Geleneğin Geleceği: Somut Olmayan Kültürel Miras Unsuru Olarak Âşıklık

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 39 - 45, 30.12.2019

Evrim Ölçer Özünel

Öz

Âşık sanatı kökleri çok derinlerde olan ve günümüzde de devam eden bir gelenektir. Türk dünyasının da ortak mirası olarak çeşitlenen bu geleneğin UNESCO’nun 2003 Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi açısından da değeri yadsınamaz. Yaşayan mirasları küreselleşme, aşırı ticarileşme, kentleşme gibi kültürü yıpratıcı etkilerden korumayı hedefleyen bu sözleşme hâlihazırda 178 ülke tarafından onaylanmıştır. Sözleşme çeşitli organ ve yapılarıyla İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi’nde yer alan unsurların korunmasını teşvik etmektedir. Sözleşmede koruma kavramı yerel, ulusal ve uluslararası boyutlarıyla birlikte düşünülmesi gereken çok katmanlı, çok paydaşlı ve çok boyutlu, uzun soluklu bir süreç olarak ele alınmaktadır. Âşıklık geleneği ile ilgili yapılan akademik çalışmalar, yerel yönetimlerce düzenlenen şenlikler, devletin mirasın taşıyıcılarına yönelik kültür politikaları korumanın önemli boyutlarına işaret etmektedir. Ancak âşıklık geleneğinin kuşaktan kuşağa aktarılması, gelecek kuşaklara bir vizyon oluşturacak biçimlerde korunması ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda yaşatılması için kültür politikalarının telif hakları, geleneksel bilginin korunması, somut olmayan kültürel mirasın korunması, yaşayan insan hazineleri gibi uluslararası toplumun da benimsediği bazı yaklaşımların göz önünde bulundurularak oluşturulması önemlidir. Burada âşıklık geleneğinin dününden çok geleceği hakkındaki düşünceler ve sorunlar Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi (UNESCO 2003) bağlamında ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Âşıklık geleneği, UNESCO, somut olmayan kültürel miras, koruma yaklaşımları

Kaynakça

• Ekici, Metin (2011). ‘‘Âşıklık Geleneğinin Güncel Sorunları’’ Öcal Oğuz, Selcan Gürçayır (ed.) Somut Olmayan Kültürel Miras Yaşayan Âşık Sanatı Uluslararası Sempozyum Bildiri Kitabı. Gazi Üniversitesi THBMER Yayınları, ss. 7-15, Ankara.
• Fedakâr Dönmez, Pınar, Gültekin Mustafa (2011). ‘‘Kente Göç Eden Âşıklar ve Kent Ortamında Âşık Olmak’’. Sorunları’’ Öcal Oğuz, Selcan Gürçayır (ed.) Somut Olmayan Kültürel Miras Yaşayan Âşık Sanatı Uluslararası Sempozyum Bildiri Kitabı. Gazi Üniversitesi THBMER Yayınları, ss. 59-71, Ankara.
• Oğuz, Öcal (2009). ‘‘Somut Olmayan Kültürel Miras ve Kültürel İfade Çeşitliliği’’ Milli Folklor, Yıl 21 S. 82, ss. 6-12.
• Oğuz, Öcal ve Gürçayır, Selcan (2011). ‘‘Yaşayan İnsan Hazineleri Programı ve Âşıklar’’. Öcal Oğuz, Öcal-Selcan Gürçayır (ed.) Somut Olmayan Kültürel Miras Yaşayan ÂşıkSanatı Uluslararası Sempozyum Bildiri Kitabı. Gazi Üniversitesi THBMER Yayınları, ss. 15-22, Ankara.
• Özdemir, Nebi (2012). ‘‘Âşıklık Geleneği ve Seyahat/Göç Âşık Şenlik Örneklemesi’’. Kafkas Üniversitesi-Kars İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Âşık Şenlik Sempozyumu 25-27 Mart 2012. e.kitap http://www.kafkas.edu.tr/dosyalar/tham/file/asiksenlik.pdf
• Özdemir, Nebi (2011). ‘‘Âşıklık Geleneği ve Medya’’ Öcal Oğuz, Selcan Gürçayır (ed.) Somut Olmayan Kültürel Miras Yaşayan Âşık Sanatı Uluslararası Sempozyum Bildiri Kitabı. Gazi Üniversitesi THBMER Yayınları, ss. 23-42, Ankara.
• UNESCO, “Text of the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage” https://ich.unesco.org/en/ convention (Erişim Tarihi: 20.11.2019).