SULTAN II. MAHMÛD’UN DOĞUMU VESİLESİYLE HAZIRLANAN BİR VİLÂDİYYE MECMUASI

Yıl 2024, Sayı: 10, 25 - 40, 30.06.2024

Ceyda Çelebi

https://doi.org/10.56387/ahbvedebiyat.1465713

Öz

XVII. asırdan sonra klasik Türk edebiyatında görülmeye başlanan ve milli bir edebî tür olan sûrnâmeler; evlilik, sünnet, bed-i besmele ve doğum gibi sebeplerle düzenlenen şenlik, ziyafet ve düğünleri konu edinen müstakil eserlerdir. Vilâdet-i hümâyun konulu sûrnâmelere ise vilâdetnâme denmektedir. Sûriyye kasideleri ve sûriyye tarihleri ise aynı konularda yazılmalarına rağmen divanlarda münferit halde bulunan manzumelerdir. Vilâdetnâmelerle aynı konuda kaleme alınan sûriyye kasideleri ve sûriyye tarihlerine ise vilâdiyye adı verilmiştir. Vilâdiyyelerde odak noktası padişah olup muhteva, nazım şeklinden bağımsız bir biçimde övgüye dayalıdır. Son beyitler ise ebcedle düşürülen tarihleri içermektedir. Bu makalede, Sultan I. Abdülhamid’in (ö. 11 Receb 1203 /7 Nisan 1789) 20 Temmuz 1785 (13 Ramazan 1199) tarihinde dünyaya gelen oğlu Şehzade Mahmud’un (II. Mahmud) doğumu sebebi ile çeşitli şairler tarafından kaleme alınmış vilâdiyyeleri içeren bir şiir mecmuası ele alınmıştır. Öncelikle, mecmuanın şekil özelliklerine dair bir inceleme yapılmıştır. Devamında ise eserin muhteva özellikleri incelenmiştir. Ardından, mecmuada manzumeleri bulunan sekiz şairin mahlası alfabetik olarak sıralanmıştır. Daha sonra, sıralanan bu şairler çeşitli kaynaklarda taranarak incelemeye tabi tutulmuştur. Son olarak çeviri yazı oluşturulurken takip edilen yöntemden kısaca bahsedildikten sonra eserin İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Türkçe Yazmaları bölümünde Vilâdet-i Mahmûd-ı Sânî adıyla kaydedilmiş olan ve tespit edebildiğimiz tek nüshasının çeviri yazısı dikkatlere sunulmuştur. Yazma eserin tıpkıbasımı ise yazımızın sonuna eklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Vilâdet, I. Abdülhamit, II. Mahmud, Mecmua, Sûriyye, Vilâdiyye.

A VILÂDIYYE POETRY JOURNAL PREPARED ON THE OCCASION OF THE BIRTH OF SULTAN MAHMUD II

Öz

Sûrnames, which started to appear in classical Turkish literature after the 17th century and are a national literary genre, are independent works that focus on festivals, banquets and weddings held for such reasons as marriage, circumcision, besmele and birth. Sûrnames on the subject of Vilâdet-i Hümayun are called vilâdetnâme. suriyye odes and suriyye histories are poems found separately in divans, although they are written on the same subjects. Suriyye odes and suriyye histories written on the same subject as vilâdetnâmes are called vilâdiyye. In the vilâdiyyes, the focal point is the sultan, and the content is based on praise, regardless of the verse form. The last couplets contain the dates written down in abjad. This article studies a poetry journal that includes the birth dates written by various poets for the birth of Şehzade (prince or sultan’s son) Mahmud (Mahmud II), the son of Sultan Abdülhamit I, born on 20 July 1785 (13 Ramazan 1199) (ninth month of the Arabian lunar year). Careful research was conducted about the genre attributes of the handwritten manuscript. Subsequently, the content attributes of the work were discussed and the pen names of the eight poets included in the poems of the journal were listed alphabetically. Later, these listed poets were examined by scanning various sources. Finally, after briefly mentioning the method followed when creating the transcription, the transcription of the only copy we could detect, which was recorded under the name Vilâdet-i Mahmûd-ı Sânî in the Turkish Manuscripts section of Istanbul University Rare Works Library, was presented to your attention. The facsimile of the manuscript is added to the end of our article.

Anahtar Kelimeler

Birth, Abdülhamit I, Mahmud II, Poetry Journal, Sûriyye, Vilâdiyye.

