ALPHABET DEBATES AND THE ALPHABET REFORM IN THE REPUBLIC OF TURKEY PERIOD

Yıl 2024, Sayı: 11, 69 - 79, 30.12.2024

Oğuzhan Önder

https://doi.org/10.56387/ahbvedebiyat.1502952

Öz

Throughout history, societies have used various signs to visually express the languages they speak. It is a well-known fact that the Turkish nation has used different alphabets throughout its history. Before the adoption of Islam, the Turks used the Kök- Türk and Uyghur alphabets. With the acceptance of Islam, they adopted the Arabic alphabet, based on Persian grammar, from the Persians with whom they had close relations, until the adoption of the law on the acceptance and implementation of the New Turkish Letters on November 1, 1928. The Alphabet Revolution, initiated with the adoption of the Latin alphabet from this date onwards, has been one of the most debated reforms within the Turkish modernization movements for years. It is observed that the alphabet change was discussed by intellectuals not only during and after the Republican period, when the reform was carried out, but also in the late period of the Ottoman Empire. Although the approaches of intellectuals to the alphabet change sometimes remained at the ideological level, it is a fact that significant criticisms were also made. In the process following the proclamation of the Republic, some intellectuals completely rejected the transition to the Latin alphabet, while others believed that the transition should be made without delay. Moreover, it is observed that some intellectuals who opposed the transition to the Latin alphabet also produced solution proposals on how the transition could be made. Furthermore, the language reform efforts following the alphabet change emerge as another area where these discussions intensified. Following the dissolution of the Soviet Union in 1991, the importance of developing a common Turkish alphabet to ensure linguistic and cultural unity and to enhance cooperation in the fields of education and science with the newly independent Turkic world is emphasized.

Anahtar Kelimeler

Turkish Modernization, Letter Revolution, Alphabet Revolution, Arabic Alphabet, Latin Alphabet.

TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİNDE ALFABE TARTIŞMALARI VE HARF İNKILABI

Öz

Geçmişten günümüze kadarki süreçte toplumlar konuştukları dili, görsel olarak ifade edebilmek için çeşitli işaretler kullanmışlardır. Türk milletinin tarih boyunca farklı alfabeler kullandığı bilinen bir gerçektir. İslamiyet’ten önce Kök-Türk ve Uygur alfabelerini kullanan Türkler, İslamiyet’in din olarak kabul edilmesi ile birlikte, yakın münasebet içinde olduğu Farslılardan, Fars gramer yapısı temelinde Arap alfabesini almış, 1 Kasım 1928 tarihinde Yeni Türk harflerinin kabul ve tatbiki hakkındaki kanunun kabul edilmesine kadar kullanmıştır. Bu tarihten itibaren kullanılmaya başlanan Latin alfabesi ile Harf İnkılabı Türk modernleşme hareketleri içerisinde, yıllardır en çok tartışılan inkılaplardan biri olmuştur. Sadece İnkılabın gerçekleştirildiği cumhuriyet dönemi ve sonrasında değil, Osmanlı Devleti’nin son döneminde de alfabe değişikliğinin aydınlar tarafından tartışıldığı görülmektedir. Alfabe değişikliğine aydın yaklaşımları zaman zaman ideolojik seviyede kalsa da önemli eleştiriler yapıldığı da bir gerçektir. Cumhuriyetin ilanından sonraki süreçte alfabe değişikliği tartışmalarında kimi aydınlar Latin alfabesine geçişi tamamen reddederken, kimileri zaman kaybetmeden geçilmesi gerektiğini düşünüyordu. Bunun yanında Latin alfabesine geçişe muhalefet şerhi koyan bazı aydınların da geçişin nasıl yapılabileceği üzerine çözüm önerileri ürettikleri gözlemlenmektedir. Ayrıca alfabe değişikliğinin ardından yapılan dil devrimi çalışmaları, bu tartışmaların yoğunlaştığı başka bir saha olarak karşımıza çıkmaktadır. Sovyetler Birliği’nin 1991’de dağılmasının ardından bağımsızlıklarını kazanan Türk dünyası ile dil ve kültür birliğini sağlamak, eğitim ve bilim alanında iş birliğini artırmak için ortak bir Türk alfabesinin geliştirilmesinin önemi üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk Modernleşmesi, Harf İnkılabı, Alfabe Devrimi, Arap Alfabesi, Latin Alfabesi

