Uluslararası Hukuk Boyutuyla Hukukun Üstünlüğü

Yıl 2013, Cilt: 17 Sayı: 2, 1423 - 1454, 01.01.2013

Said Vakkas Gözlügöl

Öz

Bütün demokratik toplumların ortak belirleyici özelliği olması itibarıyla hukukun üstünlüğü, özgür ve müreffeh bir toplumun en önemli önşartıdır. Günümüzde hukukun üstünlüğü, sosyal, ekonomik ve politik sonuçlarla doğrudan ilgili olduğu için, ulusal ve uluslararası boyutlarda bütün hukuksal ve siyasal tartışmaların odağında bulunmaktadır. Hukukun üstünlüğü kavramı, devletlerin ve hükümetlerin hukuksal ve siyasal karar ve hareketlerinin eleştirilmesi, takdir edilmesi, meşruluğu veya gayrimeşruluğunun tartışılmasında hukukçular, politikacılar, devlet adamları ve medya tarafından sıkça kullanılmasına rağmen, kavramın ne olduğu konusu hâlâ net olarak açıklanamamaktadır. Bu sebeple, bu makalede, devletin sınırları ötesinde bir değerlendirme yapmak suretiyle, daha öz ve açık bir hukukun üstünlüğü kavramı için daha geniş anlamda işlevsel bir tanımlama yapmaya ve kamu kudretini hukuk yoluyla düzenlemeye olan mutlak ihiyaç hakkında farkındalığa katkı sağlamak amaçlanmıştır.Şüphesiz, modern toplumların bu birincil ihtiyacı için devletin pozitif rol alarak, kuralları yerinde ve zamanında etkin ve doğru olarak uygulamasına, en az yöneten dinamik bir hukuk sistemini tesis etmiş olması kadar önem atfedilmektedir. Sadece devletin değil, aynı zamanda bireylerin ve toplumun bir bütün olarak yaklaşımı, tutum ve uygulaması hayati önemde görülmektedir

Anahtar Kelimeler

Hukukun üstünlüğü, ulusal hukuk, uluslararası hukuk ve devlet

THE RULE OF LAW WITH THE INTERNATIONAL LAW DIMENSION

Öz

The rule of law, as a determinant dimension of all democratic societies, is of paramount importance to a free and prosperous society. In recent years, the interest in social, economic and political consequences of the rule of law has become a prevalent concept in current legal and political discourse on both national and international levels. Although it is frequently used by legal scholars, politicians, statesmen and the news media to criticize or commend states and governments for the legitimacy or illegitimacy of legal and political actions and decisions, it is still however vague when it comes to explaining just what the rule of law is. For this reason, in this article, through a restatement of the rule of law that better explains its use beyond state borders, the attempt is to give a concise and clearer conception of the rule of law to provide a working definition for, in a broader sense, and promote awareness on the absolute need to channel the power through law. Without doubt, for this essential need of modern societies, through taking a positive role, the state should enact and implement the rules and laws in time and place effectively and properly. This is at least equally important for the state to have an effective and dynamic legal system established. Not only the state’s attitude of mind but also positive behaviour and attitudes of individuals and the society as a whole are deemed crucial importance

