Demokrasi ve Bürokrasi Arasındaki Gerilim Temelinde Türk Hukukundaki Bazı Düzenlemelere Genel Bir Bakış

Yıl 2011, Cilt: 15 Sayı: 2, 189 - 214, 01.04.2011

Özlem Çelik , Gamze Aksan

Öz

Kelime anlamı itibariyle eski Yunanca halk (demos) ve yönetmek (kratein) kelimelerinin birleşiminden oluşan demokrasi, “halkın yönetimi” anlamına gelmektedir. Her ne kadar demokrasinin mantığı doğrudan demokrasiden yana olsa da, günümüz toplumlarında bu durum bir idealden öte anlam taşımamaktadır. Bu sebeple demokrasiyi aslında, eşitlik ilkesi temelinde yapılan seçimlerle, siyasi iktidarların belirlendiği yönetim biçimi olarak tanımlamak mümkündür. Günümüzün ideal demokrasi anlayışı, özgürlükçü ve çoğulcu bir demokrasidir. Bürokrasi ise, uzmanlaşma, hiyerarşi ve resmi kurallara dayanan karmaşık bir örgütü ifade eder. Demokrasi talepleri ile bürokrasi kurumu arasındaki karmaşık ilişki, modern devletlerin en önemli ve kalıcı sorunlarından birisidir. Bürokrasi ve demokrasi arasında, hem gerilim içeren hem de birbirini tamamlayan bir ilişki vardır. Demokratik bir sistemin başarısı, etkili ve sistemli bir bürokrasinin varlığına bağlıdır. Bu çalışmada, demokrasi ideali ile bürokrasi zorunluluğu arasındaki temel çatışmalar, Türk Hukuku’ndaki mevcut düzenlemeler bağlamında incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Demokrasi, Bürokrasi, Siyaset, Askeri Bürokrasi, Sivil Toplum

AN OVERVIEW OF SOME PROVISONS OF THE TURKISH LAW SYSTEM ON THE BASE OF THE TENSION BETWEEN DEMOCRACY AND BUREAUCRACY

Öz

The term democracy in Greek is literally “rule by the people” which was coined from “people” (demos) and “power” (kratos). Even though direct democracy is an ideal form of democracy, the complexity of modern societies makes direct democracy practically impossible as a form of government. Therefore, the term democracy has become narrowed to mean a system of government where citizens have equal legal rights to vote in free elections. Today’s ideal democracy consept is liberal and pluralistic democracy. Bureaucracy is a complex organizational system based on the three principles of specialization, hierarchy, and formal rules. The diffi cult relationship between the institution of bureaucracy and the ideal of democracy has been a broad and persistent theme across the modern government. The relationship between bureaucracy and democracy is both paradoxical and complementary. The linkage between bureaucracy and democracy is paradoxical primarily because an effective democracy may require an effective and well-functioning bureaucracy. In this paper, analyses inevitable tensions between democratic ideals and bureaucratic requirements in a Turkish Law context.

