Türk Ceza Hukuku’nda Emrin İfasının Hukuki Niteliğinin Alman ve İtalyan Ceza Hukuku’yla Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi

Yıl 2014, Cilt: 18 Sayı: 2, 203 - 252, 01.04.2014

Selman Dursun

Öz

Türk Ceza Hukuku’nda Emrin İfasının Hukuki Niteliğinin Alman ve İtalyan Ceza Hukuku’yla Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesiTürk Ceza Hukuku’nda emrin ifasının hukuki niteliği konusunda farklı görüşler ileri sürülmektedir. Hukuka uygun emirlerin ifasının hukuka uygunluk nedeni teşkil ettiği genel olarak kabul edilmekle birlikte, hukuka aykırı emirlerin ifasının niteliği, özellikle hukuka aykırı fakat bağlayıcı emir kavramı tartışmalıdır. Bu çalışmada tartışmalara ışık tutmak amacıyla öncelikle hukuka aykırı bağlayıcı emir kavramının kapsamlı bir şekilde değerlendirildiği Alman Ceza Hukuku’ndaki durum incelenmiştir. Sonrasında kanuni düzenlemelerin benzerliği sebebiyle kısaca İtalyan Ceza Hukuku’na değinilmiştir. Yapılan karşılaştırma sonucunda Türk Ceza Hukuku’nda emrin ifasının hukuki niteliğine dair tespitlerde bulunulmuş, hukuka aykırı bağlayıcı emrin ifasının mazeret nedeni niteliği taşıdığı savunulmuş, ancak bu konudaki düzenlemelerin emrin hukuka aykırılığının bilinmesi veya bariz olması açısından sorunlu olduğuna işaret edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Yetkili merciin emrini ifa, amirin emrini ifa, emrin ifası, hukuka uygunluk nedeni, mazeret nedeni, kusuru etkileyen neden

A COMPARATIVE STUDY WITH GERMAN AND ITALIAN PENAL LAW ON THE LEGAL NATURE OF EXECUTION OF ORDER IN TURKISH PENAL LAW

Öz

In Turkish Penal Law, different views are put forward on the legal nature of execution of order. Although the execution of lawful orders is generally accepted as a ground for justifi cation, the legal nature of unlawful orders, especially the concept of unlawful but binding orders is controversial. In this study, fi rstly in order to shed light on the discussions, the situation in the German Penal Law, where the concept of unlawful binding orders is in detail analyzed, was examined. Following this, because of the similarity of the legal regulations, the Italian Penal Law was briefl y mentioned. As a result of the comparison some points about legal nature of the execution of order in Turkish Penal Law were made. It was defended that carrying out the unlawful but binding order has the nature of a ground for excuse. However it was also pointed out that the current legal regulations on this topic are problematical in terms of fulfi lling knowingly the unlawful orders or obeying the manifestly illegal orders

Anahtar Kelimeler

Execution of orders of a competent authority, carrying out of superior’s order, execution of order, grounds of justifi cation and excuse or of affecting of culpability

