COFFEEHOUSES AS THE PERFORMANCE VENUE OF MINSTRELSY: MINSTRELS HEART MANSION

Yıl 2024, Sayı: 11, 81 - 104, 30.12.2024

Onur Açıkyıldız

https://doi.org/10.56387/ahbvedebiyat.1498125

Öz

Coffeehouses, as fundamental institutions of social life and a social meeting place with daily practice and public space functions such as socialisation and entertainment, play an important role in preserving and transmitting Turkish culture to future generations. Coffeehouses, which have gained importance as places for the creation and performance of oral tradition, continue this tradition today. This study focuses on Âşıklar Gönül Konağı (Minstrels Heart Mansion), one of the coffeehouses in Ankara, established in 2009 in Sincan by Minstrel Veysel Yıldızer, who immigrated to Ankara from Kars, and is currently maintained by Minstrel Veysel Yıldızer and Orhan Yıldızer. The study aims to determine the function of the mansion as a venue for minstrel performances. The essay will initially provide information on traditional minstrel fasıls and those organised in Âşıklar Gönül Konağı. It will then focus on the minstrel tradition in Turkey’s Eastern Anatolia Region, which is an important place in terms of minstrel tradition and where the founder, performers, and participants of the Âşıklar Gönül Konağı are all from. Then, the Âşıklar Gönül Konağı representation structure will be examined by comparing traditional minstrel fasıls to those organised at the mansion. In the study, data were compiled by ethnographic research methodologies based on semi-structured questions. Information was gathered through interviews with the coffeehouse owner, Minstrel Veysel Yıldızer, performers Minstrel Paşa Susanoğlu, Minstrel Şemsettin Güneş and Minstrel Mehmet Şirin. Participant observations were also conducted by attending fasıls during a month held at regular intervals.

Anahtar Kelimeler

Minstrel, Minstrel Coffeehouses, Culture, Performance, Context, Function, Ankara.

İCRA VE FASIL MEKÂNI OLARAK ÂŞIK KAHVEHANELERİ: ANKARA ÂŞIKLAR GÖNÜL KONAĞI

Öz

Sosyalleşme ve eğlence mekânı gibi gündelik pratik ve kamusal mekân işlevlerine sahip, sosyal yaşamın temel kurumlarından biri ve bir toplumsal buluşma mekânı olan kahvehanelerin, Türk kültürünün yaşatılması ve gelecek nesillere aktarılmasında önemi büyüktür. Sözlü geleneği yaratma ve icra mekânı olarak da önem kazanan kahvehaneler bu geleneği günümüzde de devam ettirmektedir. Bu çalışmanın konusu Ankara’da âşıklık geleneğinin yaşatıldığı kahvehanelerden biri olan Âşıklar Gönül Konağı’dır. 2009 yılında, Kars’tan Ankara’ya göç etmiş Âşık Veysel Yıldızer tarafından Sincan’da kurulan ve günümüzde Âşık Veysel Yıldızer ve Orhan Yıldızer tarafından işletilen bu kahvehanenin âşıklık icra mekânı olarak işlevini tespit etmek amaçlanmıştır. Çalışmada, öncelikli olarak geleneksel âşık fasılları ve Âşıklar Gönül Konağı’nda düzenlenen fasıllar hakkında bilgi verilmiştir. Doğu Anadolu Bölgesi Âşık geleneği açısından önemli bir yere sahiptir. Çalışmamızda ele aldığımız Âşıklar Gönül Konağı’nın kurucusunun, icracılarının çoğunun ve katılımcılarının da tamamıyla bu bölgeden olmalarından dolayı bu çalışmada özellikle Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki âşık geleneğine odaklanılmıştır. Daha sonra geleneksel âşık fasılları ile Âşıklar Gönül Konağı’nda düzenlenen fasıllar mukayese edilerek, Âşıklar Gönül Konağı’nın geleneği temsil yapısı değerlendirilmiştir. Çalışmada etnografik araştırma yöntemiyle veriler derlenmiş, kahvehanenin işletmecisi Âşık Veysel Yıldızer ve mekânda icracı olan Âşık Paşa Susanoğlu, Âşık Şemsettin Güneş ve Âşık Mehmet Şirin ile bir ay boyunca görüşme yapılarak bilgiler derlenmiş ve belirli aralıklarla kahvehanede düzenlenen fasıllara iştirak edilerek gizlenmemiş katılımcı gözlemler gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bilgiler doğrultusunda Âşıklar Gönül Konağı’nın geleneksel Doğu Anadolu âşık fasıllarını birtakım değişiklikler ile günümüzde yaşatmaya devam ettiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Âşık, Âşık Kahvehaneleri, Kültür, İcra, Bağlam, İşlev, Ankara.

