ABDULLAH EN-NURSÎ VE “EL-KELİMÂTU’L-VEFİYYE Bİ ŞERHİ’L-MA‘FUVVÂTİ’L-HALÎLİYYE” ADLI ESERİ

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 15, 80 - 101, 31.12.2024

Hasan Aksoy

Öz

Çalışmamızda Türkiye’nin Doğu ve Güney Doğu bölgesindeki medreselerde yetişmiş ve meşhur olan Molla Abdullah en-Nursî’nin hayatı ve el-Kelimâtu’l-vefiyye bi Şerhi’l-Ma‘fuvvâti’l-Halîliyye adlı eseri ele alınmıştır. İslâmî ilimlerdeki üstünlüğü Molla Halil’in Ma‘fuvvât adlı risâlesi üzerine telif ettiği el-Kelimâtu’l-vefiyye bi Şerhi’l-Ma‘fuvvâti’l-Halîliyye isimli eseriyle kanıtlanmıştır. Her ne kadar Molla Halil’in mezkur risâlesi üzerine farklı çalışmalar yapılmışsa da ilk ve en geniş olan çalışma Molla Abdullah en-Nursî’ye ait olduğu bilinmektedir. İlk şerh çalışması Molla Abdullah’a ait olduğundan ondan sonra Molla Halil’in risâlesine şerh yazanların büyük oranda kendisinden yararlandığı fark edilmektedir. Son dönem Şâfiî mezhebinin önemli âlimlerinden olan Nursî, önceki âlimlerin konuyla ilgili yazdığı eserlere dayanarak el-Kelimâtu’l-vefiyye’de ma‘fuvvât konusu kapsamında mezhep içerisinde yapılmış içtihatları, verilen fetvaları, farklı görüşler arasında tercih edilmeye layık olanı ve görüş ihtilaflarını geniş bir perspektifle ortaya koymaktadır. Araştırmanın neticesinde Molla Abdullah’ın şerhinde orijinal bir çalışma yürüttüğü tespit edilmiştir. Onun eserinde istifade ettiği her görüşe kayıtsız şartsız katılmadığı gerekli gördüğünde karşı çıkarak eleştiride bulunduğu fark edilmektedir. Şimdiye kadar akademik camiada Molla Abdullah ve eseri el-Kelimâtu’l-vefiyye’de ma‘fuvvât hakkında her hangi bir çalışmanın yapılmaması bizi böyle bir çalışmaya sevk etmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Ma‘fuvvât, Molla Halil, Abdullah Nursî, el-Kelimâtu’l-Vefiyye

