BRITISH INTELLIGENCE SOURCES ON OTTOMAN WAR ACTIVITIES IN WORLD WAR I AND DR PARODI

Yıl 2024, Sayı: 11, 105 - 117, 30.12.2024

Gülsüm Polat

https://doi.org/10.56387/ahbvedebiyat.1553914

Öz

In this study, the intelligence sources of the British during World War I regarding the Ottoman geography will be examined, followed by a focus on the identity and activities of a significant figure in the Ottoman Empire’s efforts, particularly in neutral European countries, Dr Parodi (Dr Humbert Denis Parodi, 1878- 1953). The study first investigates British intelligence management when World War I broke out. Tracking the variety of intelligence sources through archival materials, it classifies these sources into different categories. The second part of the study centres on Dr Parodi, a key figure in British intelligence and propaganda activities. Dr Parodi, who maintained communication with many Turks and Egyptians in Europe during the war, was considered a highly dangerous figure, capable of organising assassination attempts on figures such as Talat Pasha. However, he was also seen as a point of contact in informal armistice efforts towards the end of the war. His connections with the Egyptians, especially his interactions with the Khedive family, are also notable. This study aims to position Dr Parodi, who was not a publicly visible actor in the diplomatic and intelligence relations between the Ottoman Empire and the countries it was fighting, within this broader framework. Given that Dr. Parodi was influential in the negotiations that led to the end of World War I, shedding light on such a figure will make the armistice process that followed the war more comprehensible. The sources of this study are archival documents and published works.

Anahtar Kelimeler

Dr. Parodi, Bern, Geneva neutral states, Khedive.

I. DÜNYA SAVAŞI’NDA İNGİLİZ İSTİHBARATININ OSMANLI SAVAŞ FAALİYETLERİNE DAİR KAYNAKLARI VE DR. PARODİ

Öz

Bu çalışmada I. Dünya Savaşı’nda İngiliz istihbaratının Osmanlı coğrafyasına dair haber kaynakları ele alınacak ardından da Osmanlı Devleti’nin Avrupa’da özellikle tarafsız ülkelerdeki faaliyetlerinde etkili olan bir ismin Dr. Parodi’nin (Dr. Humbert Denis Parodi, 1878-1953) kimliği ve girişimleri üzerinde durulacaktır. Çalışmada öncelikle İngiltere’nin I. Dünya Savaşı patlak verdiği andan itibaren istihbarat yönetimi irdelenmektedir. İstihbarat kaynaklarının çeşitliliğini arşiv kaynakları üzerinden takip eden çalışma bu kaynakları kendi içerisinde tasnif etmektedir. Çalışmanın ikinci kısmı sayılabilecek olan bölüm ise İngiltere’nin haber kaynağı ve propaganda faaliyetlerinde etkili olan bir ismi; yaygın ismiyle Dr. Parodi’yi odak noktasına almaktadır. Savaş sırasında Avrupa’da çok sayıda Türk ve Mısırlı ile iletişim halinde olan Dr. Parodi’nin Osmanlı Devleti içerisinde Talat Paşa’ya suikast girişiminde bulunması ihtimali olabilecek derecede tehlikeli bir isim olarak görmekle beraber savaş sonu gayri resmi mütareke arayışlarında bir kontak noktası olarak görüldüğü tespit edilmektedir. Yine Dr. Parodi’nin girişimlerinde Türkler kadar Avrupa’da olan Mısırlılar olduğu görülmektedir. Hıdivviyet ailesi ile olan temasları dikkat çekicidir. Çalışmanın amacı Osmanlı Devleti’nin savaştığı ülkelerle diplomatik ve istihbarati ilişkilerinin açık aktörlerinden birisi olmayan Dr. Parodi kimliğini bu genel çerçeve içerisinde bir yere konumlandırmaktır. Parodi’nin I. Dünya Savaşı’nın sonunu getiren temaslarda da etkili bir isim olduğu anlaşıldığından onun gibi bir aktörün daha açığa çıkarılması savaşın sonunda ortaya çıkan mütareke sürecinin daha anlaşılabilir kılacaktır. Çalışmanın kaynaklarını arşiv belgeleri, telif-tetkik eserler oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dr. Parodi, tarafsız devletler, Bern, Stockholm, Cenevre

