Roma Hukuku’nda Hükümsüzlük Halleri

Yıl 2011, Cilt: 15 Sayı: 3, 77 - 94, 01.07.2011

Mehmet Yeşiller

Öz

Roma Devleti’nin çeşitli siyasal dönemlerinde Roma Hukuku yürürlük kaynaklarının da farklılıklar gösterdiklerini görmekteyiz. Genel olarak, Ius civile’nin öngördüğü şekil şartlarına uygun olarak yapılan temel öğeleri eksiksiz hukuki işlemler geçerli sayılmakta; aksi halde hukuki işlemlerin hükümsüzlüğünden bahsedilmekteydi. Yürürlük kaynaklarından yola çıkmak üzere Romalılar, günümüz modern hukuklarının aksine hukuki işlemlerin hükümsüzlüğüne ilişkin kesin kurallara ulaşamamakla birlikte, somut olay incelemeleri neticesinde birtakım ilkelere ulaşmışlardır. Günümüz hukukunu da etkileyen bu halleri başlıca üç ana grupta toplamak mümkündür. Roma Hukuku’nda hukuki işlemleri hükümsüz kılan başlıca haller: Hukuki işlemin konusunun başlangıçtan itibaren imkansız olması (başlangıçtaki imkansızlık), hukuki işlemin hukuka aykırı olması (hukuka aykırılık) ve son olarak da hukuki işlemin konusunun ve amacının ahlaka aykırı (ahlaka aykırılık) olmasıdır

Anahtar Kelimeler

Hükümsüzlük halleri, Başlangıçtaki imkansızlık, Hukuka aykırılık, Ahlaka aykırılık

STATES OF INVALIDITY IN ROMAN LAW

Öz

We can see that the validity sources in Romen Law differed in various political periods in State of Rome. In general, the legal transactions which did not lack the key elements and were in compliance with Ius civile were valid. Otherwise, the transactions would have been invalid. Starting from validity sources, Romans in contrast to today’s modern practices of law, did not reach any certain regulations about the invalidity of legal transaction, and gained some kind of principles as a result of concrete event investigations. We can divide these situations, which also effect today’s practices of law into three main groups. The major situations that make the legal transactions invalid in Roman law: the fact that the subject of legal transaction is impossible from the beginning (initial impossibility), legal transaction is adverse to laws (illegality) and fi nally the subject and aim of the transaction is adverse to morality (immorality)

Anahtar Kelimeler

States of invalidity, Initial impossibility, Illegality, Immorality

Kaynakça

• BERGER, Adolf : Encyclopedic Dictionary of Roman Law, Philadelphia 1953.
• BORKOWSKI, Andrew/ PLESSIS, Paul du : Textbook on Roman Law, Oxford 2005.
• BURDICK, William Livesey : The Principles of Roman Law and their Relation to Modern Law, New Jersey 2004.
• CEYLAN, Seldağ Güneş : Roma Hukuku’ndan Günümüze Velayet – Vesayet Hukuku, Ankara 2004.
• CEYLAN, Seldağ Güneş : Roma Hukuku’nda Evlenme (Matrimonium), Ankara 2010 [Evlenme].
• DI MARZO, Salvatore : Roma Hukuku, İstanbul 1954. (Çev.: UMUR, Ziya)
• ERDOĞMUŞ, Belgin : Hukukta Latince Teknik Terimler- Özlü Sözler, İstanbul 2004 [Hukukta Latince]. ERDOĞMUŞ, (Tarihi Giriş – Hukuk Tarihi – Genel Kavramlar), İstanbul 1995 [Roma Hukuku]. : Roma Hukuku
• EREN, Fikret : Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 11. Bası, İstanbul 2009.
• EMİROĞLU, Haluk : Roma Hukuku’nda Kadının Durumu, Ankara 2003.
• GÜRAL, Jale : Hükümsüzlük Nazariyeleri Karşısında Türk Medeni Kanununun Sistemi, Ankara 1953.
• HONIG, Richard : Roma Hukuku, (Çev.: Talip, Ş.), İstanbul 1957.
• KARADENIZ - ÇELEBİCAN, Özcan : Roma Hukuku, (Tarihi Giriş – Kaynaklar - Genel Kavramlar - Kişiler Hukuku - Hakların Korunması), Yeni Medeni Kanun’a Uyarlanmış Onbirinci Basım, Ankara 2004 [Roma Hukuku].
• KARADENİZ - ÇELEBİCAN, Özcan : Roma Eşya Hukuku, Ankara 2005 [Roma Eşya Hukuku].
• KARAGÖZ, Veli : Roma Hukuku’nda Hukuki İşlemlerin Hükümsüzlüğü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1996.
• KASER, Max : Das römische Privatrecht, Erster Abschnitt, (das Altrömische, das vorklassische und klassische Recht) München 1971.
• KNÜTEL, Rolf : Contrarius consensus; Studien zur Vertragsaufhebung im römischen Recht, Köln 1968.
• KOÇ, Nevzat : Türk Medeni Hukukunda ve Roma Hukuku’nda Hükümsüzlük (Butlan), DEÜHFD 1981, Yıl: 2, Sayı: 2, s. 127 – 170.
• KOSCHAKER, Paul/ AYİTER, Kudret : Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Hukuku’nun Ana Hatları, İzmir 1993.
• MOMMSEN, Friedrich : Die Unmöglichkeit der Leistung in ihrem Einfl uss auf obligatorische Verhaeltnisse, Braunschweig 1853.
• RADO, Türkan : Roma Hukuku Dersleri, Borçlar Hukuku, İstanbul 1982 [Borçlar Hukuku].
• RADO, Türkan : Gaius Institutiones (Borçlar Kısmı), İstanbul 1953 [Institutiones].
• SCHWARZ, B. Andreas : Roma Hukuku (Çev: RADO, Türkan), İstanbul 1963.
• TAHİROĞLU, Bülent : Roma Borçlar Hukuku, İstanbul 2003.
• TAHİROĞLU, Bülent/ ERDOĞMUŞ, Belgin : Roma Hukuku Meseleleri, İstanbul 2003.
• UMUR, Ziya : Roma Hukuku Ders Notları, İstanbul 1999 [Roma Hukuku].
• UMUR, Ziya : Roma Hukuku Lügatı, İstanbul 1983 [Lügat].
• UMUR, Ziya : Iustinianus’un Institutiones’i, İstanbul 1968 [Institutiones]
• WATSON, Alan : Contract of Mandate in Roman Law, Oxford 1961.
• WATSON, Alan : The Form and Nature of ‘acceptilatio’ in Classical Roman Law, RIDA 1961, 3. Serie, Vol. 8, s. 391 – 416.
• ZIMMERMANN, Reinhard : The Law of Obligations, Roman Foundations of the Civilian Tradition, Cape Town 1996.