1919 MECLİS-İ MEBUSAN SEÇİMLERİNİN “KURUCU MECLİS OLUŞTURUCU” NİTELİĞİ

Yıl 2018, Cilt: 22 Sayı: 2, 185 - 213, 16.02.2019

Mehmet Faruk Koçak

Öz

Modern devlet anlayışının gelişmesinden sonra devlet iktidarının birbirinden
bağımsız üç ayrı organa eşit şekilde dağıtılması gerektiği düşüncesi yaygın olarak
kabul görmüştür. Anayasa Hukuku’nun temelinde; bu devlet organlarının kuruluşunu,
ilkelerini, işleyişini düzenlemek ve vatandaşların temel hak ve hürriyetlerini güvence
altına almak üzere normlar hiyerarşisinde kanunların üstünde yer alacak kurallar
olması gerektiği düşüncesi yatar. Anayasa Hukuku’na Türk anayasal gelişmeleri
çerçevesinde baktığımızda Sened-i İttifak (1808) ile başlayan ve iki yüzyılı aşkın bir
zamanın getirdiği birikimden oluşan bir hafıza görmekteyiz. Bu çalışmada da 1919
yılında gerçekleştirilen Meclis-i Mebusan seçimleri Anayasa Hukuku’nun bakış
açısıyla incelenecek ve dönemin konuyla bağlantılı olayları; kurucu iktidar kavramı
ekseninde aktarılarak, 1919 seçimlerinin TBMM’nin toplanmasına olan etkisi
nedeniyle “kurucu meclis oluşturucu” niteliği olduğu ortaya konacaktır. I. ve II.
bölümlerde terim açıklamalarına, III. ve IV. bölümlerde tarihi olaylara ve V. bölümde
ise olayların ilgili kavramlar çerçevesinde değerlendirilmelerine yer verilmiştir.
Çalışmada irdelenecek olan bu kavramlar, Kıta Avrupası Hukuku’na ve Türk Anayasa
Hukuku öğretisine olan belirgin etkisi nedeniyle Fransız Kamu Hukuku anlayışının
çerçevesinden tarif edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Anayasa Hukuku, Türk anayasal gelişmeleri, kurucu iktidar, kurucu meclis, 1919 Meclis-i Mebusan seçimleri

Kaynakça

• AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali: “Halk Ya Da Ulus Egemenliğinin Kuramsal Temelleri Üzerine Birkaç Düşünce”, AÜSBFD, Cilt: XLI, Sa: 1-4, Ocak-Aralık 1986, s. 131-152.
• ALKAN, Mehmet Öznur: “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Seçim Tarihimizden Manzaralar”, Toplumsal Tarih Dergisi, Sa: 210, 2011, s. 4-9.
• ATAY, Ender Ethem: Anayasa Kavramının Tanımı, Hazırlanması ve Değiştirilmesi Arasındaki İlişki, GÜHFD, Cilt: XII, Sa: 1-2, 2008, s. 503-549.
• AYDOĞAN, Erdal / MAHMUTOĞLU, Tansu Barış: “Mustafa Kemal Atatürk Döneminde Yapılan Seçimler Ve Karakteristik Özellikleri”, Tarihin Peşinde Dergisi, Sa: 10, 2013, s. 113-142.
• BEZCİ, Bünyamin: “Cumhuriyetin Kurucu İradesini Modern Devletin Doğası Üzerinden Okumak”, Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, Cilt: 50, Sa: 586, 2013, s. 23-37.
• CAN, Osman: “Anayasayı Değiştirme İktidarı ve Denetim Sorunu”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 62, Sa: 3, 2007, s. 110.
• DEMİRKENT, Dinçer: “Anayasal Kuruluş Konusunda Kapanmayacak Tartışma: Hannah Arendt ve Carl Schmitt’te Kurucu İktidar Sorunu”, Mülkiye Dergisi, Cilt.39, Sa: 3, 2015, s. 89-122.
• ELSTER, Jon: “The Optimal Design of a Constituent Assembly”, Engin Saygın (çev.), AÜHFD, Cilt: 58, Sa: 2, 2009, s. 415-449.
• GÖZLER, Kemal: “Asli Kurucu İktidar - Tali Kurucu İktidar Ayrımı: TBMM Yeni Bir Anayasa Yapabilir mi?”, Ece Göztepe ve Aykut Çelebi (Editörler), Demokratik Anayasa: Görüşler ve Öneriler, İstanbul, Metis Yayınları, 2012, s. 45-61.
• MUMCU, Ahmet: “Misak-ı Millî ve Anayasamız”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: I, Sa: 3, Ankara, 1985, s. 813-830.
• NOHUTÇU, Ahmet / BEKTAŞ, Mücahit: “Yeni Anayasa Tartışmaları Etrafında Kurucu İktidar, Kurucu Meclis ve Referandum Kavramlarının Analizi”, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, Cilt.5, Sa: 1, 2017, s. 1-23.
• SÜRMELİ, Serpil: “Şehzadebaşı Karakolu Baskını ve Olay Mahalline Giren İlk Gazete Tevhid-i Efkâr”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sa: 45, Bahar 2010, s. 103-116.
• TUNA, Serkan: “Son Osmanlı Mebusân Meclisi Seçimleri Sürecinde Siyasî Bir Anket: Türk Kadınına Seçim Hakkı Verilmeli mi?”, CTAD, Yıl 12, Sa: 23, 2016, s. 25-52.