ULUSLARARASI ANTEP FISTIĞI KÜLTÜR VE SANAT FESTİVALİ’NİN KENT BELLEĞİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ

Yıl 2024, Sayı: 11, 11 - 20, 30.12.2024

Abdulkadir Önkol

https://doi.org/10.56387/ahbvedebiyat.1583167

Öz

İnsanlığın temel gereksinimi olan beslenme, toplumlarda mutfak kültürünün ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu kültür etrafında dinî, millî vb. pek çok toplumsal uygulama oluşmuştur. Festivaller de bu toplumsal uygulamalardan birisidir. Gaziantep, 2015 yılında UNESCO’nun Yaratıcı Şehirler Ağı Programı kapsamında dünyanın dokuzuncu, Türkiye’nin ise ilk gastronomi şehri seçilmiştir. Gaziantep’te 2006-2017 yılları arasında düzenlenen Uluslararası Antep Fıstığı Festivali’nden hareketle Gaziantep’in Gastronomi şehri olma yolundaki çalışmaları festival üzerinden ele alınmıştır. Uluslararası Antep Fıstığı Festivali, 2018 yılında yerini daha kapsamlı ve UNESCO’nun idealleriyle de örtüşen Uluslararası Gaziantep Gastronomi Festivali’ne bırakmıştır. 2018’den günümüze kadar düzenlenmeye devam eden bu festival ise bu çalışmanın sınırlılıkları dışında olduğu için çalışmaya dâhil edilmemiştir. Gaziantep Büyükşehir Belediyesinin basın biriminden alınan basın bildirileri incelenerek elde edilen veriler 2015 yılı öncesi ve sonrasında festival kapsamında gastronominin ne kadar yer aldığı ve bu festivalin, tanıtım, sürdürülebilirlik ve korumaya katkısının ne kadar olduğu, yerli halkın bu festivale katılımı ve belleğinde bıraktığı izler betimsel analiz yöntemiyle değerlendirilmiştir. Ayrıca 2017 yılında Festival’e katılımlı gözlem yapılarak festival gastronomi turizmi açısından da incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda Uluslararası Antep Fıstığı Kültür ve Sanat Festivali’nde yerli halkın katılımının yüksek olduğu ve ‘Gaziantepli’ kimliğinin bir parçası olarak kentte bunların yeniden canlandırıldığı, özellikle 2014 yılı ve sonrasında yemek ile ilgili etkinliklere ağırlık verildiği tespit edilmiştir. Festival’in, yemek kültürünün tanıtımına, sürdürülebilirliğine ve korunmasına katkı sağladığı ve 2018 yılından itibaren düzenlenmeye başlanan Uluslararası Gaziantep Gastronomi Festivali’ne de zemin hazırladığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Bellek, Festival, Gastronomi, Gaziantep, UNESCO Yaratıcı Şehirler Ağı

Etik Beyan

Bu makale Prof. Dr. Mehmet Öcal OĞUZ’un danışmanlığında hazırlanan “Yaratıcılık ve Endüstrileşme Bağlamında Gaziantep Yemek Mekânlarında Geleneksel Bilginin Aktarımı” başlıklı doktora tezinden hareketle üretilmiştir.

