Cumhurbaşkanının Bakanlar Kuruluna Başkanlık Etmesi Tartışmaları ve Sistem Arayışı

Yıl 2014, Cilt: 18 Sayı: 3, 435 - 458, 01.07.2014

Bülent Yavuz M.Savaş Bayındır

Öz

2014 yılında Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesiyle birlikte, Cumhurbaşkanının Anayasada belirtilen ve klasik parlamenter hükümet sistemi açısından son derece fazla olan yetkilerini daha rahat bir şekilde kullanması mümkün olacaktır. Bu da zaman zaman Cumhurbaşkanı-hükümet, Cumhurbaşkanı-Meclis çatışmasına yol açabilecektir. 2007 yılındaki değişiklikle sadece Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi yönünde bir değişiklik yapılmıştır. Başka bir ifadeyle, Cumhurbaşkanının konumu, sorumluluğu, tarafsızlığı, görev ve yetkilerine ilişkin bir değişiklik yapılmamıştır. Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi usulünün getirilmesiyle birlikte anayasada buna uygun düzenlemeler yapılması gerekirdi. Ancak bu yönde bir düzenleme yapılmamıştır. Şu halde, 1982 Anayasası’nda değişiklik yapılarak söz konusu eksikliklerin giderilmesi gerekmektedir. Cumhurbaşkanının konumu, sorumluluğu, tarafsızlığı, görev ve yetkilerine ilişkin yapılacak değişikliklerde tercih edilebilecek iki seçenek vardır: Birinci seçenek, Fransa’da olduğu şekliyle yarıbaşkanlık sistemine geçilmesidir. İkinci seçenek ise Cumhurbaşkanının parlamenter hükümet sisteminde olduğu gibi sembolik yetkilere sahip, sadece devlet başkanlığı sıfatıyla fonksiyon üstlenebileceği “başkanlı parlamenter sistem”e geçilmesidir. Fransa tipi yarı-başkanlık sistemine geçilmesi durumunda, Cumhurbaşkanı-hükümet ya da Cumhurbaşkanı-Meclis çatışması çıkması ve tıkanıklıkların yaşanması ihtimali son derece yüksektir. Bu durumda, 1876 Kanun-ı Esasi ile uygulamasına adım attığımız parlamenter hükümet sistemini, halk tarafından seçilen Cumhurbaşkanı ile bağdaştıracak sistem olan başkanlı parlamenter sisteme geçmek en uygun tercih olarak görünmektedir

Anahtar Kelimeler

Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu, Yarı Başkanlık Sistemi, Başkanlı Parlamenter Sistem, Başkanlık Sistemi

CHAIRING THE CABINET MEETINGSBY PRESIDENTAND SEARCH FOR GOVERNMENT SYSTEM

Öz

With presidential elections held with popular vote for the first time in 2014, it will be possible that President will more comfortably exercise his powers which indicated in Constitution and is already too much for a pure parliamentary government. This could easily cause confl icts between President and Cabinet as well as President and Assembly. With 2007 Amendment of Constitution change that had been made only aims at electing president with popular vote. With another expression no other amendment had been made regarding the status, liability, impartiality and tasks and powers of President. However proper constitutional amendments should have been made in compliance with implementation of President elected by popular vote. Yet no regulation had been made in this direction. Under these circumstances it is necessary to overcome the deficiencies by amending the Constitution of 1982. There are two alterably options in respect of amendments that could be made regarding the President’s status, liability, impartiality and tasks and powers. First option is to adopt Semi Presidential Government as it is applied in France. Second option is to adopt parliamentary with president system in which President will only have symbolic powers as he or she has in parliamentary government and functions only with the title of “head of state”. In the state of adopting French type semi-presidential government it is highly probable that President-Cabinet or President-Assembly confl icts and deadlocks will emerge. Therefore adopting the parliamentary with president system which could reconcile popularly elected President with parliamentary government that we practise since the Constitution of 1876 seems the most convenient preference

Anahtar Kelimeler

President, Cabinet, Semi Presidential Government, Parliamentary with President, Presidential System

