An Evaluation of the Legal Consequences of Tevfik Rüşdü Aras’s Unilateral Statement of 31 July 1936 in the Light of Current Developments

Yıl 2023, , 355 - 397, 24.04.2023

Uğur Bayıllıoğlu

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1230129

Öz

A statement of Turkish Foreign Minister Tevfik Rüşdü Aras in his speech before the Turkish Grand National Assembly on 31 July 1936 constitutes an important part of the Turkish-Greek conflict over the demilitarized status of Lemnos and Samothrace. However, this statement does not constitute a unilateral action that can have legal consequences against Turkey. Because unilateral statement by Aras does not comply with the principles and criteria accepted in international judicial decisions regarding the formation and validity of unilateral acts. The unilateral statement corcerned is of political in nature and is a reflection of the Turkish-Greek relations of the period based on mutual good feelings. However, Greece uses this statement as one of the reasons why the status of Lemnos and Samothrace has changed. Moreover, Greece asserted this in its newly dated notes, among its official theses. Therefore, in the context of the status of Lemnos, in terms of Aras’ statement, the discussion made at the doctrinal level in the 1980s has also been the subject of official theses and gained great importance today. In this respect, it is beneficial to examine the issue and to support Turkish theses on this subject with new and additional arguments.

Anahtar Kelimeler

Devletin tek taraflı işlemleri, Doğu Ege Adalarının Silahsızlandırılmış Statüsü, Türk Boğazları, Türk–Yunan İlişkileri, siyasi beyanlar.

GÜNCEL GELİŞMELER IŞIĞINDA TEVFİK RÜŞDÜ ARAS’IN 31 TEMMUZ 1936 TARİHLİ TEK TARAFLI BEYANININ HUKUKİ SONUÇLARI HAKKINDA BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Türk Dışişleri Bakanı Tevfik Rüşdü Aras’ın, Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde yaptığı, 31 Temmuz 1936 tarihli konuşmadaki bir beyanı, Limni ve Semadirek’in silahsızlandırılmış statüsü konusundaki Türk–Yunan uyuşmazlığının önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Lakin bu beyan, Türkiye aleyhine bir hukuki sonuç doğurma kabiliyetini haiz bir tek taraflı işlem teşkil etmemektedir. Zira Aras’ın tek taraflı beyanı, tek taraflı işlemlerin oluşum ve geçerliliğine ilişkin uluslararası yargı kararlarında kabul edilen ilke ve kriterlerle bağdaşmamaktadır. Söz konusu tek taraflı beyan, siyasi bir nitelik arz etmekte olup, dönemin karşılıklı iyi duygulara dayanan Türk–Yunan ilişkilerinin bir yansımasıdır. Lakin Yunanistan bu beyanı, Limni ve Semadirek’in statüsünün değiştiğine ilişkin gerekçelerden birisi olarak kullanmaktadır. Üstelik Yunanistan bunu, yeni tarihli notalarında, resmi tezleri arasında ileri sürmüştür. Dolayısıyla Limni’nin statüsü bağlamında, Aras’ın beyanı açısından 1980’lerde doktrinel düzeyde yapılan tartışma, bugün resmi tezlere de konu olmuş ve büyük önem kazanmıştır. Bu itibarla, meselenin mutlaka incelenmesi ve bu konudaki Türk tezlerinin yeni ve ek argümanlarla desteklenmesinde fayda bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Devletin tek taraflı işlemleri, Doğu Ege Adalarının Silahsızlandırılmış Statüsü, Türk Boğazları, Türk–Yunan İlişkileri, siyasi beyanlar.

