KLASİK İSLAM AHLAK FELSEFESİ ESERLERİNDEKİ ÇOCUK TERBİYESİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 15, 1 - 29, 31.12.2024

Haci Sağlık

Öz

Çocuk, genel olarak yetişkin olmayan, bedensel, bilişsel ve psikolojik olarak olgunluğa erişmemiş birey demektir. Çocuk eğitimi yani terbiyesi ise zamanın şartlarına bağlı olarak çocuğa dini, ahlaki, kültürel, örfi vb. değerler, bilişsel, duyuşsal, psiko-motor beceriler ile mesleki ve toplumsal unsurların öğretilmesi ve kazandırılması süreci gibi birçok hususu ifade eder. Çocuk terbiyesinin çok farklı boyutları mevcut olup bununla alakalı olarak tarihi süreçte farklı bakış açıları ortaya çıkmıştır. İslam düşünce tarihinde çocuk terbiyesi ile ilgili olarak görüş ve bakış açılarının yer aldığı alanlardan biri de klasik İslam ahlak felsefesi kitaplarıdır. Bu eserlerde dönemin dini, ahlaki, kültürel ve ekonomik şartlar ile eğitim anlayışına bağlı olarak çocuk terbiyesi ile ilgili hususlar üzerinde durulmuştur. Bu makalede klasik İslam ahlak felsefesi eserlerinden olan İbn Miskeveyh’in Tehzîbü’l-Ahlâk, Nasîruddîn Tusî’nin Ahlâk-ı Nâsırî, Celâleddin ed-Devvânî’nin Ahlâk-ı Celâlî ve Kınalızâde Ali Efendi’nin Ahlâk-ı Alâî adlı eserlerindeki çocuk terbiyesine dair hususlar ele alınıp değerlendirilecek. Burada değerlendirme, yorumlama, mukayese etmeye dayalı bir yöntem kullanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Eğitim, Ahlak, Çocuk terbiyesi

Kaynakça

• K. Kerim. Diyanet Vakfı Meali. Erişim 22.09.2024. https://www.kuranmeali.com.
• Ay, Mehmet Emin. “Ailede Verilecek Din Eğitiminde Genel Prensipler”. İslam’da Aile ve Çocuk Terbiyesi II, ed. İbrahim Canan. 361-374. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Aydın, Mehmet Zeki. “Müslüman Ailede Çocuk ve Çocuk Eğitiminde Sorumluklar”, Çocuk ve Medeniyet Dergisi 6/12, (2021), 47-78.
• Aytürk, Nihat. Sosyal Davranış ve Protokol. Ed. Nihat Aytürk-Adili Sadık Bahçe. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yay., 2019.
• Bayraktar, Faruk. “Eğitimde Disiplin, Dayak ve Ceza Üzerine”, Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 1, (1994), 97-107.
• Bilgin, Beyza-Selçuk, Mualla. Din Öğretimi-Özel Öğretim Yöntemleri. Ankara: Gün Yayınları, 1995.
• Bilici, Sabiye-Köksal, Eda. Okul Öncesi ve Okul Çağı Çocuklara Yönelik Beslenme Önerileri ve Menü Programları. Ed. Nevin Şanlıer. Ankara: Halk Sağlığı Kurumu, 2013.
• Buhari, Muhammed b. İsmâil Ebu Abdullah el-Cûfi. Sahîh-i Buhârî. Çev. Abdullah Fevzi Kocaer. İstanbul: İmaj Yay., 2004.
• Çağrıcı, Mustafa. “Tedbîrü’l-menzil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/261-262. İstanbul: TDV Yay., 2011.
• Çelebi, Kınalızâde Ali. Ahlâk-ı Alâî. Sad. Murat Demirkol. Ankara: Fecr Yay., 2020.
• Devvânî, Celâleddîn. Ahlak-ı Celâlî. Çev. Ejder Okumuş. Ankara: Fecr Yay., 2020.
• Ebu Davud, Süleyman b. Eş'as Es-Sicistanî. Sünen-i Ebu Davud. (Sünen-i Ebu Davud Tercüme ve Şerhi içinde). Çev. Hüseyin Kayapınar-Necati Yeniel. İstanbul: Şamil Yayıncılık, 1987.
• Gander, Mary J.-Gardiner, Harry W. Çocuk ve Ergen Gelişimi. Haz. Bekir Onur, çev. Ali Dönmez-Nedim Çelen-Bekir Onur. Ankara: İmge Kitabevi, 2001.
• Gövsa, İbrahim Alaettin. Çocuk Psikolojisi. İstanbul: Hayat Yayınevi, 1998.
• İbn Miskeveyh. Tehzîbu’l-Ahlâk. Çev. A. Şener-İ. Kayaoğlu-C. Tunç. İstanbul: Büyüyen Ay Yay., 2017.
• Kazıcı, Ziya-Ayhan, Halis. “Tâlim ve Terbiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 39/515-523. İstanbul: TDV Yay., 2010.
• Koçyiğit, Sinan-vd., “Çocuğun Gelişim Sürecinde Eğitsel Bir Etkinlik Olarak Oyun.” Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi 16, (2007), 324-342.
• Küçükoğlu, Adnan. "Öğretimle İlgili Temel Kavramlar". Öğretim İlke ve Yöntemleri, ed. Semra Güven-Mehmet Arif Özerbaş. 2-31. Ankara: Pegem Akademi, 2021.
• Oflaz, Abdulhalim. “Çocuk Eğitimi/Terbiyesinde Nebevî Metod”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 11, (2017), 287-306.
• Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. Samsun: Aksisda Matbaası, 2000.
• Sağlam, İsmail. “Hz. Peygamberin Çocuk Eğitiminde Öne Çıkardığı Hususlar”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/2, (2002), 167-190.
• Şimşek, Eyüp. "Çocukluk Dönemi Dini Gelişim Özellikleri". Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 4/4, (2004), 207-220.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Serve es-Sülemî. Sünen-i Tirmizi. Çev. Abdullah Parlıyan. Konya: Konya Kitapçılık, 2004.
• Topaloğlu, Bekir. “Rab”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/372-273. İstanbul: TDV Yay., 2007.
• Tusî, Nassîruddin. Ahlâk-ı Nâsırî. Çev. A. Gafarov, Z. Şükürov. İstanbul: Litera Yay., 2021.
• Yalın, Salih. “İslâm Ahlâk Filozoflarının Aile Ahlâkına İlişkin Görüşleri Üzerine Bir İnceleme: İbn Sina, Tûsî ve Kınalızâde Örneği”. Journal of Islamic Research 30/3, (2019), 479-494.
• Yavuz, Kerim. Çocuğun Dünyası ve Gelişme. İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları, 1992.