THE PLACE AND IMPORTANCE OF THE INTERNATIONAL ANTEP PISTACHIO CULTURE AND ART FESTIVAL IN URBAN MEMORY

Öz

Nutrition, as a fundamental requirement of humanity, has led to the emergence of culinary culture within societies. Surrounding this culture, many social practices, including religious and national elements, have developed. Festivals are also among these social practices. In 2015, Gaziantep was designated as the ninth city of gastronomy globally and the first in Turkey within the scope of UNESCO’s Creative Cities Network Program. Gaziantep’s initiatives to become a city of gastronomy were approached through the lens of the International Antep Pistachio Festival, held between 2006-2017. In 2018, the International Antep Pistachio Festival was replaced by the more comprehensive International Gaziantep Gastronomy Festival, which aligns with UNESCO’s ideals. However, this festival, which has continued to be held since 2018, was not included in this study due to its scope limitations. Press releases from the press unit of the Gaziantep Metropolitan Municipality were analysed, and the data obtained were assessed descriptively to determine the extent to which gastronomy was integrated into the festival before and after 2015. Additionally, the festival’s contributions to promotion, sustainability, and preservation, as well as the participation of local people and its impact on cultural memory, were evaluated. Participant observations were also conducted to examine the festival from a gastronomy tourism perspective. The study concluded that local participation in the International Antep Pistachio Culture and Art Festival was high and that these traditions were revived within the city as part of the “Gaziantep” identity, with a particular emphasis on food-related events after 2014. The festival was found to contribute to the promotion, sustainability, and preservation of culinary culture and to lay the groundwork for the International Gaziantep Gastronomy Festival, which began in 2018.

Anahtar Kelimeler

Memory, Festival, Gastronomy, Gaziantep, UNESCO Creative Cities Network.

