KAZAK YAZAR TAYIR JOMARTBAYULI’NIN “QIZ KÖRELİK” ROMANIN YAPI, TEMA VE ANLATIM AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2022, , 65 - 75, 30.12.2022

Yerlan Zhıyenbayev , Shakhida Jumabayeva

https://doi.org/10.56387/ahbvedebiyat.1153359

Öz

İslamiyet’in kabulünden sonra Doğu edebiyatı etkisinde kalan şifahi Kazak edebiyatı, 19. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren Batı edebiyatına yönelik gelişmiş ve yeni açılan matbaalarda folklor ürünleriyle birlikte edebî eserler de yayınlanmaya başlamıştır. 1910 yılından sonra dönemin zihniyetini yansıtmakla birlikte realist ve sosyal eleştiri tarzında yazılan anlatma esasına bağlı metinlerin sayısı artmıştır. Bu süreçte Tayır Jomartbayulı’nın Qız Körelik romanının önemi ayrıdır. Bu romanda toplumsal gerçekçiliğin hâkim olduğu belirgindir. Çocukluk yıllarından itibaren yaşamın zorluklarına maruz kalan yazar, kendisinin gördüklerini ve yaşadıklarını eserlerinde estetik ifadelerle betimlemektedir. Bunun yanı sıra bu romanda dönenin zihniyeti tarihin derinliklerine inilmeden, çağın ideolojisi ile değişimleri ima edilerek, derin duygularla belirtilmektedir. Yazar romandaki bu betimlemeleriyle toplumdaki meselelere dikkatleri çekmek istediği ortadadır. Zira romanda millî romantizm açısından yerel halkın geleneği, toplumsal aksaklıklar ve eksiklikler eleştirilmekte; alt ve orta sınıfların yaşamı mizahi bir şekilde anlatılmaktadır. Olay örgüsünde masal ve destanlara has olağanüstü anlatımların da kullanıldığı görülmektedir. Bu çalışmada, Türk edebiyatında yaygın bilinen çağdaş metin çözümleme yöntemlerinden biri kullanılmıştır. Bu bağlamda Tayır Jomartbayulı’nın Qız Körelik romanı yapı, tema ve anlatım bakımından incelenerek, metnin edebî değeri dikkatlere sunulmuştur. Metnin tahlili sırasında Kazak halkının yirminci yüzyılın başlarındaki siyasi ve kültürel yaşamı, metnin yapısı, kişi, zaman ve mekân kavramları üzerinde durulmuştur. Bununla birlikte metnin dil ve anlatım özellikleri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çağdaş Kazak Edebiyatı, Nesir, Gerçekçi Yaklaşım, Mizah, Metin Tahlili.

Kaynakça

• Aktaş, Ş. (1991). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Akçağ yayınları.
• Aktaş, Ş. (2013). Anlatma Esasına Bağlı Metinlerin Tahlili. Ankara: Berikan yayınları.
• Çetin, N. (2009). Roman Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü Kitap yayınları.
• Ismagulov Zh. (2009). “Романның алғашқы үлгілері” Қазақ романы: өткені мен бүгіні (“İlk Kazak romanları” Kazak Romanı: Geçmişi ve Bugünü). Almatı: Almatı baspaüyi.
• Jomartbayulı, T. (2018). Kız Görelim Romanı. (Türkçeye aktaran: Aşur Özdemir) Ankara: Sonçağ yayınları.
• Kaplan, M. (1992). Hikâye Tahlilleri. 4. Baskı. İstanbul: Dergâh yayınları.
• Özdemir, A. (2018). “Kız Görelim Romanı hakkında”. Tayır Jomartbayulı. Kız Görelim Romanı. Ankara: Sonçağ yayınları.
• Shaikenova, G. (2019). “Kazak Edebiyatinda Roman Türü ve Gelişmesi”. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 2 (1), 1-7.
• Tepebaşlı, F. (2012). Roman İncelemesine Giriş. Konya: Çizgi Kitapevi yayınları.