Anahtar Kelimeler

The rule of law, national law, international law, and the state

Kaynakça

• Akyıldız, Ali, Hukuk Devleti, Yargı Bağımsızlığı ve Danıştay, Anıttepe Yayıncılık, Ankara, 2009.
• Akyılmaz, Bahtiyar, Sezginer Murat ve Kaya, Cemil, Türk İdare Hukuku, Güncellenmiş 2. Baskı, Seçkin, Ankara, 2011.
• Allan, T.R.S., Constitutional Justice: A Liberal Theory of the Rule of Law, Oxford University Press, Oxford, 2001.
• Aslan, Rıza, Kuvvetler Ayrılığı Teorisi ve Uygulamalı Örnekler (İngiltere, Almanya, ABD ve İsviçre), Dora Yayınları, Bursa, 2009.
• Atay, Ender Ethem, İdare Hukuku, Güncellenmiş ve Gözden Geçirilmiş 3. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2012.
• Bergman, Marcelo, ‘The Rule, the Law, and the Rule of Law: Improving Measurements and Content Validity’, Justice System Journal, Vol. 33(2), 2012, ss. 174-194.
• Bingham, Tom, The Rule of Law, Allen Lane, London, 2010.
• Bozkurt, Enver, Kütükçü, M. Akif ve Poyraz, Yasin, Devletler Hukuku, Gözden Geçirilmiş 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2012.
• Brownlie, Ian, Principles of Public International Law, Seventh Edition, Oxford University Press, Oxford, 2008.
• Chesterman, Simon, ‘An International Rule of Law?’, The American Journal of Comparative Law, Vol. 56(2), Spring 2008, ss. 331-361.
• Colliera, David, Hidalgoa, Fernando Daniel and Maciuceanua, Andra Olivia, ‘Essentially Contested Concepts: Debates and Applications’, Journal of Political Ideologies, Vol. 11(3), 2006, ss. 211-246.
• Çoban, Ali Rıza, ‘Giriş, Hukuk Devleti’, in Çoban, Ali Rıza, Canatan, Bilal ve Küçük, Adnan (Ed.), Hukuk Devleti, Hukukî Bir İlke Siyasî Bir İdeal, Adres Yayınları, Ankara, Şubat 2008, ss. 9-19.
• Ergül, Ergin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Hukuku’nda Sınır Dışı Etme, Geri Gönderme ve Geri Verme, Yargı Yayınları, Ankara, 2012.
• Eyer, Katie R., ‘Administrative Adjudication and the Rule of Law’, Administrative Law Review, Vol. 60(3), 2008, ss. 647-706.
• Gözler, Kemal, Anayasa Hukukuna Giriş, Genel Esaslar ve Türk Anayasa Hukuku, 17. Bası, Ekin Basın Yayın Dağıtım, Bursa, Mart 2011.
• Gözler, Kemal, İdare Hukukuna Giriş, Güncelleştirilmiş 12. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa Eylül 2010.
• Gözübüyük, A. Şeref ve Tan, Turgut, İdare Hukuku, Cilt I, Genel Esaslar, Güncelleştirilmiş 8. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2011.
• Gözübüyük, A. Şeref, Anayasa Hukuku, Anayasa Metni ve 11. Protokole Göre Hazırlanmış Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Son Değişikliklerle Güncelleştirilmiş 17. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, Mart 2010.
• Günday, Metin, İdare Hukuku, 9. Baskı, İmaj Yayınevi, Ankara, Ekim 2004.
• Gündüz, Aslan, Milletlerarası Hukuk, Temel Belgeler, Örnek Kararlar, Geliştirilmiş 3. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 1998.
• Gürbüz, Reşit, İdare Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2011.
• Haggard, Stephan, MacIntyre, Andrew and Tiede, Lydia ‘The Rule of Law and Economic Development’, The Annual Review of Political Science, Vol. 11, 2007, ss. 205-234.
• Hayek, F. A., The Road to Serfdom, ARK Paperbacks, Great Britain, 1986.
• Heijer, Maarten den, Issues of Shared Responsibility before the European Court of Human Rights, University of Amsterdam Research, Amsterdam Center for International Law Paper No. 2012-04 (SHARES Series), 26 January 2012 [http://www.sharesproject.nl/, erişim 11 Mart 2012].
• Helmke, Gretchen and Rosenbluth, Frances, ‘Regimes and the Rule of Law: Judicial Independence in Comparative Perspective’, The Annual Review of Political Science, Vol. 12, 2009, ss. 345-366.
• Holmes, Stephen, ‘Lineages of the rule of law’, in Maravall, José María and Przeworski, Adam (Ed.), Democracy and the Rule of Law, Cambridge University Press, Cambridge, October 2003, ss. 19–61.
• Jayakumar, S., ‘Applying the Rule of Law’, The International Lawyer, Vol. 43(1), Spring 2009, ss. 83-89.
• Kairys, David, ‘Searching for the Rule of Law’, Suffolk University Law Review, Vol. 36(2), 2003, ss. 307-329.
