VELÂYETE UYGULANACAK HUKUKUN TESPİTİNDE KAMU DÜZENİ MÜDAHALESİNE İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2018, Cilt: 22 Sayı: 1, 3 - 47, 15.02.2019

Zeynep Özgenç

Öz

Türk maddi hukukunda velâyet davaları, niteliği gereği kamu düzenine ilişkin
kabul edilmektedir. Milletlerarası özel hukukta ise hâkim, hangi durumlarda kamu
düzeni müdahalesinin söz konusu olacağını, çocuğun yüksek yararını dikkate alarak belirlemek zorundadır. Bu nedenle velâyet davalarında hâkim, tarafl ar arasında
mutlak bir denge gözetmek durumunda değildir. Bu husus, başta Birleşmiş Milletler
Çocuk Hakları Sözleşmesi olmak üzere, Türk hukukunun diğer kaynaklarında yer almaktadır. Dolayısıyla milletlerarası özel hukukta çocuğun yüksek yararı, kamu düzeninin sınırını ve kapsamını ifade etmektedir. Çalışmamızda da velâyete ilişkin yabancı
unsurlu uyuşmazlıklarda kamu düzeni müdahalesi, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usûl
Hukuku Hakkında Kanun, milletlerarası sözleşmeler ile mahkeme kararları çerçevesinde tartışılmaya çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Velâyet, kamu düzeni, çocuğun yüksek yararı, milletlerarası özel hukuk, milletlerarası sözleşmeler

Kaynakça

• AKINCI, Ziya/GÖKYAYLA DEMİR, Cemile; Milletlerarası Aile Hukuku, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2010.
• AKINTÜRK, Turgut/ATEŞ KARAMAN Derya; Aile Hukuku, Cilt II, 16. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• APAYDIN, Eylem; “Ortak Hayata Son Verilmesi Sonrası Ortak Velâyet Hususunda Yasal Düzenleme Gereği”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 9, Sayı 1, 2018, s. 445-476, s. 459. (http://dergipark.gov.tr/download/article-file/492698, erişim: 31.07.2018).
• ARKAN SERİM, Azra; “Boşanma Halinde Ortak Velâyet”, Legal Hukuk Dergisi, Cilt 14, Sayı 167, 2016, s. 6075-6088.
• ARSLAN, İlyas; Milletlerarası Özel Hukukta Mutad Mesken Kavramı, XII Levha Yayınları, İstanbul, 2014.
• AYİTER, Nurşin; “TMK Ön Tasarısı ve Gerekçesinin Nesebe İlişkin Hükümleri Hakkında Görüşler”, AÜHFD, Cilt 30, Sayı 1, 1973, s. 145-167. (http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/38/313/3021.pdf, erişim: 22.09.2017)
• BAKTIR ÇETİNER, Selma; Velâyet Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2000.
• BAYATA CANYAŞ, Aslı; “Why Not Enforce? A Critical Analysis of The Refusal To Enforce Foreign Joint Custody Judgments In Turkish Courts”, International Journal of Law, Policy and the Family, 27(3), 2013, s. 310–331. (“Why Not Enforce?”)
• BAYATA CANYAŞ, F. Aslı; “5718 Sayılı Yeni MÖHUK Uyarınca Doğrudan Uygulanan Kurallar ve Özellikle Üçüncü Devletin Doğrudan Uygulanan Kuralları”, Haluk Konuralp Anısına Armağan, Cilt III, Ankara 2009, s. 141-166. (“Doğrudan Uygulanan Kurallar”)
• BAYGIN, Cem; Soybağı Hukuku, Oniki Levha Yayınları, İstanbul, 2010.
• CAN, Hacı/TOKER, Ali Gümrah; Milletlerarası Özel Hukuk, Güncellenmiş ve Gözden Geçirilmiş, Adalet Yayınevi, Ankara, 2016.