Kaynakça

• AKIN, N. ve BOSTANCI, B. (2017). “Unesco Yaratıcı Şehirler Ağı Kapsamında Gaziantep: Mevcut Raporlar Bağlamında Bir Değerlendirme”. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, C.8, (19), 110-124.
• ASSMANN, J. (2001). Kültürel Bellek-Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. (A. Tekin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• BAYRAM, O. (2021). Gastronomi Destinasyonu Seçiminde Turist Tercihlerini Etkileyen Faktörler ve Gastronomi Destinasyonlarının Algılanan Performansı. Gaziantep, Adana, Hatay, Şanlıurfa ve Mardin Örnekleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi: Muğla.
• ÇAĞLI, I.B. (2012). Türkiye'de Yerel Kültürün Turizm Odaklı Kalkınmadaki Rolü: Gastronomi Turizmi Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi İstanbul Teknik Üniversitesi: İstanbul.
• ÇIBLAK ÇOŞKUN N. (2015). “Yöresel Tatların Turizmdeki Yeri ve Mersin’in Simgesel Yiyecekleri: Tantuni, Kerebiç ve Cezerye”, 8. Uluslararası Türk Kültürü Kongresi Bildirileri-I, 24-27 Ekim 2013, (M.A. Erik, Haz.). Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara, 297-313.
• DALGIN, Taner vd. (2016). “Festivallerin Bir Kırsal Turizm Çekiciliği Olarak Önemi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.9, (47), 1179-1184.
• EYÜPOĞLU, H. (2006-2017), “Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Basın Bildirileri”. Gaziantep Büyükşehir Belediyesi basın biriminden el-mek aracılığıyla 05.01.2018 tarihinde tarafıma gönderilmiştir.
• HOLLAND, M. (2016). Yemek Atlası Otuz Sekiz Mutfakta Dünya Turu. (S. Nilüfer, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İMİRGİ, A. (2005). “Festival Kavramı Üzerine Düşünceler”. Millî Folklor, (65), 29-36.
• KARA, C. (2023). Yöresel Gastronomi Ürünleri ve Gastronomi Kimliğine Katkıları: İstanbul Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi: Sakarya.
• MORLEY, D. ve ROBİNS, K. (2011). Kimlik Mekânları-Küresel Medya, Elektronik Ortamlar ve Kültürel Sınırlar. (E. Zeybekoğlu, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• NORA, P. (2006). Hafıza Mekânları, (M. E. Özcan, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• OĞUZ, Ö. (2009). Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir? Ankara: Geleneksel Yayınları.
• OĞUZ, Ö. (2014). “Çağdaş Kentte Bir Yeniden Canlandırma Örneği: Çiğdem Günü”. Millî Folklor, (101), 25-39.
• ORAMAN, Y. (2015). “Türkiye’de Coğrafi İşaretli Ürünler”. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, C.1, (1), 76-85.
• ÖĞÜT EKER, G. (2014). İnsan Mizah Kültür-Eğlence Endüstrisinde Tüketim Nesnesi Olarak Mizah. Ankara: Grafiker Yayınları.
• ÖĞÜT EKER, G. (2016). “Modern Hayatın Yeniden Kurgulanan Gelenekleri Hollanda Queen’s Day Festivali”. Millî Folklor, (111), 136-148.
• ÖLÇER ÖZÜNEL, E. (2016). “Yenilebilir Miraslar: Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması ve Çok Uluslu Mutfak Politikaları”. M. Hoppal, M. Ö. Oğuz ve E. Ölçer Özünel (Eds.). Tatların Benzer Dünyası: Türk-Macar Ortak Yemek Kültürü. Ankara: UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Yayınları, 25-30.
• RAGLAN, L. (2014). “Tarih ve Mit”. (L. Soysal, Çev.), (M. Ö. Oğuz ve S. Gürçayır Teke, Yay. Haz.), Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar II. (3. Baskı). Ankara: Geleneksel Yayınları, 181-189.
• STOELTJE, B. J. (2005). “Festival”. (P. ERSOY, Çev.). Millî Folklor, (67), 160-169.
• ŞAHİN, E. (2015). Bir Destinasyon Unsuru Olarak Yerel Gastronominin Marka Şehir Pazarlamasında Etkileri: Gaziantep Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi: Gaziantep.
• ŞENGÜL, S. ve GENÇ, K. (2016). “Festival Turizmi Kapsamında Yöresel Mutfak Kültürünün Destekleyici Ürün Olarak Kullanılması: Mudurnu İpekyolu Kültür Sanat ve Turizm Festivali Örneği”. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (23), 79-89.
• TOKER, A. (2022). “Kent Kimliği İnşasında Festivallerin Rolü”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.23, (1), 121-140.
• URL-1: https://en.unesco.org/creative-cities/home (Erişim tarihi: 06.01.2018).
• URL-2: http://www.unesco.org.tr/dokumanlar/yaratici_sehirler/uysabs.pdf (Erişim tarihi: 09.01.2018)
• URL-3: https://ci.turkpatent.gov.tr/Files/GeographicalSigns/27.pdf (Erişim tarihi: 08.03.2021)
• URL-4: http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=27752 (Erişim tarihi: 04.01.2018)
• URL-5: https://ilkha.com/haber/42357/dunya-gastronomi-sehri-gaziantep-calistayi-yapildi (Erişim tarihi: 03.01.2018)
• URL-6: http://www.haber7.com/gaziantep/2136295-dunya-gastronomi-sehri-gaziantep-calistayi (Erişim tarihi: 03.01.2018)
• URL-7: https://en.unesco.org/creative-cities/gaziantep (Erişim tarihi: 06.01.2018)
• URL-8: http://www.gastroantep.com.tr/gpgm-proje-arge.php (Erişim tarihi: 05.01.2018)
• URL-9: http://www.sp.gov.tr/upload/xSPRapor/files/LuYMK+Gaziantep_17_FR_compressed.pdf (Erişim tarihi: 03.12.2024).
• URL-10: https://www.gaziantep.bel.tr/tr/etkinlikler/uluslararasi-gaziantep-gastronomi-festivali-istanbulda-tanitildi (Erişim tarihi: 03.12.2024).
• YILMAZ, Ç. (2023). “Memleketin Görünen Yüzü: Gaziantep’in Coğrafi Tescilli Ürünleri”. 100. Yılında Cumhuriyet Dönemi Gaziantep Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, (Prof. Dr. Mehmet Emin Sönmez vd., Haz.). 19-21 Ekim 2023, Gaziantep: Gazikültür Yayınları, 507-516. (E-kitap: https://gazikulturas.com/?r3d=100-yilinda-cumhuriyet-donemi-gaziantep Erişim Tarihi: 03.12.2024).
• YİĞİT, S. (2022). Gastronomik Tatmin ve Hatırda Kalıcı Gastronomi Deneyiminin Davranışsal Niyet Üzerine Etkisinde Destinasyon Tatmininin Rolü: Kapadokya Örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi: Nevşehir.