Sivil Hava Aracı Mülkiyetinin Kazanılması, Devri ve Sona Ermesi

Yıl 2017, Cilt: 21 Sayı: 2, 47 - 102, 01.04.2017

EKREM Kurt

Öz

Sivil havacılığın en önemli fi zikî unsuru hava araçlarıdır. Türk hukukunda taşınır eşya olan sivil hava araçları üzerinde üç türlü aynî hak kurulabilir. Bunlar mülkiyet, intifa ve rehin haklarıdır. Medenî Kanuna göre mülkiyet hakkı ilke olarak taşınmazlarda tapuya tescil ile, taşınırlarda ise zilyetliğin nakli ile doğar. Bu sistemde iki aşamalı bir mülkiyet devri bulunur. Birinci aşama borçlandırıcı işlem olup, henüz eşya devredecek kişinin malvarlığının aktifi nde yer almayı sürdürürken, borçlandırıcı işlemin kurulmasıyla malvarlığının pasifi nde artış olmuştur. İkinci aşama, yani malın aktiften çıkarılarak devralanın aktifi ne girmesi aşamasıdır. Bu işlem ‘tasarruf işlemi’ olarak adlandırılır. Hava araçları bakımından Türk Sivil Havacılık Kanunu bu iki sistemden de ayrılmış ve tarafl arın yapacakları yazılı sözleşme ile mülkiyetin devrinin gerçekleşmiş sayılacağını kabul etmiştir. Bununla birlikte ICAO (MASHA) anlaşmasına göre ulusal düzeyde tutulması zorunlu olan uçak siciline tescil ise zorunlu tutulmamıştır. Oysa rehin ancak uçak siciline tescil ile doğabilmektedir. Mülkiyetin geçişi için hiçbir kurucu etkisi bulunmayan uçak sicilinin, sicile güvene dayanan hak iktisaplarını tam olarak koruyucu işleve sahip olması ise önemli çelişkidir. Tek aşamada mülkiyetin devrini gerekli kılan bir zorunluluk yahut yarar bulunmadığından, bu düzenlemenin genel ilkelere uygun olarak, tasarruf işlemi sonucunda devrin gerçekleşmiş sayılmasına ihtiyaç vardır. Bunun için de zilyetliğin nakli yahut uçak siciline tescilin esas alınması uygun olacaktır

Anahtar Kelimeler

Sivil Hava Aracı, Sivil Hava Aracı Mülkiyetinin Kazanılması, Uçak Sicili, Hava Aracı Mülkiyetinin Devri, Hava Aracı Mülkiyetinin Sona Ermesi.

ACQUISITON OF AIRCRAFT OWNERSHIP, ITS TRANSFER AND DISPOSITION

Öz

Aircrafts are movable things in Turkish civil law. The transfer of ownership of movable things in civil law can be achieved by means of a double phased transaction. The fi rst phase is the obligatory transaction, a contract. In the second phase, possession of the movable thing is delivered to the other party and the ownership passes (dispositive transaction). Nevertheless, TCAA provides that ownership passes only through a written contract. TCAA does not give a constitutive function to the entry in the registration. So, the single phase is deemed to be the phase where the aircraft ownership is transferred. There is no necessity to maintain this exceptional formula. In order to amend this system, it is required to create a second phase (dispositive transaction). Fort this reason, there are two alternatives: First the transfer of possession or second entry in the aircraft registration. But the contractual hypothec can only be created after a written contract and its entry. The acquisition through bona fi des relating to an illegal entry is protected by TCAA. Although the entry is not constitutive, it is a contrast to keep such acquisitions. By adopting the constitutive effect of the registration, this dilemma can be overcome.

Anahtar Kelimeler

Transfer of Aircraft Ownership, Acquisition of Aircraft Ownership, Registration of Aircraft, Transfer of Aircraft Ownership, Disposition of Aircraft Ownership