• CANYAŞ, Aslı BAYATA; “Yabancı Mahkemeler Tarafından Verilen Ortak Velâyet Kararlarının Türk Mahkemelerince Tanınması ve Tenfizi”, Milletlerarası Özel Hukuk Güncel Konular Sempozyumu, 21-22 Nisan 2016 Sempozyum Bildirileri ve Tartışmalar, Ed.: Bilgin TİRYAKİOĞLU/Mesut AYGÜN/Ali ÖNAL/Kübra ALTIPARMAK/Cansu KAYA, Yetkin Yayınları, Ankara, 2016, s. 593-601. (“Ortak Velâyet ”)
• ÇELİKEL, Aysel; “Yabancı Mahkemelerden Verilen Velâyet e İlişkin Kararların Tanınması ve Tenfizi”, MHB, Yıl 17-18, S. 1-2, 1997-1998, s. 107-116.
• ÇELİKEL, Aysel/ERDEM Bahadır; Milletlerarası Özel Hukuk, Yenilenmiş 14. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• DARDAĞAN KİBAR, Esra; “Uluslararası Özel Hukukta Soybağı ve Velâyete İlişkin Sorunlar, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Atâ Sakmar’a Armağan, 2011/I, s. 541-560.
• DEMİR GÖKYAYLA, Cemile; Milletlerarası Özel Hukukta Tek Satıcılık Sözleşmeleri (Münhasır Bayilik Sözleşmeleri), 6098 sayılı TBK, 6100 sayılı HMK, 6102 sayılı TK’ya Göre Güncellenmiş 2. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2013.
• DEMİRKOL, Berk; Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un 24. Maddesi Çerçevesinde Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk, Yenilenmiş 2. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2014.
• DOĞAN, Vahit; Milletlerarası Özel Hukuk, Gözden Geçirilmiş 4. Baskı, 2017.
• DURAL, Mustafa/ÖĞÜZ, Tufan/GÜMÜŞ, Mustafa Alper; Türk Özel Hukuku (Aile Hukuku), Cilt III, 12. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2015.
• EKŞİ, Nuray; “Mahkeme Kararlarında Sınıraşan Taşıyıcı Anneliğe İlişkin Hukukî Sorunlar”, MHB, Cilt 36, Sayı 2, s. 1- 51.
• ERKAN, Mustafa; “MÖHUK Madde 31 Bağlamında Türk Hukukunda Doğrudan Uygulanan Kurallara Bakış”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt XV, Sayı 2, 2011, s. 81-121.
• Explanatory Report on the 1996 Hague Child Protection Convention by Paul Lagarde, https://assets.hcch.net/upload/expl34.pdf (e.t.: 10.05.2017). (Anılış: Explanatory Report)
• GELGEL, Günseli; Devletler Özel Hukukunda Çocuk Hukukundan Doğan Problemler, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• GİRAY, Faruk Kerem; Milletlerarası Özel Hukukta Kaçırılan veya Alıkonan Çocukların İadesi, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• GRASSINGER ELÇİN, Gülçin; Küçüğün Kişi Varlığının Korunması İçin Alınacak Tedbirler, XII Levha Yayınları, İstanbul, 2009.
• GÜVEN, Pelin; Tanıma-Tenfiz, Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi, Yetkin Yayınları, İstanbul, 2013.
• HARTLEY, Trevor C.; “The Modern Approach to Private International Law: International Litigation and Transactions from a Common-Law Perspective”, Recueil des Cours, Vol. 219, 2006, ss. 9-324.
• HATEMİ, Hüseyin/ KALKAN OĞUZTÜRK, Burcu; Aile Hukuku, 4. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2014.
• HUYSAL, Burak; Devletler Özel Hukukunda Velâyet, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2005.
• KOCAAĞA, Köksal/KÖSEOĞLU, Bilal; Aile Hukuku ve Uygulaması, Ekin Yayınevi, Bursa, 2011.
• KOÇHİSARLIOĞLU, Cengiz; Boşanmada Birlikte Velâyet ve Yasanın Aşılması, Turhan Kitabevi, Ankara, 2004.
• KÖSOĞLU, Mehmet; “Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunun 31. Maddesi: Sözleşme İle Sıkı İlişkili Üçüncü Bir Devletin Doğrudan Uygulanan Kurallarına Etki Tanınması”, MHB, Cilt 28, Sayı 1-2, 2008, s. 147-172.
