THE EFFECT OF GENDER ROLES ON FAIRY TALES

Yıl 2023, Sayı: 9, 11 - 24, 28.12.2023

Abdulkadir Önkol

https://doi.org/10.56387/ahbvedebiyat.1324036

Öz

Fairy tales are texts that have been the subject of scientific studies in many fields from literature to folklore and psychology to sociology. Especially in the field of folklore, it is known that the studies on fairy tales in the past were text-centred. It has been seen recently, however, that context-centred studies are conducted. In these studies, the narrator, the listener and the narration environment are handled together. The life story of the narrator, which has gained importance in folklore studies, has formed the basis for the concept of 'personal dimension' put forward by context-centred theorists. One of the factors that are effective in the formation of the personal dimension is gender roles. In this study, based on a fairy tale by Fatma Önkol, a female fairy tale teller from Kahramanmaras, and a fairy tale by Mustafa Baltacı, a male fairy tale teller also from Kahramanmaras, the extent to which the gender roles of the narrator are reflected in the fairy tale she tells has been analysed. Generally, in the tale told by the male narrator, men have a brave and valiant personality, while women are portrayed as bad and secondary to men on one hand as striking for their external beauty and loyalty to their men. In the female narrator’s tale, however, it is observed that the female protagonist stands out with her bravery, intelligence and courage as well as her beauty and success in housework. As a result, it was observed that the environment and conditions in which the narrators were born affected the tale in terms of gender.

Anahtar Kelimeler

Fairytale, Storyteller, Narrative, Gender.

TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİNİN MASALLARA ETKİSİ

Öz

Masallar edebiyattan halk bilimine, psikolojiden sosyolojiye pek çok alanda bilimsel çalışmalara konu olmuş metinlerdir. Özellikle halk bilimi alanında geçmişte masallar üzerine yapılan çalışmaların metin merkezli olduğu bilinmektedir. Son dönemde ise bağlam merkezli araştırmaların yapıldığı görülmektedir. Bu araştırmalarda anlatıcı, dinleyici ve anlatım ortamı birlikte ele alınmaktadır. Halk bilimi çalışmalarında önem kazanan anlatıcının hayat hikâyesi, bağlam merkezli kuramcılar tarafından ortaya atılan ‘kişisel boyut’ kavramına zemin oluşturmuştur. Kişisel boyutun oluşmasında etkili olan unsurlardan birisi de toplumsal cinsiyet rolleridir. Bu çalışmada Kahramanmaraşlı bir kadın masal anlatıcısı olan Fatma Önkol’un bir masalı ile yine Kahramanmaraşlı olan erkek bir masal anlatıcısı olan Mustafa Baltacı’nın bir masalından yola çıkılarak anlatıcının toplumsal cinsiyet rollerinin, anlattığı masala ne kadar yansıdığı analiz edilmiştir. Genellikle erkeğin anlattığı masalda erkekler cesur ve yiğit bir kişiliğe sahip iken kadınlar kötü, ikinci planda, dış güzelliği ve erkeğine olan sadakatiyle öne çıkarlar. Kadın anlatıcının masalında ise kadın kahramanın güzelliği ve ev işlerindeki başarısının yanında yiğitlik, zekâ ve cesaretleriyle de ön plana çıktığı görülmüştür. Sonuç olarak anlatıcıların doğduğu çevre ve şartların, masalı toplumsal cinsiyet açısından etkilediği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Masal, Masal Anlatıcısı, Anlatıcı, Toplumsal Cinsiyet.

Kaynakça

• ARTUN, E. (2009). Anonim Türk Halk Edebiyatı Nesri (Dördüncü Baskı). İstanbul: Kitabevi Yayınları. AKYILDIZ ERCAN, C. (2017). “Söylencelerde ve Masallarda Elma Sembolü”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.21, (3), 1043-1060.
• ASSMANN, J. (1997). Kültürel Bellek (Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlatma ve Politik Kimlik). (Çev. Ayşe Tekin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• AZADOVSKY, M. (2002). Sibirya’dan Bir Masal Anası. (Çev. İ. Başgöz). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• BENJAMIN, W. (2006). Son Bakışta Aşk Walter Benjamin’den Seçme Yazılar (Sunuş ve Hazırlayan: N. Gürbilek ve Sabir Yücesoy). (Dördüncü Baskı). İstanbul: Metis Yayınları.
• BORATAV, P. N. (2009). Zaman Zaman İçinde (İkinci Baskı). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• ÇELİKTEN, H. (2022). “Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Yeniden İnşası Sürecinde Masallar: “Eşit Masallar” Örneği”. Folklor Akademi Dergisi, C.5, (3), 738–751.
• DÉGH, L. (2010). “Hikâye Anlatıcılar”. (Çev. A. Koç). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2, 211-223. (Orijinal Makalenin Yayım Tarihi, 1989), Ankara: Geleneksel Yayınları.
• GABBERT, L. (2014). “Metin/Bağlam Anlaşmazlığı ve Halk Biliminde Davranışsal Yaklaşımların Ortaya Çıkışı”. (Çev. M. Kösemek, G. Tekin). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 4, 110-116. (Orijinal Makalenin Yayım Tarihi, 1999), Ankara: Geleneksel Yayınları.
• GÜLTEKİN, M. (2014). “Yerelleşme, Performans ve Beden Folkloru Bağlamında Balıkesirli Masal Anlatıcısı Kezban Karakoç”, Millî Folklor, (104), 46-59.
• HALICI, F. (1985). Türk Halk Edebiyatı ve Folklorunda Yeni Görüşler. Ankara: Konya Kültür ve Turizm Derneği Yayını.
• KARAASLAN, C. (2019). Anonim Türk Masallarında Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kadın. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Radyo, Televizyon ve Sinema Anabilim Dalı, İstanbul. Ya- yınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• KORKMAZ, A. , BAŞER M. (2019) “Toplumsal Cinsiyet Rolleri Bağlamında Ataerkillik ve İktidar İlişkileri” Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, C.28, (1), 71-76.
• ÖLÇER-ÖZÜNEL, E. (2006). Masal Mekânında Kadın Olmak (Birinci Baskı). Ankara: Geleneksel Yayınevi.
• ÖLMEZ, F. (2012). “Meyve ve Türk Sanatları Bağlamında Elma” . Art-e Sanat Dergisi, C.5 (10) , 77-102. ÖNKOL, A. (2011). Kahramanmaraş İli Hartlap Köyü Anlatı Geleneği, Mersin Üniversitesi, Yayımlanmamış Lisans Tezi.
• ÖNKOL, A. (2015). Fatma Önkol’un Masal Anlatıcılığı ve Masalların Anlatıcı-Dinleyici ve Anlatım Ortamı Açısından İncelenmesi. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• SYDOW, C.W.V. (2010). “Coğrafya ve Masal Ekotipleri”. (Çev. T. Işıkhan). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2, 61-70. (Orijinal Makalenin Yayım Tarihi, 1934), Ankara: Geleneksel Yayınları.
• ŞİMŞEK, E. (2008). “Ölümsüzlük İlacı Elma”. Journal of Turkish Studies, C.3. (5), 193-204.