Siyasal Düşünceler Tarihinde “Sınırlı Devlet” Fikrinin Kadimliği Ya da Genel Kamu Hukuku Bağlamında İnsan, Özgürlük ve Devlet İktidarı Algısındaki Evrilme

Yıl 2011, Cilt: 15 Sayı: 3, 311 - 362, 01.07.2011

Adil Şahin

Öz

İyi düzenlenmiş bir devlet, anayasal olarak sınırlı devlet iktidarına sahip iken, diğer devletler, keyfi iktidar ile belirginleşirler. Sınırlı devlet fi kri/anayasacılık, keyfi kararlara dayanan bir yönetimin ya da sadece kamu görevlilerinin istediğine dayanan bir yönetimin karşıtı olarak, hukuk devleti arzusu ile kendisini belli eder. Anayasacılığın önemli niteliği, yönetimin üzerinde yasal sınırlamaların olmasıdır, yani anayasacılık, keyfi yönetimin antitezidir. Siyasal bir toplumda/devlette kamu görevlileri istedikleri her şeyi yapma konusunda özgür değildirler. Üstün bir hukuk kuralı ile sınırlı devlet iktidarı ve iktidarın bölünmesi (kuvvetler ayrılığı) anayasacılığın kilometre taşlarıdır. Siyasal düşünceler tarihinde bir anayasayı, halkın iradesinin ifadesi olan yüksek bir hukuk fi kri ile açıklamak şeklinde bir gelenek vardır. Devlet anayasa tarafından kurulur ve bir anayasa, devlet iktidarının uygulanması ile ilgili olarak sınırları düzenler. Siyasal düşünceler tarihinde yüksek bir hukuk fi kri ve diğer bazı sınırlandırma ölçütleri ile devlet iktidarını sınırlandırma düşüncesi her çağda bulunur

Anahtar Kelimeler

Siyasal İktidar, Egemenlik, Devlet, Keyfi İktidar, Sınırlı Devlet İktidarı

OLDNESS OF THE IDEA OF “LIMITED STATE” OR THE TRANSFORMATION IN THE PERCEPTION OF HUMAN, FREEDOM AND STATE POWER IN THE CONTEXT OF GENERAL PUBLIC LAW

Öz

A well-ordered state has constitutionally limited state power, whereas other states manifest arbitrary power. The idea of limited state/constitutionalism proclaims the desirability of the rule of law as opposed to rule by the arbitrary judgement or mere fl at of public offi cials. The essential quality of constitutionalism is that it is a legal limitation on government; it is the antithesis of arbitrary rule. In a political society state government offi cials are not free to do anything they please in any manner they choose. The touchstones of constitutionalism are the consept of limited state power under a higher law and division of power (separation of powers). There is a tradition in the history of political thoughts which describes a constitution in terms of a higher law which is an expression of the will of the people. State is created by the constitution and the constitution endows state with its powers and establishes limitations upon the exercise of those state power. Many conceptions of a higher law and criteria of limitation of state power will be found throughout the history of political thoughts in every ages.