Kaynakça

• AÇA, M.; GÖKALP, H. ve KOCAKAPLAN, İ. (2009). Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi. İstanbul: Kriter Yayınları.
• AHMED VEFİK PAŞA (1890). Lehçe-i Osmanî. İstanbul: Matbaa-ı Âmire.
• AKBAYAR, N. (1996). Mehmed Süreyya Sicill-i Osmanî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• ARSLAN, M. (1990). Divan Edebiyatında Manzum Surnameler. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• AYVERDİ, İ. (2010). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Yay.
• BALIKHANE NAZIRI ALİ RIZA (1973). Bir Zamanlar İstanbul. (Haz. Banoğlu, N. A.) İstanbul: Tercüman Yayınları.
• BEYDİLLİ, K. (2003). “Mahmud II”. TDV İslam Ansiklopedisi. C. 27, 352-357.
• ÇELEBİ, C. (2022). “İÜ Nadir Eserler Kütüphanesinde Bulunan ve III. Selim’in Vilâdet Tarihlerini İçeren 05464 Numaralı Şiir Mecmuasının Mestap’a Göre Tasnifi”. Kültürk, 6, 33-114.
• ÇELEBİ, C. (2023). “Mehmed Esad’ın Tevârîh-i Manzûme Berây-ı Vilâdet-i Sultân Mustafâ Adlı Mecmuası Üzerine”. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 10/27, 225-269.
• ÇİFTÇİ, Ö. (2017). Fatîn Davud Hâtimetü’l-Eş’âr. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• JOHNSON, F. (1852). A Dictionary, Persian, Arabic and English. London: W.H. Allen.
• KANAR, M. (2009). Kanar Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yayınları.
• KARABEY, T. (2015). Türk Edebiyatında Tarih Düşürme. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• KILIÇ, A. (2012). “Mecmua Tasnifine Dair”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII Mecmua: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı. (Haz. Hatice Aynur vd.) İstanbul: Turkuaz Yayınları, 75-96.
• KILIÇ, F. (2017). Tezkîre-i Şu’arâ-yı Şefkat-i Bagdâdî. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• KÖKSAL, M. F. (2017). Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori. İstanbul: Kesit Yayınları.
• MU’ÎN, M. (1996). Ferheng-i Fârisî (An Intermediate Persian Dictionary). Tahran.
• MÜTERCİM ÂSIM EFENDİ (2009). Burhân-ı Kâtı (Haz. M. Öztürk ve D. Örs). Ankara: TDK Yayınları.
• OĞRAŞ, R. (2001). Esad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâ-Endûz’u (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin). Burdur: Emirdağ Ofset Tesisleri.
• ÖZDEMİR, F. (2011). Tuhfe-i Nâilî Metin Muhtevâ II. cilt sayfa 468-734. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÖZTEKİN, Ö. (2006). XVIII. Yüzyıl Divan Şiirinde Toplumsal Hayatın İzleri: Divanlardan Yansıyan Görüntüler. Ankara: Ürün Yayınları.
• ÖZTÜRK, F. (2018). Tezkire-i Silâhdâr-zâde. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• SEL-TURHAN, F. (2017). “İstanbul’da İlan Edilir, Saraybosna’da Kutlanır: 18. ve 19. Yüzyıl Osmanlı Resmi Törenlerinin Bosna Eyaletindeki Yansımaları” Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi. 6(2), 341-360.
• STEINGASS, F. J. (1884). The Student’s Arabic-English Dictionary. London: W.H. Allen.
• STEINGASS, F. J. (1963). A Comprehensive Persian-English Dictionary. London: Routledge & Kegan Paul Limited.
• ŞU’ÛRÎ Hasan Çelebi (2019). Lisânu’l-Acem/Ferheng-i Şu’ûrî. (haz. O. Yılmaz). İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• ŞÜKUN, Z. (1944). Farsça-Türkçe Lügat Gencine-i Güftar Ferheng-i Ziya. İstanbul: Maarif Matbaası.
• UYSAL BOZASLAN, S. (2012). “Enderunlu Mehmet Âkif’in Mir’ât-i Şi’r Adlı Tezkiresinin Muhtasar Bir Nüshası”. Turkish Studies 7 (2): 2531-2568.
• ÜNVER, İ. (1993). “Çeviriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”. Türkoloji Dergisi. 11(1), 51-89.
• YAKIT, İ. (2022). Türk-İslam Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• YUVACI, B. (2014). Tuhfe-i Nâilî Metin ve Muhteva II. Cilt s. 735-999. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.