Kaynakça

• Antalya, O. Gökhan: “Geçerlilik Şekline Aykırılığın Yaptırımı ve Sınırları”, YD, C.: 18, S.: 3, 1992.
• Aral, Fahrettin/Ayrancı, Hasan: Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, 10. Baskı, Ankara 2014.
• Arslanlı, Halil: Ticarî Bey, 4. Bası, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, İstanbul 1955.
• Ayan, Mehmet: Eşya Hukuku, C. II, Mülkiyet, 8. Baskı, Mimoza Yayınları, Konya 2016.
• Ayiter, Nuşin: Türk Medenî Kanunu ve Borçlar Kanununda Elbirliği Ortaklıkları – İştirak Halinde Mülkiyet, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, Ankara 1961.
• Becker, Hermann: Kommentar zum schweizerischen Zivilgesetzbuch, Band VI: Obligationenrecht, I. Abteilung, 2. Aufl age, Bern 1941; II. Abteilung, Bern 1934.
• Bilge, A. Suat: Şikago Havacılık Anlaşmaları ve Milletlerarası Sivil Havacılık Teşkilatı (OIAC), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi (AÜSBFD), C. 6, S. 1, 1951, (s. 196-214).
• Demir, Mehmet: 4721 Sayılı Türk Medenî Kanunu’nda Taşınır Mülkiyeti, (TMK. m. 762-778 Şerhi), Adalet Yayınevi, Ankara 2017.
• Eren, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 18. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2015.
• Ertaş, Şeref: Eşya Hukuku, 13. Baskı, Barış Yayınları, Fakülteler Kitabevi, İzmir 2016.
• Giritlioğlu, Necla: Dürüstlük Kuralları, Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı, Özellikle Şekil Eksikliğinden Dolayı Geçersizliğin Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı ile Sınırlandırılması, İstanbul 1989.
• Gürsoy, Kemal Tahir/Eren, Fikret/Cansel, Erol: Türk Eşya Hukuku, 2. Baskı, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1984.
• Haab, Robert: Kommentar zum Schweizerischen Zivilrecht (ZK), Band: IV, Sachenrecht, 2. Aufl age, Schultess, Zürich 1929.
• Hatemi, Hüseyin/Serozan, Rona/Arpacı, Abdülkadir: Eşya Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul 1991.
• Hızır, Serdar/Turaev, Alisher: Türk Hukuku’nda Hava Araçları Üzerinde İpotek Tesis Edilmesi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (AÜHFD), Yıl: 2008, S. 3, (s. 371-409).
• Kurt, Ekrem: Motorlu Araç Mülkiyetinin Devri, Tescili ve Haricen Devirler, Prof. Dr. Aydın Zevkliler’e Armağan, Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi, Cilt: II, (s. 1857-1929), (Kısaltma: Motorlu Araç Mülkiyeti), s. Özel Sayı, İzmir 2013.
• Kurt, Ekrem: Trafi k Sicili Sisteminin Değerlendirilmesi, 3. Karayolu Trafi k Güvenliği Sempozyumu, 2. Cilt, Ankara 2012, (s. 135-142).
• Kurt, Ekrem: Tüketim Ödüncü Sözleşmesi (Karz Akdi), Adalet Yayınevi, Ankara 2014.
• Liver, Peter: Das Eigentum, Schweizerisches Privatrecht, Sachenrecht V/I/ SPR V/I. (Herausgegeben von Meier-Hayoz, Arthur), Helbing & Lichtenhahn Verlag, Basel, Stuttgart 1977, (s. 1-403).
• Meier-Hayoz, Arthur: Berner Kommentar (BK), Band IV, Sachenrecht, Systematischer Teil, 4. Aufl age, Stämpfl i, Bern 1966.
• Oğuzman, M. Kemal/Barlas, Nami: Medenî Hukuk, 21. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2015.
• Oğuzman, M. Kemal/Seliçi, Özer/Oktay-Özdemir, Saibe: Eşya Hukuku, 19. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 2016.
• Oser, Hugo/Schönenberger, Wilhelm, Zürcher Kommentar, Bd. V: Das Obligationenrecht, Allgemeiner Teil, 2. Aufl age, Zürich 1929; Die einzelnen Vertragsverhaltnisse, 2. Aufl age, 1. Halbband, Zürich 1936, 2. Halbband, Zürich 1945.
• Özdamar, Demet: Ayni Sözleşme ve Ayni Sözleşmeye Benzer ya da Onunla Bağlantılı Bazı Kavramların Karşılaştırılması, YD, C. 26, S. 3, Temmuz 2000 (s. 399-418).
• Öztürk, Yaşar: Hava Hukuku I, Samsun 2010.
• Liver, Peter: Schweizerisches Privatrecht, Das Eigentum, (Herausgegebn von Gutzwiller, Max/Hinderling, Hans/Meier-Hayoz, Arthur/Merz, Hans/Piotet, Paul/Secrétan/Von Steiger, Werner/Vischer, Frank), Basel und Stuttgart 1977.
• Sağlam, İpek: Türk Borçlar Kanunu’nun Ürün Kirası Sözleşmesine İlişkin Hükümlerinin Uygulama Alanı, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (İKÜHFD), Prof, Dr. M. İlhan Ulusan’a Armağan Özel Sayısı (Cilt: 15, Sayı: 2, Armağan Cilt: II, (s. 467-481), Seçkin Yayıncılık, Ankara Temmuz 2016.
• Schwander, Ivo: (Herausgegeben von Honsell, Heinrich/Vogt, Peter/Geiser, Thomas), Basler Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch (BSK), Band II., 2. Aufl age, Helbing & Lichtenhahn, Basel, Genf, München 2003, Art. 729, N. 3.
• Serozan, Rona: Taşınır Eşya Hukuku, (Kısaltma: Taşınır Eşya), Filiz Kitabevi, İstanbul 2002.
• Serozan, Rona: Taşınır Eşya Mülkiyetinin Devrinde Ayni Tasarruf Sözleşmesinin Borçlanma Sözleşmesinden Ayrılığı ve Soyutluğu, Prof. Dr. Tahir Çağa’nın Anısına Armağan, Beta Yayınları, İstanbul 2000.
• Tandoğan, Halûk: Borçlar Hukuku Özel Borç ilişkileri, Cilt: I/1, 6. Tıpkı Basım, İstanbul Vedat Kitapçılık, 2008.
• Tekinay, Selahattin Sulhi/Akman, Sermet/Burcuoğlu, Haluk/Altop, Attila: Tekinay Eşya Hukuku, Cilt: I, Zilyedlik-Tapu Sicili, Mülkiyet, 5. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul 1989.
• von Bodungen, Benjamin: Mobiliarsicherungsrechte an Luftfahrzeugen und Eisenbahnrollmaterial im nationalen und internationalen Rechtsverkehr, Lit Verlag, Berlin 2009.
• von Tuhr, Andreas: Eigentumsübertragung nach schweizerischem Recht, ZSR 40, Basel 1921. Çeviren: Ayiter, Kudret: İsviçre Hukukuna Göre Mülkiyetin Devri, AÜHFD, 1948, C. III, (s. 633-646); 1948, C. IV (s. 154-166).
• Wiegand, Wolfgang: (Herausgegeben von Honsell, Heinrich/Vogt, Peter/ Geiser, Thomas), Basler Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch (BSK), Band II., 2. Aufl age, Helbing & Lichtenhahn Verlag, Basel, Genf, München 2003.
• Yavuz, Cevdet: (Faruk Acar/Burak Özen ile birlikte) Borçlar Hukuku Dersleri (Özel Hükümler), Beta Yayınları, İstanbul 2011.