Kaynakça

• Alacakaptan, Uğur, Suçun Unsurları, 1975.
• Amelung, Knut, Die Rechtfertigung von Polizeivollzugsbeamten, Juristische Schulung, 1986, 329 vd.
• Ambos, Kai, Zur strafbefreienden Wirkung des “Handelns auf Befehl” aus deutscher und völkerstrafrechtlicher Sicht, Juristische Rundschau, 1998, 221 vd.
• Artuk, Mehmet Emin/Gökcen, Ahmet/Yenidünya, A. Caner, Ceza Hukuku: Genel Hükümler, 4. Baskı, 2009.
• Baumann, Jürgen/Weber, Ulrich/Mitsch, Wolfgang, Strafrecht Allgemeiner Teil, 11. Aufl age, 2003.
• Bozbayındır, Ali Emrah, Turkey and the International Criminal Court, 2013.
• Blei, Hermann, Strafrecht Allgemeiner Teil, 18. Aufl age, 1983.
• Bringewat, Peter, Grundbegriffe des Strafrechts, 2. Aufl age, 2008.
• Centel, Nur/Zafer, Hamide/Çakmut, Özlem, Türk Ceza Hukukuna Giriş, 7. Baskı, 2011.
• Das italienische Strafgesetzbuch, Übers. Roland Riz, 1969.
• Dau, Klaus, Münchener Kommentar zum Strafgesetzbuch, Band 6/2, Nebenstrafrecht III, 2009.
• Değirmenci, Olgun, Askeri Ceza Hukukunda Emre İtaatsizlikte Israr Suçu, KHO Bilim Dergisi, 2008, 1 vd. (Emre İtaatsizlik)
• Değirmenci, Olgun, Türk Ceza Hukukunda Kusurluluğu Kaldıran Neden Olarak Amirin Emrini İfa, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Temmuz 2012, 455 vd. (Amirin Emrini İfa)
• Demirbaş, Timur, Ceza Hukuku: Genel Hükümler, 7. Baskı, 2011.
• Dolaptschieff, Nikola, Sind rechtswidrige bindende Befehl möglich?, Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft, 1939, 238 vd.
• Dönmezer, Sulhi/Erman, Sahir, Nazarî ve Tatbikî Ceza Hukuku: Genel Kısım, Cilt: II, 10. Bası, 1994.
• Dülger, Murat Volkan, Hukuka Uygunluk Nedenleri ile Mazeret Nedenleri Arasındaki Ayrımın Tarihçesi, Niteliği ve Gerekliliği Üzerine Karşılaştırmalı Bir Deneme, Ceza Hukuku Dergisi, Nisan 2014, 124 vd.
• Ebert, Udo, Strafrecht Allgemeiner Teil, 3. Aufl age, 2001.
• Erem, Faruk/Danışman, Ahmet/Artuk Mehmet Emin, Ümanist Doktrin Açısından Türk Ceza Hukuku: Genel Hükümler, 14. Baskı, 1997.
• Ersoy, Yüksel, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 2002.
• Fischer, Thomas, Strafgesetzbuch und Nebengesetze, 56. Aufl age, 2009.
• Frister, Helmut, Strafrecht Allgemeiner Teil, 5. Aufl age, 2011.
• Gaeta, Paola, The Defence of Superior Orders: The Statute of the International Criminal Court versus Customary International Law, European Journal of International Law, 1999, 172 vd.
• Gözübüyük, A. Şeref, Yönetim Hukuku, 25. Bası, 2007.
• Gropp, Walter, Strafrecht Allgemeiner Teil, 3. Aufl age, 2005.
• Günal, Yılmaz, Yetkili Merciin Emrini İfa, 1967.
• Hafızoğulları, Zeki, Kusurluluğu Kaldıran Bir Neden Olarak Ceza Hukukunda İstenemezlik İlkesi (Nichtzumutbarkeit/L’inesigibilità), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 57, Sayı: 3, 2008, 337 vd.
• Hafızoğulları, Zeki/Özen, Muharrem, Türk Ceza Hukuku: Genel Hükümler, 5. Baskı, 2012.
• Haft, Fritjof, Strafrecht Allgemeiner Teil, 9. Aufl age, 2004.
• Hakeri, Hakan, Ceza Hukuku: Genel Hükümler, 12. Baskı, 2011.
• Heinrich, Bernd, Strafrecht Allgemeiner Teil I, 2005.
• Hirsch, Hans Joachim, Strafgesetzbuch, Leipziger Kommentar, 11. Aufl age, 2003.
• Hoyer, Andreas, Die strafrechtliche Verantwortlichkeit innerhalb von Weisungsverhältnissen, 1998.
• İçel, Kayıhan ve Diğerleri, İçel Suç Teorisi, 2. Bası, 2000.
• Jakobs, Günther, Strafrecht Allgemeiner Teil, 2. Aufl age, 1991.
• Jarvers, Konstanze, Gründe für den Ausschluss der Strafbarkeit in Italien, Nationales Strafrecht in rechtsvergleichender Darstellung, Hrsg. Ulrich Sieber, Karin Cornils, Band 5, 2010, 151 vd.
• Jescheck, Hans-Heinrich, Lehrbuch des Strafrechts: Allgemeiner Teil, 4. Aufl age, 1988.
• Jescheck, Hans-Heinrich/Weigend, Thomas, Lehrbuch des Strafrechts: Allgemeiner Teil, 5. Aufl age, 1996.
• Joecks, Wolfgang, Münchener Kommentar zum Strafgesetzbuch, Band 1, 2. Aufl age, 2011.
• Kangal, Zeynel, Askerî Ceza Hukuku, 2. Baskı, 2012.
• Kantar, Baha, Ceza Hukuku, Talebe Notu, 1939.
• Kasiske, Peter, Strafrecht I: Grundlagen und Allgemeiner Teil, 2011.
• Kindhäuser, Urs, Strafrecht Allgemeiner Teil, 5. Aufl age, 2011.