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Kaynakça

• AKTAŞ, G. G. (2011). “Anadolu’da Toplumsal Yaşamın Mekânsal İzleri”. Sanat ve Tasarım Dergisi C. 1, (7), 55-68.
• ALPTEKİN, A. B.; SAKAOĞLU, S. (2006). Türk Saz Şiiri Antolojisi (14-21. Yüzyıllar), (Birinci Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• AYDIN, O. (2010). Günümüz Âşıklık Geleneğinde Atışma ve Atışma Örnekleri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• BALKAYA, A. (2016). “Sosyo-Kültürel Bir Müzik İcra Ortamı Olarak Âşık Kahvehaneleri ve Bursa Âşıklar Kahvesi”. Rast Müzikoloji Dergisi C.4, (1), 1153-1165.
• BALKAYA, A. (2021). “Âşık Şiirinde Şekil-Tür Tartışmaları Bağlamında Divan/Divanî”, Âşık Sanatı Sempozyumu 2021 Hacı Bektâş-ı Velî Yılı Bildiriler Kitabı, Fatih Şayhan (ed.), Nevşehir: Kapadokya Üniversitesi Yayınları.
• ÇOBANOĞLU, Ö. (2007). Âşık Tarzı Edebiyat Geleneği ve İstanbul (İkinci Baskı). İstanbul: 3F Yayınları.
• DURMAZ, U. (2020). “Bir Mekânın Anatomisi: Halk Edebiyatı Ürünlerinin Yaratma ve İcra Ortamı Olarak Kahvehaneler”. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi C.3, (4), 110-129.
• DUVARCI, A. (2012). “Kültürümüzde İstanbul Kahvehaneleri ve Halk Edebiyatına Katkıları”. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi C.1, (1), 75-86.
• ERDENER, Y. (2019). Kars’ta Çobanoğlu Kahvehanesi’nde Âşık Karşılaşmaları. Aşıklık Geleneğinin Şamanizm ve Sufizmle Olan Tarihsel Bağları (Birinci Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• GÜNAY, U. (2019). Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi (Sekizinci Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• KARDAŞ, C. (2019). “The Legacy of Sounds in Turkey: Âşıks and Dengbêjs”, Diversity and Contact Among Singer-Poet Traditions in Eastern Anatolia (s. 37-51), Ulaş Özdemir, Wendelmoet Hamelink, Martin Greve (ed.), İstanbul: Orient-Institut Istanbul.
• KÖMEÇOĞLU, U. (2009). “Homo Ludens ve Homo Sapiens Arasında Kamusalllık ve Toplumsallık: Osmanlı Kahvehaneleri”, Osmanlı Kahvehaneleri: Mekân, Sosyalleşme, İktidar (s. 55-90), Ahmet Yaşar (ed.), İstanbul: Kitap Yayınevi.
• KÖPRÜLÜ, M. F. (2004). Saz Şairleri (Birinci Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• OĞUZ, M. Ö. (1997). “Azerbaycan ve Türkiye sahasında Âşık Edebiyatının XVI. Yüzyılına Dair”, Millî Folklor Dergisi, 35, 2-9.
• ÖZARSLAN, M. (2001). Erzurum Âşıklık Geleneği (Birinci Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• TAŞLIOVA, M. M. (2006). Kars’ta Sözel Hikâyecilik ve Hikâyeler. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• TURAN, F. A.; UYSAL, B.; KELEŞABDİOĞLU, Z.; GÖKÇE, E. (2010). Sazın ve Sözün Sultanları Yaşayan Halk Şairleri, (Birinci Baskı) Ankara: Gazi Kitabevi Yayınları.
• ÜNVER, S. (1963). “Türkiye’de Kahve ve Kahvehaneler”. Türk Etnografya Dergisi C. 5, 39-84.
• URL1: https://semerkanddergisi.com/nefs-i-emmare/ (Erişim Tarihi 04.04.2024). Nefs-i emmâre hakkın bilgi verilmiştir.
• URL2: https://islamansiklopedisi.org.tr/sina (Erişim Tarihi 04.04.2024). Tur-i Sina Dağı hakkında bilgi verilmiştir.
• URL3: https://islamansiklopedisi.org.tr/ledun-ilmi (Erişim Tarihi 04.04.2024). Ledün ilmi hakkında bilgi verilmiştir.