Kaynakça

• Akdağ, Sait. “Said Nursî ve Siyasî Düşünceleri”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2009.
• Atan, Ömer Faruk. “Molla Halil es-Si‘irdî’nin Risâle fi’l-Ma‘fuvvât Adlı Eserinin Fıkhî Açıdan Değerlendirilmesi ve Tahkîki”. Kocaeli İlahiyat Dergisi 6/1 (Haziran 2022), ss.75-118.
• Badıllı, Abdülkadir. Said-i Nursî Mufassal Tarihçe-i Hayatı. İstanbul: Timaş Yayınları, 1990.
• Bahadıroğlu, Yavuz. Bediüzzaman Said Nursî Hayatı-Tefekkürü-Mücadelesi. İstanbul: Nesil Yayınları, 2005.
• Bayrak, Hüseyin. “Mahmûd b. Abdülkahhâr’ın Şerhu’l-Ma‘fuvvât’adlı Eserindeki Konuların Mezhepler Arası Mukâyesesi ve Değerlendirilmesi”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 2014.
• Câsım, Sa‘d Sabbâh-Yusuf Abdulkadir. “el-İlletü’n-nahviyye ‘inde’z-Zeccâcî”. Külliyetü’t-Terbiyye li’l-Benât 2/14 (2021.
• Çağmar, M. Edip. Halefu’l-Ahmer ve Mukaddime fî’n-Nahv Adlı Eseri. b.y.: Ankara 2006.
• Derşevi, Muhammed Şafi. “Şeyh Mahmûd ez-Zokaydî’nin “Şerhu’l-Ma’fuvat Adlı Eserinin Tahkiki ve Değerlendirilmesi”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt 2019.
• Ergin, Mehmet Cevat. “Arap Dilinde Nahiv İlletleri Üzerine”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Marife Dergisi S. 1, Konya 2009.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd. et-Takrîb li haddi’l-mantık ve’l- medhalu ileyh. b.y.: Beyrût ts.
• İbnu’l-‘İmâd, Şihâbuddîn Ahmed. Manzûme fî’l-fıkh. Mısır: el-Mektebetu't-Tevfîkiyye, 1299.
• İbn Manzûr, Celâluddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-‘Arab. ‘‘all’’. Beyrut: Dâru Sadr, 1993.
• İbn Madâ, Ebu'l-ʻAbbas Ahmed b. Abdurrahman b. Muhammed. Kitâbu’r-Red ‘ale’n-nuhât. thk. Muhammed İbrahîm el-Bennâ. Kâhire: Dâru’l-İʻtisâm, 1989.
• Kutay, Cemal. Çağımızda Bir Asr-ı Saadet Müslümanı Bediüzzaman Said Nursî Kur'ân Ahlâkına Dayalı Yaşama Düzeni. İstanbul: Yeni Asya Yayınları, 1980.
• Malazgirdî, Molla Muhammed Zahid. Ucâle muktatafe min eklâmi efâdli’l-‘ulemâi ve’d-dekâtire fî hayâti’l-imâmi’l-celîl el-Ustâz Bedîüzzaman Said en’n-Nursî. Beyrut: Dâru’l-Âfâki’l-Cedîdiyye, ts.
• Nahle, Ahmed. Usûlü’n-nahvi’l-Arabî. Bayrut: Dâru’l-Ulûmi’l-Arabiyye, 1407.
• Nursî, Abdurrahman. Bediuzzaman’ın Tarihçe-i Hayatı. İstanbul: Necm-i İstikbal Matbaası, 1335.
• Nursî, Molla Abdullah. el-Kelimâtu’l-vefiyye bi Şerhi’l-Ma‘fuvvâti’l-Halîliyye. thk. Muhammed Şerif Eroğlu. İstanbul: Sembol Yayınları, ts.
• Öncü, Mustafa. “Molla Halil es-Siirdî’nin ‘Basîretu’l-Kulûb fî Kelâmi ‘Allâmi’l-Ğuyûb Adlı Eserinin Arap Dili Açısından İncelenmesi”. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır 2013.
• Siʻirdî, Molla Halîl, Risâle sağîra fi’l-ma'fuvvât. (El yazma).
• Şahiner, Necmettin. Bilinmeyen Taraflarıyla Bediüzzaman Said Nursî. İstanbul: Nesil Yayınları, 2006.
• Tekin, Mahmut. Molla Halîl es-Si‘irdî ve el-Kâmûsu’s-Sânî fî’n-Nahv ve’s-Sarf ve’l-Me‘ânî Adlı Eseri. Ankara İlahiyat Yayınları, 2020.
• Tekin, Mahmut. el-Kâfiyecî ve Şerhu’l-iʿrâb ʿan Kavâʿidi’l-iʿrâb. Ankara: İlahiyât Yayınları, 2022.
• Uslu, Halil. Bediüzzamanın Kardeşi Abdülmecid Nursi. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat.
• Abdülkerim Ünalan, ‘‘Molla Halil es-Siirdî’nin Fıkhi Yönü’’, Uluslararası Siirt Sempozyumu, Birleşik Matbaa, İzmir 2007.
• Yaşar, Mehmet. Aziz İsferâyînî ve ʿiṣâm ʿale’l-Câmî Adlı Eserinin Tahlili. (İstanbul: İksad Yayınları, 2023).
• Zebîdî, Muhammed b. Muhammed b. ‘Abdirrezzâk el-Huseynî. Tâcul-‘arûs min cevahiri’l-Kâmûs. "şrh", thk. Mecmû ‘atun mine'l-‘Ulamâ. b.y.: Dâru'l-Hidâye, ts.
• Zeccâcî, Ebu’l-Kâsım Abdurrahmân b. İshâk en-Nihâvendî. el-İzâh fî ʿileli’n-nahv. Beyrut: Daru’n-Nefaʾis, 1406.