PEYGAMBERLERİN DUA VE TALEPLERİNİN ARKA PLANI

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 16, 14 - 46, 01.07.2025

Mehmet Faruk Kaplan

Öz

Kur’an’ı Kerim’de ismi geçen peygamberin Allah’tan çeşitli talep ve dualarına yer veren ayetler vardır. Bu talepler, kavimlerinden gelen soru ve taleplerin vahiy penceresinden beklenen cevaplarla inanç, ibadet ve ahlak gibi konularda rehberlik yaparken, diğer taraftan peygamberlerin psiko-sosyal açıdan kendi yaşantıları ile ilgili bilgi sunmaktadır. İnkârcıların, peygamberlere iman etmeme noktasında öne sürdükleri türlü bahanelerle birlikte birçoğundan mucize talep ettikleri görülmektedir. İnkârcıların mucize taleplerini karşılamaya yetkinin Allah’a ait olduğunun peygamberler tarafından ifade edilmesi, kendilerinin insanüstü özelliklere sahip olmadıklarını ortaya koymaktadır. Onların da bir takım ihtiyaçlarının karşılanması, endişe ve sıkıntılarının giderilmesine yönelik yapmış oldukları taleplerin arka planında insan olmaları ve kavimlerinin arasında insanlığın şahsiyet inşasında mirasçı olabilecek özellikte varislerin olabilmesi yatmaktadır. Ayrıca yüklendikleri sorumluluk yüküyle birlikte insani boyutla çektikleri sıkıntıların bazılarının kıssalarda aktarılmış olması, diğer insanlara da yüklenen sorumluluğun ağır yönünü bahane etmelerinin önünü kapatmıştır. Kendilerini güven içerisinde gördükleri zamanda olduğu gibi, dar ve sıkıntılı dönemlerde de dua kalkanını ihmal etmeyip maneviyat zırhı olarak kullanmışlardır. Kıssalarda peygamberlerle ilgili aktarılan her bilginin olduğu kadar, yapmış oldukları duaların da insanlık nesli için çok önemli ders verici mesajlar barındırdığı ortadır.

Anahtar Kelimeler

Peygamber , Dua , Talep , İnsan

Etik Beyan

Bu çalışmanın akademik çalışmalardaki yazım Kurallarına uygun olarak hazırlandığını, bu çalışmada yer alan bilgilerin tamamının akademik kural ve etik ilkelere uygun bir şekilde elde edilip sunulduğunu beyan ederim. Bununla beraber, söz konusu kural ve ilkelerin gerektirdiği şekilde, çalışmamızda özgün olmayan bilimsel içeriklerin tümünü kural çerçevesinde alıntı yapıp kaynak gösterdiğimi de beyan ederim. Yapmış olduğum beyanıla çelişen herhangi bir kanıt bulunduğu takdirde tüm sorumluluğuüstleneceğimi kabul ederim.

Teşekkür

Sarf edeceğiniz emek ve zaman için şimdiden teşekkür eder, saygılarımı arz ederim.

