Hukuk Mektebinin Doğuşu

Yıl 2012, Cilt: 16 Sayı: 3, 163 - 186, 01.07.2012

Nuran Koyuncu

Öz

Osmanlı Devleti’nin klasik döneminde hukuk eğitimi medreselerde yapıldı. Medreselerin hukukçu yetiştirmede yetersiz kalması ve Tanzimat sonrasında hukuk alanında başlayan yenilik hareketleri, değişen ve yenilen hukukun uygulanmasında mükellef kişilerin yetiştirilmesi gereği, formel hukuk eğitimi verecek mektebin kuruluşunu sağladı. Osmanlı yargı teşkilatındaki yenilikler ve eğitimde modernleşme çabaları da hukuk mektebinin açılışında önemli rol oynadı. Yüksek öğrenim seviyesindeki ilk hukuk mektebi Mekteb-i Sultani bünyesinde kurulan Mekteb-i Hukuk-ı Sultani’dir. 1880 yılında ise Adliye Nezareti’ne bağlı olarak Mekteb-i Hukuk-ı Şahane açıldı ve bir süre sonra bu iki okul birleştirildi. Hukuk mektebi uzun bir dönem Darülfünun’dan bağımsız olarak eğitime devam etti ve nihayet 1909 yılında Darülfünun’a bağlandı

Anahtar Kelimeler

Osmanlı’da Hukuk Eğitimi, Medrese, Hukuk Mektebi, Mekteb-i Hukuk-ı Sultani, Mekteb-i Hukuk-ı Şahane.

THE EMERGENCE OF LAW SCHOOL

Öz

The law education had been trained in madrasahs, in the classical era of the Ottoman Empire. The falling down of the madrasahs in providing education to the jurists and the beginning modernization efforts in fi eld of law and also the obligation of training people who should apply the changing and renewing law, had provided the establishment of the school that presents formal law education. The innovations in juridical system and the modernization efforts played an important role in openning of the law school. Mekteb-i Hukuk-ı Sultani was the fi rst law school in the level of higher education which was established as a part of Mekteb-i Sultani. Mekteb-i Hukuk-ı Şahane which was depended on Adliye Nezareti (Ministry of Justice) was opened in 1880, and then, those two schools had unifi ed. The law school continued the education independently from Darülfünun and fi nally from the date of 1909, the school connected to Darülfünun

Anahtar Kelimeler

Law education in Ottoman, Masrasahs, Law school, Mekteb-i Hukuk-ı Sultani, Mekteb-i Hukuk-ı Şahane.