Anahtar Kelimeler

Political Power, Sovereignty, State, Arbitrary Power, Limited State Power

Kaynakça

• AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali - Filiz Çulha Zabcı - Reyda Ergün, Kral-Devletten Ulus Devlete, b.1., İmge Kitabevi, Ankara, 2005.
• AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali, Kent Devletinden İmparatorluğa, b.2., İmge Kitabevi, Ankara, 2000.
• AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali - Levent Köker, İmparatorluktan Tanrı Devletine, b.4., İmge Kitabevi, Ankara, 2001.
• AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali - Levent Köker, Tanrı Devletinden Kral Devlete, b.2., İmge Kitabevi, Ankara, 1997.
• AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali - Levent Köker, Kral-Devlet ya da Ölümlü Tanrı, b.2., İmge Kitabevi, Ankara, 2000.
• AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali, Ulus Devlet ya da Halk Egemenliği, b.1., İmge Kitabevi, Ankara, 2006.
• AKAD, Mehmet – Bihterin Vural Dinçkol, Genel Kamu Hukuku, b.3., Der Yayınları, İstanbul, 2004.
• AKAL, Cemal Bali, İktidarın Üç Yüzü, b.1., Dost Kitabevi, Ankara, 1998.
• AKAL, Cemal Bali, Modern Düşüncenin Doğuşu, b.2., Dost Kitabevi, Ankara, 1997.
• AKIN, İlhan F., Kamu Hukuku, b.5., Beta Basım Yayım Dağıtım A. Ş., İstanbul, 1987.
• ARSLAN, Zühtü, Anayasa Teorisi, b.1., Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2005.
• AYBAY, Aydın -Rona Aybay, Hukuka Giriş, b.3., İstanbul Bilgi Üniver- sitesi Yayınları, İstanbul, 2006.
• BELLAMY, Richard, “Constitutionalism”, Paul Barry Clarke and Joe Foweraker (Edited by), Encyclopedia of Democratic Thought, Routledge, London, 2001, s. 123-127.
• BİLGE, Necip, Hukuk Başlangıcı, b.21., Turhan Kitabevi, Ankara, 2006.
• CONKLIN, William E., “Constitutionalism”, Christopher Berry Gray (Editor), Philosophy of Law, Volume I: A-J, Garland Publishing, New York, 1999, s. 233-238.
• COUTURE, Tony, “State”, Christopher Berry Gray (Editor), Philo- sophy of Law, Volume 2: K-Z, Garland Publishing, New York, 1999, s. 834- 837.
• CRAIG, Paul, “Constitutions, Constitutionalism, and the European Union”, European Law Journal, Volume: 7, No: 2, June-2001, s. 125-150.
• DOEHRING, Karl, Genel Devlet Kuramı (Genel Kamu Hukuku), b.1., Çeviren: Ahmet Mumcu, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 2002.
• DRY, Murray, “Constitutionalism and Republicanism in the American Founding: 1776-1787”, Teaching Political Science, Volume: 14, Number: 1, Fall-1986, s. 5-10.
• DUGUIT, Leon, Kamu Hukuku Dersleri, b.1., Çeviren: Süheyp Derbil, AÜHF Yayını, Ankara, 1954
• ERDOĞAN, Mustafa, Anayasal Demokrasi, b.1., Siyasal Kitabevi, An- kara, 1996.
• EROĞUL, Cem, Anatüzeye Giriş(“Anayasa Hukukuna Giriş”), b.4., İmaj Yayıncılık, Ankara, 1996.
• ESEN, Bülent Nuri, Anayasa Hukuku – Genel Esaslar, b.2., Ayyıldız Matbaası, Ankara, 1970.
• FELLMAN, David, “Constitutionalism”, Philip P. Wiener (Editor), Dictionary of the History of Ideas, Studies of Selected Pivotal Ideas, Charles Scribner’s Sons, New York, 1968, s. 485-492.
• FRIEDRICH, Carl J., Sınırlı Devlet, b.1., Çeviren: Mehmet Turhan, Gündoğan Yayınları, Ankara, 1999.
• GÖNENÇ, Levent, “Orta Çağ Avrupasında Anayasacılığın Düşünsel ve Kurumsal Temelleri”, Prof. Dr. Ergun Özbudun’a Armağan, Cilt: II, Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2008, s. 267-291.
• GÖNENÇ, Levent, Prospects for Constitutionalism in Post-Communist Countries, b.1., NLD: Brill Academic Publishers, Leiden, 2002.
• GÖNENÇ, Levent, “Siyasal İktidar Kavramı Bağlamında Anayasa Ça- lışmaları İçin Bir Kavramsal Çerçeve Önerisi”, AÜHFD, Cilt: 56, Sayı: 1, Ankara, 2007, s. 145-168.
• GÖZE, Ayferi, Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, b.9., Beta Basım Ya- yım Dağıtım A. Ş., İstanbul, 2000.
• GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, b.1., Ekin Ba- sım Yayım Dağıtım, Bursa, 2010.
• GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref, Anayasa Hukuku, b.4., Turhan Kitabevi, An- kara, 1993.
• HAKYEMEZ, Yusuf Şevki, Mutlak Monarşilerden Günümüze Ege- menlik Kavramı, b.1., Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2004.
• HASTER, Thurman Lee, “Sovereignty”, Christopher Berry Gray (Edi- tor), Philosophy of Law, Volume 2: K-Z, Garland Publishing, New York, 1999, s. 824-826.