Kaynakça

• ARASLI, Oya : “Türkiye’de Siyasi Yapılanma ve Temel Siyasi Sorunlar Sempozyumu’nda sunduğu tebliğ”, Türkiye’de Siyasi Yapılanma ve Temel Siyasi Sorunlar Sempozyumu, Ankara 2000.
• ARMAĞAN, Servet:1961 Anayasası ve Bakanlar Kurulu, İÜHF Yayınları, İstanbul, 1978.
• BALTA, Tahsin Bekir:Türkiye’de Yürütme Kudreti, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1960.
• BATUM, Süheyl : “Siyasal Rejim Türleri ve Türkiye’de Siyasal Sistemin Geleceği”, Türkiye’de Siyasi Yapılanma ve Temel Siyasi Sorunlar Sempozyumu, Ankara, 2000.
• ÇAM, Esat : Devlet Sistemleri, İstanbul, 1993.
• ELGIE, Robert: “The Classification of Democratic Regime Types: Conceptual Ambiguity and Contestable Assumptions”, European Journal of Political Research, Vol. 33., ,1998.
• ERDOĞAN, Mustafa: Anayasacılık Parlamentarizm Silahlı Kuvvetler, Siyasal Kitabevi, Ankara, 1993.
• EREN, Abdurrahman,: “Cumhurbaşkanı Bakanlar Kuruluna Başkanlık Edebilir mi?”, http://kanuniesasi.com/index.php/kose- yazilari/17-cumhurbaskani-bakanlar-kuruluna-baskanlik- edebilir-mi, (E.T.: 20.01.2014.)
• EROĞUL, Cem (2001) : Çağdaş Devlet Düzenleri, İmaj Yayınevi, Ankara, 2001.
• GÖNENÇ, Levent: Türkiye’de Hükümet Sistemi Tartışmalarına Kısa Bir Bakış ve Mevcut Hükümet Sisteminin Niteliği, TEPAV, Nisan 2011 Politika Notu, http://www.tepav.org.tr/ upload/files/1303138962-5.Turkiyede_Hukumet_ Sistemi_Tartismalarina_Kisa_Bir_Bakis_ve_Mevcut_ Hukumet_Sisteminin_Niteligi.pdf (E.T.: 06.02.2015).
• GÖZLER, Kemal: Türk Anayasa Hukuku, Bursa: Ekin Kitabevi, 2000.
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref –TAN, Turgut:İdare Hukuku, C.I., Genel Esaslar, Turhan Kitabevi, Ankara, 2001.
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref: Anayasa Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 1998.
• GÜLCAN, Tuvana : 1958 Fransız Anayasası’nın Öngördüğü Hükümet Modeli, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2003.
• HOWARTH, David – VAROUXAKIS, Georgias: Contemporary France: An Introduction to French Politics and Society, Oxford University Press, London, 2003.
• İYİMAYA, Ahmet : Türkiye’de Siyasi Yapılanma ve Temel Siyasi Sorunlar Sempozyumu’nda sunduğu tebliğ, Ankara 2000.
• KUZU, Burhan: “Neden Başkanlık Hükümeti”, in Türkiye’de Siyasi Yapılanma ve Temel Siyasi Sorunlar Sempozyumu, Ankara: 2000.
• KÜKNER, Bilgen: Hükümet Sistemi Seçeneklerinden “Başkanlı Parlamenter Sistem Seçeneği” ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, Ankara Barosu Dergisi, 2012/2.
• LIJPHART, Arend : “Presidentialism and Majoritarian Democracy: Theoretical Observations.”, The Failure of Presidential Democracy, Comparative Perspective, Vol.1.,Juan J. Linz-Arturo Valenzuela ed., The John Hopkins University Press, Baltimore and London, 1994.
• LINZ, Juan J : “Presidential or ParliamentaryDemocracy: DoesItMake a Difference?”, The Failure of Presidential Democracy, Comparative Perspective, Vol.1. Juan J. Linz-Arturo Valenzuela ed., The John Hopkins University Press, Baltimore andLondon, 1994.
• SAJO, Andras: Limiting Government: An Introduction to Constitutionalism, Central European University Press, 1999.
• SHUGART, Matthew Soberg: Presidents and Assemblies, Cambridge University Press, 1992.
• SIAROFF, Alan: “Comparative Presidencies: The Inadequacy of the Presidential, Semi-Presidential and ParliamentaryDistinction”, Eurepean Journal of Political Research, Vol. 42, Issue 3, Mayıs 2003.
• ONAR, Erdal: “Türkiye’nin Başkanlık veya Yarı-Başkanlık Sistemine Geçmesi Düşünülmeli midir?”, in Başkanlık Sistemi, Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayını, 2005.
• OYTAN, Muammer : “Fransa’da Yürütme Organının Yetkileri ve Güçlü Olma Nedenleri”, AİD, C.15., S.1., Mart 1982.
• ÖZBUDUN, Ergun (2000) :“Hükümet Sistemleri, Anayasa ve Demokrasi” Konulu Tebliğ, Türkiye’de Siyasi Yapılanma ve Temel Siyasi Sorunlar Sempozyumu, Ankara, 2000.
• ÖZBUDUN, Ergun:Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 1998.
• ÖZER, Attila: Türklerde Devlet Anlayışı ve Demokratik Rejim, Ankara, 2002.
• ÖZER, Attila: Başkanlık Hükümeti Sistemi ve Bu sistemin Türkiye Açısından Uygulanabilirliği, Ankara, 1998.
• ÖZER, Attila: Gerekçeli ve 1961 Anayasası ile Mukayeseli 1982 Anayasası, Ankara, 1996.
• ÖZSOY, Şule: Başkanlı Parlamenter Sistem, XII Levha Yayınları, İstanbul, 2009.
• SULEIMAN, N. Ezra : “Presidentialism and Political Stability in France”, LINZ, Juan J-VALENZUELA, Arturo eds., in: The Failure of Presidential Democracy: Comparative Perspectives, Vol.1, The John Hopkins University Press, Baltimore and London,1994.
• TURHAN, Mehmet: “Parliamentarism or Presidentialism? Constitutional Choice ForTurkey”, AÜSBFD., C. 47., S. 1-4., Ankara 1992.
• TURHAN, Mehmet: Hükûmet Sistemleri ve 1982 Anayasa’sı, Diyarbakır 1989.
• ULUŞAHİN, Nur: İki Başlı Yürütme Yapılanması, Yetkin Yayınları, Ankara 2007.
• ÜSKÜL, Zafer:Türkiye’nin Anayasa Sorunu, İstanbul, 1991, s. 46.; Bülent TANÖR, İki Anayasa, Beta Basım Yayım, İstanbul, 1986
• YAVUZ,Bülent :“2007 Anayasa Değişikliğinin Doğurduğu Tereddütler ve Çözüm Yolları”, GÜHFD., Haziran-Aralık 2008, C.XII, S.1-2., Prof.Dr. Attila ÖZER’e Armağan, Ankara, 2010, s. 1189-1193.
• YAVUZ,Bülent :“Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesinin Hükûmet Sistemine Etkisi”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.III, S. 2., Aralık 2008, Kayseri 2008.