Kaynakça

• BOA, MF.MKT, Nr.13/23.
• BOA, MF.MKT, Nr. 11/125.
• BOA, MF.MKT, Nr. 12/42.
• BOA,MF.MKT, Nr. 121/16.
• BOA, MF.MKT, Nr. 70/5.
• BOA, MF.MKT, Nr. 92/82.
• BOA, MF.MKT, Nr. 68/53. BOA,MV, Nr. 13/42.
• BOA, MF.MKT, Nr. 70/5.
• BOA,İ.DH, Nr. 682/47561.
• BOA,MF.MKT, Nr. 31/78.
• BOA, MF.MKT, Nr. 70/50.
• BOA, İ.DH, Nr. 808/65344.
• BOA,İ.DH, Nr. 686/47801.
• BOA, İ.DH, Nr. 682/47568.
• BOA,İ.ŞD, Nr. 62/3591.
• BOA, i.MMS, Nr. 134/5728.
• Düstur, I. Tertip, C. III, s. 438-448.
• Düstur, I. Tertip, C. IV, s. 444-450.
• AHMED CEVDET PAŞA, Sultan Abdülhamid’e Arzlar, yay. Yusuf Halaçoğlu, İstanbul 2010.
• AHMED CEVDET PAŞA, Tezâkir, yay. Cavid Baysun, C. 1, Ankara 1991.
• AKMAN, Mehmet, “Türkiye’de Hukuk Alanında Yapılan İlk Doktora Tezi”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sa. 1, Yıl 2006, s. 65-86.
• AKYILDIZ, Ali, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform(1836-1856), İstanbul 1993.
• ANTEL, Sadrettin Celâl, “Tanzimat ve Maarifi”, Tanzimat 1, İstanbul 1999.
• BELGESAY, Mustafa Reşit, “Tanzimat Ve Adliye Teşkilatı”, Tanzimat 1, İstanbul 1999.
• BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul 2002.
• BİLGİŞ, Şevket Mehmedali, Türk Ticaret Hukuku Prensipleri, Ankara 1936.
• BİRSEL, Cemil, “Öğrenirken ve Öğretirken Beraber” Ebül’ulâ Mardin’e Armağan, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, İstanbul 1944, s. 23-109.
• BOZKURT, Gülnihal, Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi, Ankara 1996.
• BOZKURT, Gülnihal, “Türkiye’de Hukuk Eğitiminin Tarihçesi”, Hukuk Öğretimi Sempozyumu, 13-14 Mayıs 1993, ed: Adnan Güriz, Ankara 1993, s. 51-70.
• Celâl Nuri, “Fenn-i Hukuktaki İnkılâb Hakkında Musahebe”, Ceride-i Adliye, Sene. 1, Sa. 1,Ocak 1922.
• CİN, Halil-AKYILMAZ, Gül, Türk Hukuk Tarihi, Ba. 4, Konya 2011.
• DAVISON, H. Roderic, Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform 1856- 1876, çev. Osman Akınhay, C. 2. İstanbul 1997.
• EKİNCİ, Ekrem Buğra, Osmanlı Mahkemeleri Tanzimat ve Sonrası, İstanbul 2004.
• ENGELHARDT, Tanzimat ve Türkiye, çev. Ali Reşad, İstanbul 1999.
• ENGİN, Vahdettin,“Mekteb-i Sultani Bünyesi’nde Darulfünun-ı Sultani’nin (Galatasaray Üniversitesi) Kurulması”, (agsfrance.free.fr/pdf/ darulfununusult), 20.11.2011.
• ERGİN, Osman, Türkiye Maarif Tarihi, C. II, İstanbul 1940.
• ERK, H. Basri, Meşhur Türk Hukukçuları, İstanbul 1954.
• GEDİKLİ, Fethi, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ne Zaman Kuruldu?, ÜHFM, C. LXIX, Sa. 1 - 2, İstanbul 2011, s. 91-104.
• GİBB, H.A.R-BOWEN, Horold, Islamic Society and the West, London 1957.
• İHSANOĞLU, Ekmeleddin , “Darulfünun Tarihçesine Giriş (II) Üçüncü Teşebbüs: Darulfünun-ı Sultani”, Belleten, LVII/218, Nisan 1993, s. 699-738.
• İHSANOĞLU, Ekmeleddin, Darülfünun, C. I, İstanbul 2010.
• İHSANOĞLU, Ekmeleddin, “Tanzimat Döneminde İstanbul’da Darülfünun Kurma Teşebbüsleri”, 150. Yılında Tanzimat, haz. Hakkı Dursun Yıldız, Ankara 1992.
• KOÇER, Hasan Ali, Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773-1923), İstanbul, 1991.
• KUBALI, H.Nail, XIX. Yüzyılın Sonlarından İtibaren, Türkiye’de Mukayeseli Hukukun Gelişmesi ve Mukayeseli Araştırmaların Bugünü, İstanbul 1973.
• LEWİS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, çev. Metin Kıratlı, Ankara 1970.
• Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi 1293=1877, haz. Hakkı Tarık US, İstanbul 1939.
• OĞUZ, Arzu, “Türk Medenî Hukuku’nun Gelişim Çizgisi ve Karşılaştırmalı Hukukun Rolü”, AÜHFD, C. 55, Sa. 1, 2006, s. 195-205.
• ÖZTUNA, Yılmaz, Tanzimat Paşaları Ali ve Fuad Paşalar, İstanbul 2006.
• ÖZSUNAY, Ergun. Karşılaştırmalı Hukuka Giriş, İstanbul 1976.
• PAKALIN, M. Zeki, Sicill-i Osmani Zeyli, VIII, TTK, Ankara 2008.
• SADRAZAM ALİ PAŞA, Hayatı, Zamanı ve Siyasi Vasiyetnamesi, yay. Fuat Andıç-Süphan Andıç, İstanbul 2000.
• TANER Tahir, “Tanzimat Devrinde Ceza Hukuku”, Tanzimat 1, İstanbul 1999.
• TDVİA, “Mekteb-i Sultani”, C. 13, İstanbul 1996.
• TEKELİ, İlhan-İLKİN Selim, Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, Ankara 1993.
• UNAT, Faik Reşid, Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 1964.
• ÜNAL, Uğur, “Osmanlı Hukukçularından Büyük Ali Haydar Efendi (1837-1903) Hayatı ve Çalışmaları”, AÜDTCF Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 26, Sa. 41, 2007, s. 131-143.(www. dergiler.ankara. edu.tr.), 28.03. 2012.
• VELDET, Hıfzı, Kanunlaştırma Hareketleri ve Tanzimat, Tanzimat 1, İstanbul 1999.
• YOLALICI, M. Emin, “Maarif Salnamelerine Göre Trabzon Vilayeti’nde Eğitim ve Öğretim Kurumları”, OTAM, Sa. 5, Ankara 1994, s. 435-473.
• YOLALICI M. Emin, “XIX. Yüzyıl ve Sonrası Osmanlı Devleti’nde Eğitim ve Öğretim Kurumları”, Osmanlı, V. Ankara 1999, s. 281-296.