• Koca, Mahmut/Üzülmez, İlhan, Türk Ceza Hukuku: Genel Hükümler, 6. Baskı, 2013.
• Köhler, Michael, Strafrecht Allgemeiner Teil, 1997.
• Krey, Volker/Esser, Robert, Deutsches Strafrecht Allgemeiner Teil, 4. Aufl age, 2011.
• Kunter, Nurullah, Suçun Kanunî Unsurları Nazariyesi, 1949.
• Kühl, Kristian, Strafrecht Allgemeiner Teil, 6. Aufl age, 2008.
• Lackner, Karl/Kühl, Kristian, Strafgesetzbuch, Kommentar, 27. Aufl age, 2011.
• Lenckner, Theodor, Der “rechtswidrige verbindliche Befehl” im Strafrecht – nur noch ein Relikt? Festschrift für Walter Stree und Johannes Wessels, 1993, 223 vd.
• Mahmutoğlu, Fatih Selami, Kabahatleri Suç Olmaktan Çıkarma Eğilimi ve Düzene Aykırılıklar Hukukunda (İdari Ceza Hukukunda) Yaptırım Rejimi, 1995.
• Maiwald Manfred: Einführung in das italienischen Strafrecht und Strafprozessrecht, 2009.
• Majno, Luigi, Ceza Kanunu Şerhi: Türk ve İtalyan Ceza Kanunları, Cilt: I, 1977.
• Maurach, Reinhart/Zipf, Heinz, Strafrecht Allgemeiner Teil, Teilband 1, 8. Aufl age, 1992.
• Meraklı, Serkan, Mazeret Sebeplerinin Türk Ceza Kanunu Bakımından Değerlendirilmesi, Ceza Hukuku Dergisi, Nisan 2010, 261 vd.
• Meyer, Frank, Ausschluss und Minderung strafrechtlicher Verantwortung bei Handeln auf Weisung, Goltdammer’s Archiv für Strafrecht, 2012.
• Mezger, Edmund, Strafrecht, 3. Aufl age, 1949.
• Murmann, Uwe, Grundkurs Strafrecht, 2. Aufl age, 2013.
• Önder, Ayhan, Ceza Hukuku Dersleri, Cilt: II-III, 2. Bası, 1992.
• Önsel, Oğuzhan, Askeri Ceza Kanununun 1’inci ve Ek 8’inci Maddeleri Işığında Türk Ceza Kanununun Genel Hükümlerinin Askerî Ceza Kanununa Etkisi, Askerî Adalet Dergisi, Ocak 2012, 17 vd.
• Özbek, Veli Özer ve Diğerleri, Türk Ceza Hukuku: Genel Hükümler, 2. Baskı, 2011.
• Özgenç, İzzet, Türk Ceza Hukuku: Genel Hükümler, 8. Bası, 2013.
• Öztürk, Bahri/Erdem, Mustafa Ruhan, Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, 11. Baskı, 2011.
• Paeffgen, Hans-Ullrich, Strafgesetzbuch, Nomos Kommentar, Band 1, 3. Aufl age, 2010.
• Pisapia, Gian Domenico, İtalyan Ceza Hukuku Müesseseleri: Genel Kısım, Çev. Atıf Akgüç, 1965.
• Ramm, Harry, Der rechtswidrige verbindliche Befehl, Zeitschrift für die gesamte Strafrechtswissenschaft, 1939, 363 vd.
• Roxin, Claus, Strafrecht Allgemeiner Teil, Band I, 4. Aufl age, 2006.
• Rönnau, Thomas, Strafgesetzbuch, Leipziger Kommentar, 12. Aufl age, 2006.
• Schlehofer, Horst, Münchener Kommentar zum Strafgesetzbuch, Band 1, 2. Aufl age, 2011.
• Schölz, Joachim, Lingens, Eric, Wehrstrafgesetz, 4. Aufl age, 2000.
• Schönke, Adolf/Schröder, Horst/Lenckner, Theodor/Sternberg-Lieben, Detlev, Strafgesetzbuch, Kommentar, 28. Aufl age, 2010 (S/S/Lenckner/ Sternberg-Lieben).
• Soyaslan, Doğan, Ceza Hukuku: Genel Hükümler, 4. Baskı, 2012.
• Sözüer, Adem, Einführung in die Gesamtreform des türkischen Strafrechts (I), 2006 (Einführung).
• Sözüer, Adem, Türk Ceza Kanunu’nda Öngörülen Mazeret Sebeplerine İlişkin Soru ve Cevaplar, HPD, Sayı: 6, 2006, 231 vd. (Mazeret).
• Spendel, Günter, Strafgesetzbuch, Leipziger Kommentar, 11. Aufl age, 2003.
• Stratenwerth, Günter, Verantwortung und Gehorsam, 1958.
• Stratenwerth, Günter/Kuhlen, Lothar, Strafrecht Allgemeiner Teil, 6. Aufl age, 2011.
• Taner, M. Tahir, Ceza Hukuku: Umumi Kısım, 3. Basım, 1953.
• Toroslu, Nevzat, Ceza Hukuku, 17. Baskı, 2012.
• Tosun, Öztekin, Suç Hukuku El Kitabı, 1979.
• Ünver, Yener, YTCK’da Kusurluluk, Ceza Hukuku Dergisi, Eylül 2006, 41 vd.
• (Yekebaş) Vehbi, Hukuku Ceza, Ders Notları, 1932.
• Yokuş Sevük, Handan, Türk Ceza Kanunu’nda Hukuka Uygunluk Nedenleri, Aktuelle Grundlagenprobleme des materiellen Strafrechts, Hrs. Gunnar Duttge, Yener Ünver, Band I, 2012.
• Yüce, Turhan Tûfan, Ceza Hukuku Dersleri, 1982.
• Walter, Tonio, Das Handeln auf Befehl und § 3 VStGB, Juristische Rundschau, 2005, 279 vd.
• Weigend, Thomas, Münchener Kommentar zum Strafgesetzbuch, Band 6/2, Nebenstrafrecht III, 2009.
• Welzel, Hans, Das Deutsche Strafrecht, 11. Aufl age, 1969.
• Yenisey, Feridun, Bavyera Polis Kanunu, Ankara 2007 (www.hukukturk. com).
• Zafer, Hamide, Ceza Hukuku: Genel Hükümler, TCK m.1-75, 2. Bası, 2011.