiğe Giriş, İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2008.
• Cevizci, Ahmet, Felsefenin Kısa Tarihi, Ankara: Say Yayınları, 2015.
• Donald G. Tannenbaum & David Schultz, Siyasi Düşünce Tarihi, Filozoflar ve Fikirleri, çev. Fatih Demirci, Ankara: Adres Yayınları, 2013.
• Elmalı, Osman ve Özden, H. Ömer. İlkçağ Felsefesi Tarihi, İstanbul: Arı Sanat Yayınları, 2015.
• Elmalı, Osman. George Edward Moore’da Etik, İstanbul: Arı Sanat Yayınevi, 2007.
• Giddens, Anthony, Modernite ve Bireysel Kimlik, Genç Modern Çağda Benlik ve Toplum, çev. Ümit Tatlıcan, İstanbul: Say Yayınları, 2010.
• Gray, John. “Mill’s Conception of Happiness And The Theory of Individuality”, J.S. Mill On Liberty In Focus, Edited By John Gray & G.W. Smith, Taylor & Francis e-Library, 2003. 190-212.
• Güriz, Adnan. Faydacı Teoriye Göre Ahlak ve Hukuk, Ankara: Ajans-Türk Matbaası, 1961.
• Scarre, Geoffrey. Utilitarianism, Londan And New York: Routledge, 1996.
• Hampsher-Monk, Iain. Modern Siyasal Düşünce Tarihi, çev. Kollekif, İstanbul: Say Yayınları, 2004.
• Hume, David. İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme çev. Ergün Baylan, Ankara: Bilge Su Yayıncılık, 2009.
• Kelly, Laura Rae. William Thompson And Anna Wheeler: Equality And Utilitarianism In The 19. Century, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Queen’s University, Kingston, Ontario, Canada, 2015.
• Kymlicka, Will. Çağdaş Siyaset Felsefesine Giriş, çev. Ebru Kılıç, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Macit, M.Hanifi. “Teleolojik Etik Anlayışın Deontolojik Eleştirisi”, Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 13, (2009), 84-91.
• Mill, John Stuart. “A System of Logic Ratiocinative and Inductive”, Collected Works Of John Stuart Mill, Ed. J.M. Robson and others, Vol. VIII, Toronto and London: University of Toronto Press, (1962), 795-902.
• Mill, John Stuart. Autobiography, London: Longmans, Green, Reader And Dayer, 1874.
• Mill, John Stuart.Utilitarizm, Canada: Batache Books Kitchener, 2001.
• Mill, John Stuart, “Essays On Ethics, Religion, and Society”, Collected Works Of John Stuart Mill, ed. J.M. Robson and others, Toronto and London: University of Toronto Press, (1962), 369-451.
• Mill, Stuart John. Faydacılık, çev. Selin Aktuyun, İstanbul: Alfa Klasik Yayınları, 2017.
• Özlem, Doğan. Etik-Ahlak Felsefesi, İstanbul: Notos Kitap Yayınevi, 2015.
• Sporupski, John. Why Read Mill Today? London: Routledge, 2006.