Kaynakça

• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde ve C.H.P Kurultaylarında, (1919–1938), 5. Baskı, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi, 2006.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri III, (1918–1937), (Açıklamalı Dizin İle), 5. Baskı, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları, 2006.
• Athanasopulos H, Greece, Turkey and the Aegean Sea: A Case Study in International Law, McFarland, 2001. Başeren SH, Ege Sorunları, TÜDAV Yayınları, 2006.
• Bayıllıoğlu U, Türkiye–Libya Antlaşması Ekseninde Doğu Akdeniz Deniz Yetki Alanları Sınırlandırma Uyuşmazlığı, Turhan Kitabevi, 2021.
• Bölükbaşı D, Turkey and Greece: The Aegean Dispute, A Unique Case in International Law, Cavendish Publishing Limited, 2004.
• Çağıran ME, Uluslararası Hukukta Devletin Tek Taraflı İşlemleri, Platin Yayınları, 2005.
• Deniz B, “1974 Nükleer Denemeler Davası Işığında Uluslararası Hukukta Devletlerin Tek Taraflı İşlemleri”, Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8(1), 2020, s. 21–38.
• Gönlübol M/ Sar C, Atatürk ve Türkiye’nin Dış Politikası (1919–1938), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi, 1997.
• Gündüz A, Limni Adası’nın Hukuki Statüsü Üzerinde Türk–Yunan Uyuşmazlığı, Otağ Yayınevi, 1985.
• Gündüz A, Milletlerarası Hukuk: Konu Anlatımı, Temel Belgeler, Örnek Kararlar, Reşat Volkan Günel (Ed.), 6. Baskı, Beta Yayınevi, 2003.
• Gürün K, Türk–Sovyet İlişkileri (1920–1953), 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu, 2010.
• İnan Y, Türk Boğazlarının Siyasal ve Hukuksal Rejimi, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş II. Baskı, Turhan Kitabevi, 1995.
• Katsoufros T, “Ege Deniziyle İlgili Türk Yunan Uyuşmazlıkları”, Semih Vaner (Ed.), Türk–Yunan Uyuşmazlığı, Metis Yayınları, 1990, s. 76–94.
• Meray SL/ Olcay O (Çev.), Montreux Boğazlar Konferansı, Tutanaklar, Belgeler, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1976.
• Özman A, “Lozan Andlaşmalarında Ege Adalarının Hukuki Statüsü”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 63(3–4), 1988, s. 197–206.
• Pazarcı H, Doğu Ege Adalarının Askerden Arındırılmış Statüsü, Gözden Geçirilmiş 2. Baskı, Turhan Kitabevi, 1992.
• Politis S, “Demilitarisation and the Legal Regime of the Aegean Islands according to International Law”, Revue Hellenique de Droit International, 56 (1), 2003, s. 247–259.
• Schmitt MN, “Aegean Angst: The Greek–Turkish Dispute”, Naval War College Review, 49(3), 1996, s. 42–72.
• Stagos PN, “Limni’nin NATO Düzeni İçindeki Yerine İlişkin Türk–Yunan Uyuşmazlığı (Yunanistan’ın Tutumundaki Amaçlar ve Etkiler)”, Semih Vaner (Ed.), Türk–Yunan Uyuşmazlığı, Metis Yayınları, 1990, s. 191–207.
• Stivachtis YA, “The Demilitarisation of the Greek Eastern Aegean Islands: The Case of the Central Aegean and Dodecanese Islands”. The Turkish Yearbook of International Relations, 29, 1999, s. 99–130.
• Syrigos AM, The Status of the Aegean Sea According to International Law, Sakkoulas/Bruylant, Bila–tarih. Toluner S, Milletlerarası Hukuk ile İç Hukuk Arasındaki İlişkiler, İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1973.
• Toluner S, Summary of Conclusions: The Pretented Right to Remilitarize the Island of Lemnos Does Not Exists, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Münasebetler Araştırma ve Uygulama Merkezi, 1987.
• Toluner S, “Limni Adası’nın Hukuki Statüsü ve Montreux Boğazlar Konvansiyonu”, Milletlerarası Hukuk Açısından Türkiye’nin Bazı Dış Politika Sorunları, Beta Yayınevi, 2000, s. 49–112.
• Uzun E, “Uluslararası Hukukta Bildirimin Tek Taraflı Devlet İşlemi Niteliği Üzerine Bir İnceleme”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 2, 2019, s. 1–22.
• Van Dyke JM, “An Analysis of the Aegean Disputes under International Law”, Ocean Development & International Law, 36(1), 2005, s. 63–117.