YERMAK TİMOFEYEVİÇ’İN RUSYA’NIN SİBİRYA’DAKİ HÂKİMİYET FİGÜRÜ OLARAK TOPLUMA KABUL ETTİRİLMESİNDE SANATIN KULLANIMI

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 4, 63 - 73, 29.06.2021

Selcen Gür

Öz

XVI. yüzyıldan sonra genişleme siyasetine giren Rusya için Sibirya'nın tamamen işgal edilmesi oldukça önemli sonuçlar doğurmuştur. Rusya, baskıcı askeri gücün yanı sıra merkezden çok uzaktaki bu geniş topraklarda
kalıcılığını sağlayabilmek için yerli halka inerek millî hafızayı değiştirmeyi hedeflemiştir. Rusya tarihi
ile olumlu yönden ortak bir tarih oluşturmayı amaçlamıştır. Bunun için de aslında sadece Rusya’nın tüm Sibir
topraklarını ele geçirdiği seferlerinin başlangıcını yapan Yermak Timofeyeviç’i Sibirya halkı için kurtarıcı gibi
gösteren bir tarih anlatısı ortaya  çıkarmıştır. Bu sayede toplumun hafızasını ve algısını etkileyerek hâkimiyetine
karşı direniş gösterme ihtimalini azaltmayı amaçlamıştır. Bu ideolojik anlatıyı sosyolojik ve politik olarak
halka tesir ettirebilmek için sanatın gücüne başvurmuştur. İşgali meşrulaştırmak ve halk nezdinde
yumuşatabilmek için oluşturulan bu tarih anlatımı, sanat eserleriyle desteklenerek kalıcılaştırılmış ve meşruluğu
tartışılmaz bir hale getirilmiştir. Bu çalışmada Rus tarihinde oluşturulmuş Sibirya Fatihi, kahraman
Yermak Timofeyeviç algısına sanat alanından nasıl destek verildiği ve toplumun zihnine kazınmaya çalışıldığı
incelenmiştir. Bunu sağlayabilmek için de bilinçli olarak sanatın nasıl kullanıldığı ortaya koyulmaya  çalışılmıştır.
Sanatın ve medyanın toplumu şekillendirici etkisine farklı alanlardan örnekler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sibirya, Yermak, Rusya, Sibir Hanlığı, Algı

