ONOGURLARIN TARİHİ ÜZERİNE

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 6, 171 - 193, 30.06.2022

Çevirmen: Şeyma Gezer

Öz

Erken Macar tarihi araştırmalarının en önemli araştırmacılarından biri olan Bizantolog Gyula Moravcsik, 1930 yılında yayımlanan bu çalışmasında Hunların ortaya çıkışından Macarların Karpat Havzası’nı fethetmelerine kadarki beş asırlık süreçte Kafkasya ve Kuzey Karadeniz sahasında cereyan eden kavim hareketlerini aydınlatmaya çalışmıştır. Bilindiği gibi, bu sahada gerçekleşen kavim hareketlerinin yazılı kaynakları bilhassa Bizans kaynaklarıdır. Bu kaynaklar V. ve VI. yüzyıllara dair geniş bilgiler sunmasına rağmen, müteakip iki yüz yıl boyunca Bizans’ın yaşadığı iç karışıklıklar nedeniyle sessizleşmiş ve bilgi boşlukları oluşmuştur. Bu alanda çalışma yapan araştırmacılar ise bu boşlukları genellikle dilbilimsel varsayımlar ile doldurmaya çalışmıştır. Moravcsik bu şekilde ulaşılan sonuçların “keyfî tarihsel kombinasyonlar” olduğunu vurgulamaktadır, bunun dışında gelecekte ortaya çıkması muhtemel yeni veriler sayesinde bütün sonuçların değişebileceğinin bilincinde olarak bu çalışmasında özellikle Bizans literatüründe önemsiz gözüken ancak ciddi bilgiler sağlayan bilgi kırıntılarını dikkatle incelemiştir. Moravcsik, Bizans kaynaklarının Türk kavimlerine ve Macarlara ilişkin muhafaza ettiği ad ve söz varlığı incelemeleri sırasında kendi döneminde henüz bilinmeyen ve Onogurların tarihine dair önemli bilgiler sunmasıyla birlikte Tuna Bulgarlarının kökenine, dolayısıyla Macarların erken tarihine de ışık tutan önemli bir bilgiye ulaşmıştır. Kendisinin keşfettiği bu yeni kaynak Diyakoz Agathon’un teolojik bir çalışmasıdır. Moravcsik bu yeni kaynağı, kendi döneminde bilinen diğer kaynaklar ile karşılaştırarak Onogurların tarihinin ana hatlarını ve Macarlar ile ilişkilerini detaylı bir şekilde sunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Onogurlar, Macarlar, Tuna Bulgarları, Agathon

Kaynakça

• Gy. Moravcsik, “Attila és Buda Adalékok a Priskos-szöveg történetéhez”, EPhK. L.
• C. De Boor, Suidas und die Konstantische Excerptsammlung: Byzantinische Zeitschift XXI- XXIII.
• Becker, De Suidae excerptis historicis, Bonnae, 1915
• G. S. Destunis, Сказанiя Приска Панiйскаго, Ученыя Записки 2-го отдфд. Ими. Акад. Наукъ, VII. 1. (Sanktpeterburg, 1861.)
• Schmid – Stählin, Geschichte der griechischen Literatur I, 1, 1929, München
• Tomasher, Kritik der ältesten Nacrichten über den skythiscen Norden I. Über das Arimaspiche Gedicht des Aristeas: Sitzungsberichte der phil.-hist. CI. der kais Akad. d. Wiss. (Wien, 1888).
• Gy. Németh, “Szabirok és magyarok”, MNy, XXV
• Gy. Németh, “Hunok, bolgárok, magyarok”, Budapesti Szemle, CXCV, 1924