• MALKOÇ ŞENSÖZ, Ebru; “Uluslararası Taşıyıcı Annelik Sözleşmesinden Doğan İhtilaflarda Uygulanacak Hukuk”, MHB, Cilt 35, Sayı 2, 2015, s.13-49 (“Taşıyıcı Annelik”).
• MALKOÇ ŞENSÖZ, Ebru; Aile Hukukuna İlişkin Yabancı Kararların Tanınması, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017 (Tanıma).
• NOMER, Ergin; Devletler Hususi Hukuku, Beta Yayıncılık, Yenilenmiş 22. Baskı, İstanbul, 2017 (Devletler).
• ÖZDEMİR KOCASAKAL, Hatice; “Sözleşmelere Uygulanacak Hukukun MÖHUK m. 24 Çerçevesinde Tespiti ve Üçüncü Devletin Doğrudan Uygulanan Kuralları”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Cilt 30, Sayı 1-2, 2010, s. 27-88, s. 70-88 (“Sözleşmeye Uygulanacak Hukuk”).
• ÖZDEMİR KOCASAKAL, Hatice; Doğrudan Uygulanan Kurallar ve Sözleşmeler Üzerindeki Etkileri, Galatasaray Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2001, s. 1 vd.; (Doğrudan Uygulanan Kurallar)
• ÖZDEMİR, Hayrunnisa/RUHİ Ahmet Cemal; Çocuk Hukuku, Adalet Yayınevi, Ankara, 2012.
• ÖZEL, Sibel; “Ülkelerarası Evlat Edinme”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Atâ Sakmar’a Armağan, 2011/I, s. 609-618. (“Evlat Edinme”)
• ÖZEL, Sibel; Uluslararası Alanda Kültür Varlıklarının Korunması, Alkım Yayınları, İstanbul, 1998. (Kültür Varlıkları)
• ÖZTAN, Bilge; Aile Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2015.
• ÖZTEKİN GELGEL, Günseli; “Devletler Özel Hukukunda Velâyet , Çocuk Kaçırmaları, Evlat Edinmeye İlişkin Problemler”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 4, Sayı 8, Güz 2005/2, s.119-148.
• ÖZUĞUR, Ali İhsan, Türk Medeni Kanunu’nun Değişen Düzenlemeleri ile Açıklamalı-İçtihatlı Velâyet-Vesayet-Soybağı-Evlat Edinme Hukuku Diğer Eşin Onamına Bağlı İşlemler, Adalet Yayınevi, Ankara, 2010.
• PÜRSELİM ARNING, Hatice Selin; Türk, Alman ve İsviçre Milletlerarası Özel Hukuklarında Ad, Adalet Yayınları, Ankara, 2014, s. 178. (Ad)
• PÜRSELİM, Hatice Selin; “Milletlerarası Özel Hukuk’ta Tescil Edilmiş Hayat Ortaklığı Kurumu: Almanya’da Tescil Edilmiş Hayat Ortaklığının Kurulması ve İptali”, İpek Yolu Canlanıyor: Türk-Çin Hukuk Zirvesi, Konferans Bildiri Kitabı, İstanbul, 2012, s. 155-168. (“Hayat Ortaklığı”)
• REYHANİ YÜKSEL, Sera; Velâyet Hakkının Anayasal Sınırları, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• RUHİ, Ahmet Cemal; “Yabancı Ülke Mahkemelerinden Alınan Velâyet Konusundaki İlâmların Türkiye’de Tenfizi”, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt VIII, Sayı 3-4, Aralık 2003, s. 721-756. (“Tenfiz”)
• RUHİ, Ahmet Cemal; Türk Hukukunda Evlat Edinme ve Evlat Edinmeye İlişkin Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2003. (“Evlat Edinme”)
• SERDAR, İlknur, “Kişisel İlişki Kurma Hakkı”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 9, Özel Sayı, 2007, s. 739-781. (“Kişisel İlişki”)
• SERDAR, İlknur; “Birlikte Velâyet”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 10, Sayı 1, 2008, s. 155-198. (“Birlikte Velâyet”)
• SEROZAN, Rona; Çocuk Hukuku, İkinci Basıdan Tıpkı Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2017.
