HAKSIZLIK YANILGISI BAĞLAMINDA “KÜLTÜREL SAVUNMA”

Yıl 2023, , 321 - 336, 31.10.2023

Ali Şahin Kılıç

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1341740

Öz

Farklı kültürel değer sistemlerine sahip kişilerin beraber yaşadığı toplumlarda, toplumun bazı üyeleri, hukuk sisteminde geçerlilik tanınan normları anlamlandırmada ve bunlara uygun davranmada sorunlarla karşılaşabilmektedir. Bu durum, kanunda tanımlanan tipik eylemi gerçekleştiren kişinin, içinde yetiştiği kültüre uygun davrandığını ve bu nedenle gerçekleştirdiği eylemin haksızlık teşkil ettiği hususunda kaçınılmaz bir hataya düştüğünü ileri sürmesi halinde, bu kişinin ceza hukuku sorumluluğunun belirlenmesi bakımından ciddi sorunlara neden olmaktadır. Kültürel savunma ile bağlantılı tartışmalar suç teorisinin pek çok alanı ile ilgili olmakla birlikte sorun genellikle kusurluluk ve haksızlık yanılgısı bağlamında ele alınmaktadır. Bu şekilde bir savunmanın, haksızlık yanılgısı kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği hususu, mahkeme kararlarına da konu olmakta ve bu kararlar yargılama süreci de dahil olmak üzere ciddi tartışmalara yol açmaktadır. Tebliğde uygulamaya konu olmuş örneklere yer verilerek kültür, haksızlık bilinci, kusurluluk ve ceza hukuku sorumluluğu arasındaki ilişki ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Haksızlık Yanılgısı, Haksızlık Bilinci, Kültürel Savunma, Kusurluluk, Hata.

“CULTURAL DEFENSE” IN THE CONTEXT OF MISTAKE OF LAW

Öz

In the socities in which individuals from different cultural backgrounds live together, certain members of the society could face problems to understand and follow valid norms. This complexity is heightened in legal contexts when defendants claim they acted in alignment with their cultural norms, thereby asserting they were unaware of the act’s wrongfulness. This raises the intriguing and often controversial debate on the “Cultural Defense” in criminal law. Debates over “Cultural Defense” are in relation with different areas of criminal law. However, the problem is generally considered in the scope of culpability and mistake of law. The question, whether a defense in such manner causes a mistake of law or not, is being discussed in court decisions and these decisions lead to serious debates. In this presentation, the relation between culture, culpability, mistake of law and criminal law responsibility will be examined with examples from court decisions.

Anahtar Kelimeler

Mistake of law, Awareness of unlawfulness, Cultural Defence, Culpability, Mistake.

Kaynakça

• Akbulut B, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 9. Bası, Adalet Yayınevi, 2022.
• Artuk M E/ Gökcen A/ Alşahin M E/ Çakır K, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayınevi, 2022.
• Basile F, Multikulturelle Gesellschaft und Strafrecht, Die Behandlung der kulturell motivierten Straftaten, Çev. Thomas Vornbaum, Lit Verlag, 2015.
• Broeck, J, Cultural Defence and Culturally Motivated Crimes (Cultural Offences), European Journal of Crime, Criminal Law and Criminal Justice, 9(1), 2001.
• Castillo Ara A, Normbefolgungsunfähigkeit im Strafrecht, Duncker & Humblot, 2018.
• Centel N / Zafer H/ Çakmut Ö, Türk Ceza Hukukuna Giriş, 4. Bası, Beta Yayınevi, 2017.
• Çetin S, “Haksızlık Hatasının Suç Genel Teorisindeki Yeri ve İçeriği”, Suç ve Ceza, Ceza Hukuku Dergisi, 3, 2018.
• Değirmenci O, “Ceza Hukukunda Yanılma Kavramı ve Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Yanılma”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 110, 2014.
• Demirbaş T, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 9. Bası, Seçkin Yayınevi, 2022.
• Dönmezer S / Erman S/ Bayraktar K / Keskin Kiziroğlu S / Zafer H / Sınar H/ Önok M/ Erman B, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, Cilt I, 14. Bası, Der Yayınları, 2016.
• Erman S., “Ceza Kanununda Hukukî Bilmeme ve Yanılma”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 12(2-3), 1946.
• Fletcher G, The Grammar of Criminal Law: American, Comparative, and International, Volume I, Oxford University, Oxford, 2007.
• Göktürk N, Haksızlık Yanılgısı, Seçkin Yayınevi, 2016.
• Greenwalt K “The Cultural Defense”, Will Kymlicka, Claes Lernestedt, Matt Matravers, (ed.), Criminal Law and Cultural Diversity, Oxford, 2014.
• Güngör D, “Kural Üzerinde Hata”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (68), 2007.
• Hakeri H, Ceza Hukuku, 28. Bası, Adalet Yayınevi, 2023.
• Hörnle T, “Kultur, Religion, Strafrecht- Neue Herausforderungen in einer pluralistischen Gesellschaft”, Neue Juristische Wochenschrift , Beil. 2014.
• Koca M/ Üzülmez İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 14. Bası, Seçkin Yayınevi, 2021.
• Kühl K, Strafrecht Allgemeiner Teil, 8. Bası, Vahlen, 2017.
• Özbek V/ Doğan K/ Bacaksız, P, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 13. Bası, Seçkin Yayınevi, 2022.
• Özgenç İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 17. Bası, Seçkin Yayınevi, 2021.
• Poulter S, “Foreign Customs and the English Criminal Law”, International and Comparative Law Quarterly, 24(1), 1975.
• Renteln A, The Cultural Defense, Oxford University Press, 2004.
• Renzikowski J, “Strafrecht in einer multikulturellen Gesellschaft, Neue Juristische Wochenschrift”, 2014.
• Roxin C/ Greco L, Strafrecht Allgemeiner Teil- Band I, 5. Bası, C.H. Beck, 2020.
• Soyer Güleç S, “Türk Ceza Kanununda Haksızlık Yanılgısı (M. 30/4)”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(1), 2008.
• Üye S, Kültürel Savunma: Kavram ve Argümanlar, Ankara Barosu Dergisi, 68(3), 2010.
• Valerius B, Kultur und Strafrecht, Die Berücksichtigung kultureller Wertvorstellungen in der deutschen Strafrechtsdogmatik, Duncker & Humblot, 2011.
• Yavuz H, “Türk Ceza Hukukunda Haksızlık Hatası (TCK m. 30/4)”, TAAD, 12(46), 2021.