Anahtar Kelimeler

Democracy, Bureaucracy, Politics, Military Bureaucracy, Civil Society

Kaynakça

• Atar, Yavuz, “Çağdaş Demokrasinin Siyasal Boyutu: Türkiye’de Demokratikleşme ve Anti-Demokratikleşme Göstergeleri”, Yeni Türkiye, Cilt 3, Sayı 17, 1997, s. 73-94. (Atar 1997).
• Atar, Yavuz, “Demokratikleşme Kriterleri Açısından Türkiye’nin AnayasalSiyasal Sistemine Bakışlar”, Demokrasi Platformu, Yıl 1, Sayı 2, 2005, s. 25- 50. (Atar 2005).
• Atar, Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, Konya, 2009. (Atar 2009).
• Çelik, Özlem, “Türk Anayasa Hukukunda Milli Güvenlik Kurulu”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt V, Sayı: 1-2, 2010, s. 269- 298.
• Çevik, Hasan H./Demirci, Süleyman, “Kamu Politikası: Aktörler ve Modeller”, Kamu Yönetiminde Yeni Vizyonlar, Bekir Parlak (Editör), Ankara, 2008, s. 20-60.
• Dahl, Robert A., Demokrasi ve Eleştirileri, (Çev. Levent Köker), Ankara, 1993.
• Erbay, Yusuf, “Bürokrasi, Bürokratizm ve Ülkemizde Bürokrat Siyasetçi İlişkileri”, Yeni Türkiye, Sayı: 13- Siyasette Yozlaşma Özel Sayısı I, s. 405-412.
• Erdem, Fazıl Hüsnü/Coşkun, Vahap, “Askeri Yargı Ve As keri Vesayet”, 2009, http://www.setav.org/Ups/dosya/6750.pdf, Erişim Tarihi, 17.01.2011.
• Erdoğan, Mustafa, Anayasal Demokrasi, Ankara, 2004.
• Eryılmaz, Bilal, Kamu Yönetimi, İzmir, 1995.
• Farazmand, Ali, “Bureaucracy and Democracy: A Theoretical Analysis”, Public Organization Review, Volume 10, Number 3, September 2010, s. 245-258.
• Gençkaya, Ömer Faruk, “Demokratikleşme ve Sivil Toplum İlişkisi Üzerine Bir Not”, Yeni Türkiye, Cilt 3, Sayı 18, 1997, s. 102-105.
• Gözler, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, Bursa, 2010.
• Gülmez, Mesut, “Weber ve İdeal Tip Bürokrasi Anlayışı”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 8, Sayı 1, Mart 1975, s. 47-73.
• Hakyemez, Yusuf Şevki, Hukuk ve Siyaset Ekseninde Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi ve İnsan Hakları Anlayışı, Ankara, 2009.
• Hale, William, Türkiye’de Ordu ve Siyaset: 1789’dan Günümüze, (Çev. Ahmet Fethi), İstanbul, 1996.
• Hazır, Hayati, Anayasa Hukuku: Genel Esaslar ve Siyasi Rejimler, Konya, 1990.
• Heper, Metin, Bürokratik Yönetim Geleneği: Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyetinde Gelişimi ve Niteliği, Ankara, 1974.
• Heywood, Andrew, Siyaset, (Çev. B. Berat Özipek, Bircan Şahin, Mete Yıldız, Zeynep Kopuzlu, Bahattin Seçilmişoğlu, Atilla Yayla), Ankara, 2006.
• Kaboğlu, İbrahim Ö., Özgürlükler Hukuku, Ankara, 2002.
• Kardaş, Ümit, Türkiye’nin Demokratikleşmesinde Öncelikler, İstanbul, 2004.
• Linz, Juan J., Totaliter ve Otoriter Rejimler, (Çev. Ergun Özbudun), Ankara, 2008.
• Mouzelis, Nicos P., Örgüt ve Bürokrasi: Modern Teorilerin Analizi, Çev. H. Bahadır Akın, Konya, 2003.
• Özbudun, Ergun, “Demokrasiye Geçiş ve Demokrasinin Pekişmesi Sürecinde Anayasa Mahkemelerinin Rolü”, Anayasa Yargısı, Cilt 24, 2007, s. 359-364. (Özbudun 2007-2).
• Özbudun, Ergun, “Türk Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi ve Siyasal Elitlerin Tepkisi”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 62, Sayı 3, 2007, s. 257-268. (Özbudun 2007-1).
• Sartori, Giovanni, Demokrasi Teorisine Geri Dönüş, (Çev. Tuncer Karamustafaoğlu, Mehmet Turhan), Ankara, 1996.
• Selçuk, Sami, “Memurun Yargılanması Bütünüyle Adli Yargıya Verilmeli”, Yeni Türkiye, Yıl 3, Sayı 14, 1997, s. 874-884. (Selçuk 1997).
• Selçuk, Sami, Zorba Devletten Hukukun Üstünlüğüne, Ankara, 1998. (Selçuk 1998).
• Sur, Melda, İş Hukuku Toplu İlişkiler, Ankara, 2006.
• Şahin, Ali, Bürokrasi Kuramı ve Türk Bürokrasisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 1998.
• Şaylan, Gencay, Türkiye’de Kapitalizm Bürokrasi ve Siyasal İdeoloji, Ankara, 1974.
• Tanör, Bülent, Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, Cilt 1, İstanbul, 1991.
• Tanör, Bülent/Yüzbaşıoğlu, Nemci, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, İstanbul, 2009.
• Tutum, Cahit, “Yönetimin Siyasallaşması ve Partizanlık”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 9, Sayı 4, 1976, s. 9-32.
• Ünsal, Engin, “Sendikaların Siyasi Faaliyet Yasağı ve 2821 Sayılı Yasanın 37/III Maddesinin Değerlendirilmesi”, Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, Sayı 13, İstanbul, 2007, s. 97-102.
• Yalçındağ, Selçuk, “Bürokratlar ve Siyasal Gelişme: Çelişmeli Bir Görüş”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, 1971, s. 64-95.
• Yayla, Yıldızhan, İdare Hukuku, İstanbul, 2009.
• Yılmaz, Aytekin, “Türkiye’de Yönetimde Yetersizlik ve Sorunlar”, Yeni Türkiye, Sayı: 13- Siyasette Yozlaşma Özel Sayısı I, s. 394-404.