Kaynakça

• Abdulbaki M. Fuad. Mu’cemü’l-Müfehres li Elfâzi’l-Kur’ân. Kahire: Darû’l-Hadis, 1988.
• Akdemir, Fırat. Kur’ân Bağlamında Peygamberlerin Sıfatları. Düzce: Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8/1, ts.
• Ateş, Süleyman. Kur’ân-ı Kerîm’in Yüce Meâli ve Çağdaş Tefsiri. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1982.
• Avcı, Betül. Hıristiyanlıkta ve Kur’ân Tefsirinde Hz. Îsâ’nın Mucizeleri. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/254372
• Aydın, Hayati. Kur’an’da İnsan Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2002.
• Bakkal, Ali. Hz. Îsâ’ya Atfedilen Mucizelerin Olağanüstülük Açısından Tahlili. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 45, 2020.
• Begavî, Muhyi’s-Sünne Ebi Muhammed’il-Hüseyn b. Mes’ud. Meâlimü’t-Tenzîl. Riyad: Darû’t-Tıybe, h. 1409.
• Beydâvî, Nasıruddîn Ebu Said Abdullah b. Amr. b. Muhammed eş-Şîrâzî. Envârü’t-Tenzîl ve Esrârü’t-Te’vîl. Beyrut: Darû ihya it-Turesi’l-Arabî, ts.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. el-Câmi’u-s’Sahîh. Beyrut: Darû İbn Kesîr, ts.
• Çelebi, İlyas. “Hızır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1998.
• Fayda, Mustafa. “Muhammed”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: İslâm Araştırmaları Merkezi, 2020.
• Ebussuûd, bin Muhammed. Tefsîru Ebis-Suûd/İrşadü Akli’s-Selim ila Mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. Riyad: Mektebetü Riyadi’l-Hadis, h. 900.
• Ebû Hayyân, Muhammed bin Yûsuf el-Endelûsî. el-Bahrü’l-Muhît. Beyrut: Darû’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1993. Erkal, Mustafa. Sosyoloji. İstanbul: Der Yayınları, 2009.
• Gül, Ahmet. Su Kültü ve Tufan. Şırnak: Uluslararası Hz. Nuh ve Cudi Dağı Sempozyumu (27 Eylül), 2013.
• Günay, Tümer. Çeşitli Yönleriyle Din. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1986.
• Harman, Ömer Faruk. “Mûsâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ankara: İslâm Araştırmaları Merkezi, 2020.
• Harman, Ömer Faruk. “Nûh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: İslâm Araştırmaları Merkezi, 2007.
• Hökelekli, Hayati. Psikolojiye Giriş. İstanbul: Düşünce Kitabevi Yayınları, 2008.
• İbn Atiyye. el-Endelüsî. el-Muḥarrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿazîz. thk. Abdusselâm Abdu’ş-Şafi Muhammed, Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2001.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu Ferac Cemalüddîn Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. Zâdü’l-Mesîr fî İlmi’t-Tefsîr. Mektebet’l-İslâmi, Beyrut, ts.
• İbn Kesîr, Ebu’l- Fida İsmâil b. Ömer. Tefsîru’l- Kur’âni’l-Azîm. Kahire: Müessesetü Kurtuba, ts.
• İlhan, Mehmet. Kuran’da Peygamberlerin Görev ve Özellikleri. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13/3, 2015.
• İman bint Aburrahman Mahmûd Mağribî. Hz. Mûsâ ve Hızır (as) Kıssası: İsrailiyyat Rivâyetlerine Karşı Eleştirel Bir Yaklaşım. Çev: Mustafa Şentürk, Amasya: Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Sayı 5, ts.
• Kalaç, Habip. Kur’an’a Göre Müşriklerin Ulu’l-Azm Peygamberlerden Talepleri. Şırnak: Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Kaplan, Mehmet Faruk. Kur’an’da Peygamberlerin Allah’tan Talepleri. Şırnak: Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Karaman, Hayreddin, vd. Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsîr. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Köksal, M. Asım. Peygamberler Tarihi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• Körükçü, Saliha. Kur’ân-ı Kerîm’de Peygamberlerin Örnek Tevekkül Anlayışları. Niğde: Niğde Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1/65, 2022.
• Kurt, Ali Osman. “Tâlût”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2010.
• Kuzgun, Şaban, “Hâcer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1996.
• Lings, Martin (Ebu Bekir Siraceddin). Hz. Muhammed’in Hayatı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn b. Haccâc. el-Câm’iu’s-Sahîh. Riyad: Darû’l-Marife, 1998.
• Özsoy, Ömer-Güler İlhami. Konularına Göre Kur’an (Sistematik Kur’an Fihristi). Ankara: Fecr Yayınları, 2005.
• Parladır, Selahaddin. “Dua”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1994.
• Râzî, Ebu Abdullah Fahruddîn Muhammed b. Ömer. Mefatihu’l-Ğayb. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1981.
• Rıza, M. Reşid. Tefsîru’l-Kur’ân’i’l-Hakîm (Tefsiru’l-Menâr). Kahire: Yayın y.y., 1947.
• Sâbûni, Muhammed Ali. en-Nübüvvetü ve’l-Enbiyâ. Beyrut: Darû’l-Kalem, 1989.
• Seâlibî, Abdurrahman b. Muhammed b. Mahluf Ebu Zeyd. Cevâhîru’l-hîsân fi Tefsiri’l-Kur’ân. Beyrut: Darû İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 1997.
• Soysaldı, Mehmet. Kur’ân’ın Getirdiği Evrensel Prensipler. Elazığ: Fırat Üniversitesi Dergisi, 2/3, 2007.
• Sönmez, Vecihi. Hz. İbrahim’in Tabi Olduğu Hak Din ve Tevhidi İspat Metodu. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi İslami Araştırmalar Dergisi, 27/1, 2016.
• Süyûti, Celaleddîn. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tefsîr bi’l-meʾsûr. Kahire: Mektebetü Diraseti’l-İslâmiyye, 2003.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, Kahire: Mektebetü’l-âdâb, 1991.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Milletler ve Hükümdarlar Tarihi. Çev: Zakir Kadiri Ugan, Ahmet Temir, İstanbul: 1-5, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1991; Aynı Eser, Darû’l-Hicr, ts.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Târîhü’l-Ümem ve’l-Mülûk. Kahire: y.y., 1939.
• Tarhan, Nevzat. İnanç Psikolojisi ve Bilim. İstanbul: Timaş Yayınları, 2022.
• Yılmaz, Ali. Kur’ân’daki Peygamber Dualarının Psiko-Sosyal Analizi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 35, 2011.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Peygamber”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 2007.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhim b. es-Serî, b. Sehl. Meâni’l-Kur’ân ve İ’râbühü. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1988.
• Zemahşerî, Carullâh Ebû Kâsım Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. Riyad: Mektebetü Ubeykan, 1998.