• SİRMEN, Sedat; “Eş Cinsel Birliktelikler ve Bunların Türk Kanunlar İhtilâfında Düzenlenişi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 58, Sayı 4, 2009, s. 825-879.
• ŞANLI, Cemal/ESEN Emre/FİGANMEŞE-ATAMAN İnci; Milletlerarası Özel Hukuk, 6. Baskı, Vedat Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• ŞANLI, Cemal; “Türk Hukukunda Çocuğun Velâyet ine ve Korunmasına İlişkin Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi”, MHB, Yıl 16, Sayı 1-2, 1996, s. 71-82.
• TANRIBİLİR, Feriha Bilge; Çocuk Haklarının Uluslararası Korunması ve Koruma Mekanizmaları, Yetkin Yayınları, Ankara, 2011.
• TARMAN, Zeynep Derya/ÖNAY, Işık; “Milletlerarası Evlât Edinme Hukukunda Kamu Düzeni Engeli”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 60, No 2, 2011, s. 331-365.
• TEKİNALP, Gülören/ÇAVUŞOĞLU UYANIK Ayfer; Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama Kuralları, 11. Baskı, Vedat Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• TİRYAKİOĞLU, Bilgin; “Velâyet Sorumluluğu ve Çocukların Korunmasına İlişkin Önlemler Hakkında Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tanıma, Tenfiz ve İşbirliğine Dair Sözleşme”, Prof. Dr. Nihal Uluocak’a Armağan, İstanbul, 1999, s. 381-424. (“Velâyet”)
• TİRYAKİOĞLU, Bilgin; Milletlerarası Özel Hukukta Çocuklara İlişkin Kurallar, TC. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Bilim Serisi No: 6, Ankara, 1991. (Çocuk)
• ULUOCAK, Nihal; “Velâyet Sorumluluğu ve Çocukların Korunmasına İlişkin Önlemler Hakkında Yetkiye, Uygulanacak Kanuna, Tanımaya ve Tenfize ve İşbirliğine Dair La Haye Sözleşme Tasarısının Değerlendirilmesi”, MHB, Yıl 16, Sayı 1-2, 1996, s. 119-127.
• ULUSU KARATAŞ, Elif Ayşe; “Velayet Sorumluluğu Ve Çocukların Korunması Hakkında Tedbirler Yönünden Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tanıma, Tenfiz Ve İşbirliğine Dair 1996 Tarihli Lahey Sözleşmesi Ve Türk Milletlerarası Özel Hukukuna Etkisi”, MHB, Prof. Dr. Yücel SAYMAN’a ARMAĞAN, Cilt 37, Sayı 2, 2017, s. 911-1003, s. 911-930.
• United Nations Committee on the Rights of the Child General Comment No. 14, http://www2.ohchr.org/English/bodies/crc/docs/GC/CRC_C_GC_14_ENG.pdf (e.t.: 07.08.2017). (anılış: Commnet No. 14).
• USTA, Sevgi; Çocuk Hakları ve Velâyet, Oniki Levha Yayınları, İstanbul 2012.
• UYANIK ÇAVUŞOĞLU, Ayfer; “Yeni MÖHUK’a Göre Soy Bağı İlişkisine Uygulanacak Hukuk Sorunu”, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 2, 2008, s. 315-322. (“Soy Bağı”)
• UYANIK ÇAVUŞOĞLU, Ayfer; Türk Milletlerarası Özel Hukukunda Boşanma, Beta Yayıncılık, 2006. (“Boşanma”)
• UZUN BİRİNCİ, Tuba; “Türk Medeni Kanunu’na Göre Velâyetin Kullanılması ve Çocuğun Yüksek (Üstün) Yararı İlkesi Doğrultusunda Boşanmada ve Evlilik Dışı İlişkide Birlikte Velâyet Modeli, Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, 2016, s. 135-166. (http://www.hukukdergi.hacettepe.edu.tr/dergi/C6S1makale6.pdf, erişim: 22.09.2017)
• YASAN, Candan; “Milletlerarası Özel Hukukta Aynı Cinsten Kişilerin Evliliği ve Evlilik-dışı Birlikteliği”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Atâ Sakmar’a Armağan, 2011/1, s. 749-776.