Kaynakça

• AKSOY, Ö. A. (1963). Atatürk ve Dil Devrimi. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• AVCI, C. (2013). “Harf İnkılabı ve Millet Mektepleri”. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi C.3, (1), 43-60.
• BARDAKÇI, M. (2014, 12 07). Harf Devrimi’nden 14 sene önce yapılan imlâ devrimi girişimi: Enver Paşa Yazısı. www.haberturk.com: http://www.haberturk.com/yazarlar/murat-bardakci/ 1016629-harf-devriminden-14-sene-once-yapilan-imla-devrimi-girisimi-enver-pasayazisi adresinden alındı (Erişim Tarihi: 18.04.2018)
• BAYUR, Y. H. (1983). Türk İnkîlap Tarihi II. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• BİÇİCİ, M.; ÖZLÜ, Z. Y.(2020). “Harf İnkılâbı Üzerine Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Çıkan Tartışmalar Ve Karşıt Görüşler”. Tarih Ve Gelecek Dergisi C.6, (1), 180-197. https://doi.org/10.21551/jhf.681313.
• BOYACIOĞLU, R. (1989). “Harf Devrimi ve Sağladığı Kolaylıklar”. Atatürk Araştırma Merkezi: http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-50/harf-devrimi-ve-sagladigi-kolayliklar (Erişim Tarihi: 20.04.2018)
• ÇELİK, H. (1994). Ali Süavi ve Dönemi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ERTEM, R. (1991). Elifbe’den Alfabe’ye, Türkiye’de Harf ve Yazı Meselesi, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• GİRİTLİ, İ. (1988). “Harf İnkılâbı Ve Atatürk”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi C.5, (13), 31-36.
• GÖKSEL, B. (1988). “Atatürk İnkılabı İçinde Alfabe Reformu ve Bu Olayın Dışarıdan Değerlendirilmesi”. Milli Kültür, (63).
• GÜNGÖR, E. (1999). Dünden Bugünden Tarih-Kültür ve Milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• İPEK, A. (2017). “Türk Harf Devrimi Öncesi Bir Alfabe Önerisi: İlmî ve Tarihî Esaslara Nazaran Harflerimiz Latin Harflerinin Aynıdır Adlı Eser”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (37), 19-44.
• KANSU, M. M. (1997). Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürkle Beraber Cilt I. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• KERİMLİ, L. (2002). “Azerbaycan’da Dil Siyaseti: Alfabe ve İmlâ Meseleleri Tarihinden I”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi (14), 273-288.
• KIRZIOĞLU, M. F. (1977). Türk İnkılâp Tarihi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.
• KISIKLI, E. (2010). Harf İnkılabı’nın Türk ve Dünya Basınındaki Yankıları. Erdem (56), 115-160.
• ÖZÇUBUKÇU, M. G. (2024). Dil Birliğinde Büyük Adım: Türk Dünyası Ortak Alfabe Çalışmaları. https://tudpam.org/dil-birliginde-buyuk-adim-turk-dunyasi-ortak-alfabe-calismalari/ adresinden alındı (Erişim Tarihi: 09.07.2024)
• ÖZERDİM, S. N. (1998). Yazı Devriminin Öyküsü. İstanbul: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık.
• SAFA, P. (1996). Türk İnkılabına Bakışlar. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• ŞAHBAZ N. K. (2020) “Mehmet Fuat Köprülü’nün Alfabe Üzerine Düşünceleri ve Millî Elifba’sı”. Türkçe Eğitimine Adanan Bir Ömür Dr. Asiye Duman’a Armağan. Edt.: İhsan Kalenderoğlu, İ.-Kanık Uysal, P. Ankara: Pegem Akademi
• ŞİMŞİR, B. N. (1992). Türk Yazı Devrimi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• TANSEL, F. A. (1953). “Arap Harflerinin Islahı ve Değiştirilmesi Hakkında İlk Teşebbüsler”. Belleten C.XVII, (66), 223-249.
• TOGAN, Z. V. (1926) “Türklerde Hars Buhranı”, Türk Yurdu, C.4, (2), 494-509.
• URL-1: https://x.com/bahtiyarim/status/1344708113824419841 (Erişim Tarihi: 16.04.2024)
• URL-2: https://tarihkurdu.net/harf-devrimi-91-yil-fotograf-galerisi.html#(Erişim Tarihi: 10.07.2024)
• URL-3: https://www.youtube.com/watch?v=aPxfeh-vH9o (Erişim Tarihi: 10.05.2024)
• ÜLKÜTAŞIR, M. Ş. (2000). Atatürk ve Harf Devrimi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• YILDIRIM, S. H. (2001). “Alfabemiz Yeterli mi?” https://www.altinoluk.com.tr/alfabemiz-yeterlimi. html (Erişim Tarihi: 20.04.2018)