Kaynakça

• The National Archive (Kew-London) FO, 371/2668, 371/2477, 371/2478, 371/2480, 371/2482, 371/3050, 371/3061. FO, 141/475/2, FO 800/147.
• British Library Indian Office Papers (Londra) IOR/L/PS/10/464 IOR/L/PS/10/467 IOR/L/PS/10/587/1
• Osmanlı Arşivi (İstanbul) DH.EUM., 1.ŞB, 7-20,
• FREYMOND,J. GAUYE, O. (1984) (ed.), Diplomatic Documents of Switzerland, vol. 7-II, doc. 203, dodis.ch/44414, Bern.
• JACQUES. F. (1984). Diplomatic Documents of Switzerland, Oscar Gauye (ed.), Vol. 7-II, doc. 203, dodis.ch/44414, Bern.
• ABBENHUIS M., TAMES I. (2022). Global War, Global Catastrophe Neutrals, Belligerents and the Transformation of the First World War, London, New York: Bloomsbury Academic.
• POPPLEWELL, R. J. (2015). Intelligence and Imperial Defence. British Intelligence and the Defence of the Indian Empire 1904-1924, London and New York: Routledge.
• ANDREW, C. (2022). Gizli Dünya, (Çev. Fatih Baş), İstanbul: Kronik Kitap. “Humbert-Denis Parodi”, Verhandlungen der Schweizerischen Naturforschenden Gesellschaft, 133 (1950), 351-353.
• POLAT, Ü.G. (2015). Osmanlı Devleti ve İngiltere Ekseninde I. Dünya Savaşı Yıllarında Mısır, Ankara: ATAM Yay.
• POLAT, Ü.G. (2018). “İmparatorluğun Son Savaşında Sivil Seçkinler: Mısır Hıdiviyyet Ailesi ve Faaliyetleri”, XVIII Türk Tarih Kongresi, 1 - 05 Ekim 2018, 215-235.(https://www.ttk.gov.tr/wp-content/uploads/2022/04/11-UGulsumPolat.pdf)
• LLOYD GEORGE, D. (1936). War Memories of David Lloyd George 1917-1918, Boston: Little, Brown and Company.
• JAESCHKE, G. (1967). “İngiliz Belgeleri Işığında Mondros’a Giden Yol”, Belleten, C.31, S.121, 131-133.
• DYER, G, (1972). “The Turkish Armistice of 1918: 1: The Turkish Decision for a Separate Peace, Autumn 1918”, Middle Eastern Studies, Vol. 8, (2), 143-178.
• JEFFERY, K. (2010). The Secret History of MI6, New York: The Penguin Press. Can, Ayşegül, “Mütareke Dönemi’nde İttihatçıların Tasfiyesi”, Mavi Atlas, 10(1)2022, 1-13
• MUTLU, C. (2012). “İsviçre’de Osmanlı Devleti Aleyhinde Faaliyetler ve Türklerin Teşkilatlanması (1918-1922)”, ATAM, 83, 65-86.
• SUSAN P. (2021). “Women at work in the League of Nations Secretariat”, Precarious Professionals, London: University of London Press, Institute of Historical Research, 181-203
• SCHNEER, J. (2010). The Balfour Declaration. The Origins of the Arab-Israeli Conflict, An Origins of the Arab-Israeli Conflict, London, Berlin, New York, Sydney: Bloomsbury.
• ULUĞTEKİN, M. ULUĞTEKİN, M.G. (2013). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Hilal-i Ahmer İcraat Raporları 1914-1928, Ed: Ceren Aygül, Ankara: Kızılay Yayınları.