Kaynakça

• Aça, Mehmet (2020), “Gerçekle Kurgunun Bulanıklığında Yağmacı Bir Ataman: Yermak Timofeyev”, İdil-Ural Araştırmaları Dergisi, 2 (1), s. 111-132.
• Akmaz, Ahmet (2014) “Rus Yayılmacılığının Sistemleşme Süreci”, Bartın Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, Cilt I, Sayı 2, s. 29-44.
• Atlasi, Hadi (2016), Sibir Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2016.
• Bezmenov A., (30 Eylül 2018), Kozaklar ve Amazonlar: Don, Kendi Paralarını Çıkarmanın 100. Yıldönümünü Kutluyor, Don24 Gazetesi – Rostov Bölgesi Bilgi Ajansı. https://don24.ru/rubric/dengi/kazaki-i-amazonki-na-donu-otmechayut-100-letie-vypuska-sobstvennyh-deneg.html (Erişim Tarihi: 25.02.2021)
• Bobrick, Benso (2014), East Of The Sun, Russian Information Services.
• Filippova O.N. (2018), “V.I. Surıkova'nın Çalışmalarında Sibirya (1848-1916)”, Genç Bilim Adamı Dergisi, Ağustos, No. 8 (60).
• Fyodor Mihayloviç Dostoyevski (2013), İnsancıklar, Can Yayınları, İstanbul.
• Gusev, N.N. (1963), “Lev Nikolaevich Tolstoy 1870'ten 1881'e Kadar Biyografi İçin Malzemeler”, SSCB Bilim Akademisi, Moskova. http://feb-web.ru/feb/tolstoy/chronics/g63/g63.htm?cmd=p "Rus Edebiyatı ve Folkloru" Temel Elektronik Kütüphanesi (FEB) (Erişim Tarihi: 25.02.2021)
• Ilıca, Sevgi (2015), “19. Yüzyıl Rus Edebiyatında Dekabristler”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Rus Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Rus Dili Ve Edebiyatı Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Kurat, Akdes Nimet (2014), Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917’ye Kadar, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Kurat, Akdes Nimet, Temir, Ahmet (1976), “Sibir (Sibirya) Hanlığı”, Türk Dünyası El Kitabı, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara, s. 957-968.
• Lincoln, William Bruce (1996), “Vahşi Batı” Sibirya ve Ruslar, Sabah Kitapları, Olaylar–İnsanlar Dizisi, İstanbul.
• Özkan, Murat (2019), “Görmenin Değişen Anlamları Üzerine; Kör Seyyah James Holman’ın Rusya ve Sibirya’ya Seyahati”, 5. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi (11-14 Temmuz 2019/ Bandırma) Bildiri Tam Metni Kitabı, Ankara.
• Ünal, Fatih (2015), “Çarlık Döneminde Rusların Sibirya Araştırmaları”, Uluslararası Sosyal Araştırma Dergisi, Cilt 8, Sayı 41, s. 613-647.
• Ünal, Fatih, Özkan, Murat, Karakulak, Mesut, Sever, Zafer, Arslantürk, Harun (2020), Sibir Hanlığı Kronikleri I Yesipov Kroniği, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Ünal, Fatih, Özkan, Murat, Karakulak, Mesut, Sever, Zafer, Arslantürk, Harun (2020), Sibir Hanlığı Kronikleri II Stroganov Kroniği, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Ünal, Fatih, Özkan, Murat, Karakulak, Mesut, Sever, Zafer, Arslantürk, Harun (2020), Sibir Hanlığı Kronikleri III Remezov Kroniği, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Boris Yeltsin Cumhurbaşkanlığı Kütüphanesi https://www.prlib.ru/en/history/619672 (27.02.2021)
• Japonya Kum Müzesi http://www.sand-museum.jp/en/works/m173/ (25.02.2021)
• Krasnoyarsk Devlet Opera ve Bale Tiyatrosu https://en.krasopera.ru/play/view/241 (Erişim Tarihi: 25.02.2021)
• Novocherkassk Şehri Resmî Sitesi https://novochgrad.ru/texts/sights/id/2321.html (26.02.2021)
• Rus Devlet Müzesi http://en.rusmuseum.ru/collections/painting-of-the-second-half-of-the-xix-century-beginning-of-xxi-century/artworks/conquest-of-siberia-by-ermak/#rmPhoto/0/ (Erişim Tarihi: 27.02.2021)
• Rus Sanal Kütüphanesi https://rvb.ru/tolstoy/01text/vol_10/01text/0157.htm (Erişim Tarihi: 26.02.2021)
• Rusya Devlet Kütüphanesi https://search.rsl.ru/ru/record/01001333816 (Erişim Tarihi: 26.02.2021)
• Sanal Rus Müzesi Web Portalı https://rusmuseumvrm.ru/data/collections/sculpture/18_20/zabello_p.p._ermak/index.php?lang=en (Erişim Tarihi: 25.02.2021)
• Sanal Rus Müzesi Web Portalı https://rusmuseumvrm.ru/data/collections/sculpture/18_20/antokolskiy_m._m._ermak_-1584._1891._sk-456/index.php?lang=en (Erişim Tarihi: 25.02.2021)
• Tomsk Bölgesi Duması Resmî Sitesi http://old.duma.tomsk.ru/page/18766/ (Erişim Tarihi: 27.02.2021)
• Uluslararası Havaalanı Novosibirsk (Tolmachevo) Resmi Sitesi https://tolmachevo.ru/mediacenter/news/13871/ (Erişim Tarihi: 27.02.2021)