• HAYEK, Friedrich A., Kurallar ve Düzen, b.2., Çeviren: Atilla Yayla, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1996.
• HENLEY, Kenneth, “Rule of Law”, Christopher Berry Gray (Editor), Philosophy of Law, Volume 2: K-Z; Garland Publishing, New York, 1999, s. 765-767.
• IŞIKTAÇ, Yasemin, Hukukun Kaynağı Olarak Örf ve Adet Hukuku, b.2., Alkım Yayınevi, İstanbul, 1997.
• KAPANİ, Münci, Kamu Hürriyetleri, b.7., Yetkin Yayınları, Ankara, 1993.
• KAPANİ, Münci, Politika Bilimine Giriş, b.7., Bilgi Yayınevi, Ankara, 1995.
• KOÇAK, Mustafa, Devlet ve Egemenlik, b.1., Seçkin Yayıncılık, An- kara, 2006.
• KUBALI, Hüseyin Nail, Anayasa Hukuku – Genel Esaslar ve Siyasi Rejimler, b.2., Ersa Matbaacılık Koll. Şti., İstanbul, 1965.
• MARTIN, Elizabeth A., (Edited by), A Dictionary of Law, b.5., Oxford University Press, New York, 2003.
• MCILWAIN, Charles Howard, Constitutionalism: Ancient and Mo- dern, b.3., Cornell University Press, Indiana Polis, Indiana, 1975.
• MCNEILL, William H., Dünya Tarihi, b.7., Çeviren: Alâeddin Şenel, İmge Kitabevi, Ankara, 2003.
• MORRIS, Christopher, “Sovereignty”, Paul Barry Clarke and Joe Fo- weraker (Edited by), Encyclopedia of Democratic Thought, Routledge, Lon- don, 2001, s. 829-832.
• MURPHY, Walter F., “Constitutions, Constitutionalism, and Democ- racy”, Douglas Greenberg-Stanley N. Katz- Melanie Beth Oliviero-Steven C. Wheatley (Editors), Constitutionalism and Democracy: Transitions in the Contemporary World, Oxford University Press, New York, 1993, s. 3-25.
• OKANDAN, Recai Galip, Umumi Amme Hukuku, b.1., İÜHF Yayını, İstanbul, 1968.
• ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, b.9., Yetkin Yayınları, An- kara, 2008.
• ÖZÇELİK, A. Selçuk, Esas Teşkilat Hukuku Dersleri, Birinci Cilt: Umumi Esaslar, b.1., İÜHF Yayınları, İstanbul, 1982.
• SANCAR, Mithat, “Devlet Aklı” Kıskacında Hukuk Devleti, b.1., İleti- şim Yayınları, İstanbul, 2000.
• SARICA, Murat, Fransa ve İngiltere’de Emredici Vekâletten Yeni Tem- sil Anlayışına Geçiş, b.1., İÜHF Yayını, İstanbul, 1969.
• SARTORI, Giovanni, Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği, b.1., Çe- viren: Ergun Özbudun, Yetkin Yayınları, Ankara, 1997.
• SOMBART, Werner, Burjuva, b.1., Çeviren: Oğuz Adanır, Doğu Batı Yayınları, Ankara, 2008.
• SOYSAL, Mümtaz, 100 Soruda Anayasanın Anlamı, b.8., Gerçek Ya- yınevi, İstanbul, 1990.
• ŞENEL, Alâeddin, Kemirgenlerden Sömürgenlere İnsanlık Tarihi, b.1., İmge Kitabevi, Ankara, 2006.
• ŞENEL, Alâeddin, Siyasal Düşünceler Tarihi, b.6., Bilim ve Sanat Ya- yınları, Ankara, 1996.
• TANNENBAUM, Donald -David Schultz, Siyasi Düşünce Tarihi, Fi- lozofl ar ve Fikirleri, b.1., Çeviren: Fatih Demirci, Adres Yayınları, Ankara, 2005.
• TEZİÇ, Erdoğan, Anayasa Hukuku, b.10., Beta Basım Yayım Dağıtım A. Ş., İstanbul, 2005.
• TOSUN, Mebrure -Kadriye Yalvaç, Sümer, Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şaduqa Fermanı, b.3., Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2002.
• TUNAYA, Tarık Zafer, Siyasal Kurumlar ve Anayasa Hukuku, b.4., İÜHF Yayınları, İstanbul, 1980.
• TUNÇAY, Mete (Derleyen), Batı’da Siyasal Düşünceler Tarihi, Seçil- miş Yazılar, Eski ve Orta Çağlar, b.1., İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2006.
• TURHAN, Mehmet, Anayasal Devlet, b.4., Natural Yayınları, Ankara, 2005.
• VOEGELIN, Eric, Collected Works of Eric Voegelin, Volume: 16, Or- der and History, Volume: 3, Plato&Aristotle, b.1., University of Missouri Press, USA, 1989.
• WEALE, Albert, “Constitutional Design”, Paul Barry Clarke and Joe Foweraker (Edited by), Encyclopedia of Democratic Thought, Routledge, London, 2001, s. 115-120.
• WROE, Andrew J., “Separation of Powers”, Paul Barry Clarke and Joe Foweraker (Edited by), Encyclopedia of Democratic Thought, Routledge, London, 2001, s. 797-803.
• YETKİN, Çetin, Siyasal Düşünceler Tarihi, Cilt: 1, b.1., Salyangoz Ya- yınları, İstanbul, 2008.
• YETKİN, Çetin, Siyasal Düşünceler Tarihi, Cilt: 2, b.1., Gürer Yayın- ları, İstanbul, 2009.
• ZABUNOĞLU, Yahya Kazım, Devlet Kudretinin Sınırlanması, b.1., Ajans-Türk Matbaası, Ankara, 1963.
• ZABUNOĞLU, Yahya Kazım, Kamu Hukukuna Giriş, b.1., AÜHF Ya- yınları, Ankara, 1973.