• King, Hugh, ‘The Extraterritorial Human Rights Obligations of States’, Human Rights Law Review, Vol. 9(4), 2009, ss. 521-556.
• Kramer, Matthew H., ‘Freedom and the Rule of Law’, Alabama Law Review, Vol. 61(4), 2010, ss. 827-845.
• Kramer, Matthew H., Objectivity and the Rule of Law, Cambridge University Press, Cambridge, 2007.
• Lovett, Frank, ‘A Positivist Account of the Rule of Law’, Law & Social Inquiry, Vol. 27(1), Winter 2002, ss. 41-78.
• O’Donnell, Guillermo, ‘The Quality of Democracy, Why the Rule of Law Matters’, Journal of Democracy, Vol. 15(4), October 2004, ss. 32-46.
• Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Gözden Geçirilmiş 12. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2011.
• Özkan, Abdullah, Küreselleşme ve Avrupa Birliği ile Bütünleşme Sürecinde Türkiye, Tasam Yayınları, İstanbul, 2004.
• Özkan, Işıl, Avrupa Birliği Kamu Hukuku (Lizbon Antlaşmasındaki Son Değişikliklerle), Seçkin, Ankara, 2011.
• Palombella, Gianluigi, ‘The Rule of Law beyond the State: Failures, Promises, and Theory’, International Journal of Constitutional Law, Vol. 7(3), 2009, ss. 442-467.
• Raz, Joseph, ‘The Rule of Law and Its Virtue’, Law Quarterly Review, Vol. 93, 1977, ss. 195-201.
• Rehman, Javaid, International Human Rights Law, Second Edition, Longman, England, 2010.
• Reynolds, Noel B., ‘Grounding the Rule of Law’, Ratio Juris, Vol. 2(1), 1989, ss. 1-16.
• Rios-Figueroa, Julio and Staton, Jeffrey K., ‘Unpacking the Rule of Law: A Review of Measures of Judicial Independence’, CELS 2009 4th Annual Conference on Empirical Legal Studies Paper, 26 April 2009 [http:// ssrn.com/abstract=1434234, erişim 21 Eylül 2012], ss. 1-48.
• Sands, Philippe, ‘International Rule of Law: Extraordinary Rendition, Complicity and its Consequences’, European Human Rights Law Review, Issue 4, 2006, ss. 408-421.
• Santos, Alvaro, ‘The World Bank’s Uses of the “Rule of Law” Promise in Economic Development’, in Trubek, David and Santos, Alvaro (Ed.), The New Law and Economic Development: A Critical Appraisal, Cambridge University Press, New York, 2006, ss. 253-300.
• Selçuk, Sami, Zorba Devletten Hukukun Üstünlüğüne, Üçüncü Baskı, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999.
• Schildhaus, Aaron, ‘The Just Rule of Law’, The International Lawyer, Vol. 43(1), Spring 2009, ss. 59-60.
• Schor, Miguel, ‘The Rule of Law’, Suffolk University Law School, Legal Studies Research Paper Series, Research Paper 07-14, 5 March 2007 [http://ssrn.com/abstract=889472, erişim 3 Ocak 2013], ss. 1329-1333.
• Schutter, Olivier De, International Human Rights Law: Cases, Materials, Commentary, 3rd Printing, Cambridge University Press, Cambridge, 2012.
• Shaw, Malcolm N., International Law, Sixth Edition, Cambridge University Press, Cambridge, 2012.
• Shelton, Dinah, ‘The Jurisprudence of Human Rights Tribunals on Remedies for Human Rights Violations’, in Flauss, J. F. (Ed.), International Protection of Human Rights and Victim’s Rights, Bruylant, Bruxelles, 2009, ss. 57-75.
• Steiner, Henry J., Alston, Philip and Goodman, Ryan, International Human Rights in Context: Law Politics, Morals (Third Edition, Oxford University Press, Oxford, 2007).
• Steyn, Lord, ‘Democracy, the Rule of Law and the Role of Judges’, European Human Rights Law Review, Issue 3, 2006, ss. 243-253.
• Sur, Melda, Uluslararası Hukukun Esasları, Güncellenmiş 4. Bası, Beta, İstanbul, 2010.
• Tamanaha, Brian Z., ‘A Concise Guide to the Rule of Law’, St. John’s University School of Law, Legal Studies Research Paper Series, Paper 07-0082, September 2007 [http://ssrn.com/abstract=1012051, erişim 12 Aralık 2012], ss. 1-20.
• Tamanaha, Brian Z., On the Rule of Law: History, Politics, Theory, 8th Printing, Cambridge University Press, Cambridge, 2010.
• Waldron, Jeremy, ‘The Concept and the Rule of Law’, Georgia Law Review, Vol. 43(1), Fall 2008, ss. 1-61.
• Zywicki, Todd J., ‘The Rule of Law, Freedom, and Prosperity’, Supreme Court Economic Review, Vol. 10, 2003, ss. 1-26.